1940’larda Sosyal Politikanın “Fikir Mahfeli”: Çalışma Dergisi (1945-1950)

Çalışma dergisi Haziran 1945’te Çalışma Bakanlığının kurulmasından kısa bir süre sonra, Eylül 1945’te Bakanlık tarafından yayımlanmaya başlayan ve Türkiye’de sosyal politikanın oluşumunda önemli katkıları yanında dönemin sosyal politika yaklaşımının sözcüsü olan ilk kamusal sosyal politika yayını olarak nitelenebilir. 1940’ların ikinci yarısı Türkiye’de sosyal politika ve çalışma ilişkileri açısından kurucu yıllardır. 1945’te Çalışma Bakanlığının kurulması, 1946’da “sınıf adına ve esasına dayalı” cemiyet kurma yasağının kalkması ve sendika özgürlüğü rejimine geçilmesi, 1947’de 5018 sayılı Yasa ile sendika hakkının düzenlenmesi, 1948’den itibaren sendikal örgütlenmenin güçlenmesi ve grev tartışmalarının gündeme gelmesi bu yılların çalışma yaşamı açışından belli başlı gelişmeleridir. Çalışma dergisi bu hareketli ve hızlı akan yıllarda çalışma yaşamı ve sosyal politika meselelerini detaylı olarak ele alan bir yayın olmuştur. Dergide sosyal politikanın çeşitli yönlerinin titizlikle incelendiği güncel makalelere, tarihsel değerlendirmelere ve eleştiri yazılarına yer verilmiştir. Dergide sosyal sigortalardan, çalışma hakkına, uluslararası çalışma hayatı konularından kadın işçilere kadar geniş bir konu yelpazesi yer almıştır. Çalışma, dönemin sosyal politika ve çalışma yaşamında uzman isimlerin düzenli olarak yazdığı oldukça hacimli bir dergiydi. Dergi 1940’larda sosyal politikanın “fikir mahfeli” (odağı) olmuştur. Dergi bir sosyal politika mahfeli olmanın yanında rejimin resmi sosyal politika yaklaşımının da sözcüsü olmuştur. Bu haliyle rejim açısından netameli sosyal politika konularına (sınıf, siyaset, grev ve beynelmilelcilik) mesafeli ve karşıt bir tutum almıştır. Türkiye’de sosyal politikanın kurucu külliyatı arasında yer alan dergi bir yandan da önemli bir kısıta sahiptir. Dergi rejimin ve CHP’nin sosyal politika yaklaşımının sınırları ile maluldür. Grev ve sendika meselesinde otoriter ve paternalist yaklaşımlara sahiptir. Dolayısıyla dergiyi aynı zamanda rejimin sosyal politika yayını olarak da nitelemek mümkündür. Eylül 1945’te yayın hayatına başlayan dergi Eylül 1947’ye kadar birkaç sayı dışında aylık olarak çıkarılmış ancak daha sonra yayın periyodu aksamaya başlamıştır. Toplam 29 sayı yayımlanan Çalışma dergisinin elimizdeki son sayısı Aralık 1950 tarihlidir. Bu çalışmada Çalışma dergisinin Eylül 1945 ile Aralık 1950 arasında yayımlanan 29 sayısı ele alınacaktır. Demokrat Parti iktidarından sonra 1953’te Çalışma Vekaleti Dergisi adıyla bir dergi yanında 1970’lerde Çalışma Dergisi ve Çalışma Hayatımız adıyla başka dergiler de çıkarılmıştır. Ancak bu dergilerin Çalışma dergisinin devamı olmadığını, biçim, içerik ve yayın kadrosu açısından farklı dergiler olduğunu düşünüyoruz. Bu nedenle çalışmamız 1945-1950 arasında 29 sayı yayımlanan Çalışma dergisini ele alacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Çalışma dergisi, sosyal politika, Çalışma Bakanlığı, çalışma ilişkileri tarihi.

The “Intellectual Centre” of Socıal Polıcy in the 1940s: The Journal of Çalışma (Labour) (1945-1950)

The journal Çalışma (Labour), which started to be published by the Ministry of Labour in September 1945, shortly after the establishment of the Ministry of Labour in June 1945, can be described as the first governmental social policy publication that not only made significant contributions to the formation of social policy in Turkey, but also served as a mouthpiece for the social policy approach of the period. The second half of the 1940s were founding years for social policy and labour relations in Turkey. The establishment of the Ministry of Labour in 1945, the abolition of the prohibition of establishing societies "on behalf of and on the basis of class" in 1946 and the transition to a regime of freedom of association, the regulation of the right to unionise with Law No. 5018 in 1947, the strengthening of union organisation from 1948 onwards and the emergence of strike debates are the main developments of these years in terms of labour relations. During these turbulent years, Çalışma has been a publication that deals with labour relations and social policy issues in detail. The journal included articles with contemporary and historical dimensions and in-depth analyses of a wide range of aspects of social policy. The journal covered a wide range of topics from social insurance to the right to work, from international labour issues to women workers. Çalışma was a voluminous journal regularly written by experts in social policy and labour relations of the period. The journal became the intellectual centre of social policy in the 1940s. In addition to being a social policy focus, the journal also became the mouthpiece of the regime's official social policy approach. As such, it took a distant and antagonistic stance towards social policy issues (class, politics, strikes, and internationalism) that were controversial for the regime. The journal, which was among the founding corpus of social policy in Turkey, also had a crucial constraint. The journal was characterised by the social policy approach of the regime and the ruling party, CHP. It had authoritarian and paternalistic approaches to the issue of strikes and trade unions. Therefore, it is also possible to characterise the journal as the regime's social policy publication. The journal, which started to be published in September 1945, was published monthly except for a few issues until September 1947, but then the publication period started to be interrupted. The last issue of Çalışma, which was published 29 issues in total, is dated December 1950. In this essay, all 29 issues of Çalışma published between September 1945 and December 1950 will be addressed. After the rule of the Democrat Party, a journal titled Çalışma Vekaleti Dergisi was published in 1953 and other journals titled Çalışma Dergisi and Çalışma Hayatımız were published in the 1970s. Yet, we believe that these journals were not a successor to Çalışma journal. Therefore, the essay will focus on Çalışma journal, which was published for 29 issues between 1945 and 1950.

Keywords:

Çalışma journal, social policy, Ministry of Labour, history of labour relations,

PDF

___

Bilinmeyene: Ord. Prof. Dr. Alfred Isaac”. Muhasebe Enstitüsü Dergisi- Journal of Accounting Institute, 60, 47-57. https://doi.org/10.26650/MED.2019515939.
Akşam, “Bakan Sadi Irmak’ın Gazetecilere Beyanatı”, 9 Haziran 1945.
Aras, E. (2020). “Türkiye'nin 1946-1950 dönemi toplumsal ilişkilerine toplumcu gerçekçi bir yergi: Halk kürsüsü sıfatıyla Markopaşa”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Canbey Özgüler, V. (2019). “Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 77: 235-285.
Celep, B. (2015). Hürbilek Gazetesi; İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Yayın Organı, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Ceylan, Ö. (2009a). “Türkiye’de Sosyal Siyasetin Oluşumunda Gerhard Kessler”, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 57, 579-600.
Ceylan, Ö. (2009b). “Türkiye’de Sosyal Siyasetin Oluşumunda Gerhard Kessler”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Cumhuriyet, 1 Ocak 1947.
Çelik, A. (2010). Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967). İstanbul: İletişim Yayınları.
Esmer, Ş. (1947). “İşçi Sendikaları”, Çalışma, 18, 68.
Ete, M. (1945). “Prof. Kessler’in Konferansları Münasebetiyle”, Çalışma, 2, 76-80.
Gülmez, M. (2007). “Sosyal Politika Biliminin Öncüsü Prof. Dr. Cahit Talas”, Çalışma ve Toplum, 12, 23-26.
Gülmez, M. (1995). Meclislerde İşçi Sorunu ve Sendikal Haklar (1909-1961). Ankara: Öteki Yayınevi.
Güven, H (2019). “Türkiye’de Sosyal Siyasetin Öncülerinden Prof. Dr. Orhan Tuna”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Hürbilek (17 Nisan 1948). “Niçin Çıkıyoruz?”, 1.
Irmak, S. (1945). “Dergimiz ve Amacımız”, Çalışma, 1, 5-7.
Irmak, S. (1946). “Dergimizin İlk Yılı”, Çalışma, 13, 1-2.
Irmak, S. (1947). “Türk Sendikaları”, Çalışma, 16, 68-69.
Makal, A. (1999). Türkiye’de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri 1920-1946. Ankara: İmge Yayınevi.
Makal, A. (2007). Ameleden İşçiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
Makal, A. (2014). “Türkiye’de Akademide Sosyal Politika Geleneğinin Doğuşu ve Gelişimi Üzerine Tarihsel Bir Yeniden Değerlendirme” Çalışma ve Toplum, 2014/2. 17-30.
Nadi, N. (1947). “İşçi Sendikaları ve Grev Hakkı”, Çalışma, 16, 71-72.
Özdemir, Ö. F. (2013), “Türkiye’de Sosyal Politikanın Gelişiminde Cahit Talas’ın Etkisi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Saraçoğlu, Ş. (1945). “Önsöz”, Çalışma, 1, 3.
Talas, C. (1992). Türkiye’nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi (1998). “Irmak, Sadi”, Cilt:2, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
Varlık, M. B. (2020). 1940’ların Dergileri, Cilt I, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Varlık, M. B. (2020). 1940’ların Dergileri, Cilt II, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Varlık, M. B. (2021). 1940’ların Dergileri, Cilt III, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Varlık, M. B. (2022). 1940’ların Dergileri, Cilt IV, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Varlık, M. B. (2023). 1940’ların Dergileri, Cilt V, İstanbul Sosyal Tarih Yayınları.
Çalışma dergisi koleksiyonu Çalışma, Sayı:1, Eylül, 1945.
Çalışma, Sayı:2, Kasım, 1945.
Çalışma, Sayı:3, Ocak, 1946.
Çalışma, Sayı:4, Mart, 1946.
Çalışma, Sayı:5, Nisan, 1946.
Çalışma, Sayı:6, Mayıs, 1946.
Çalışma, Sayı:7, Haziran, 1946.
Çalışma, Sayı:8, Temmuz, 1946.
Çalışma, Sayı:9, Ağustos, 1946.
Çalışma, Sayı:10, Eylül, 1946.
Çalışma, Sayı:11, Ekim, 1946.
Çalışma, Sayı:12, Kasım, 1946.
Çalışma, Sayı:13, Aralık, 1946.
Çalışma, Sayı:14, Ocak, 1947.
Çalışma, Sayı:15, Şubat, 1947.
Çalışma, Sayı:16, Mart, 1947.
Çalışma, Sayı:17, Nisan, 1947.
Çalışma, Sayı:18, Mayıs, 1947.
Çalışma, Sayı:19, Haziran, 1947.
Çalışma, Sayı:20, Temmuz, 1947.
Çalışma, Sayı:21, Ağustos, 1947.
Çalışma, Sayı:22, Ağustos, 1947 (30. Milletlerarası Çalışma Konferansı Özel Sayı).
Çalışma, Sayı:23, Ekim, 1947.
Çalışma, Sayı:24, Kasım-Aralık, 1947 (İstanbul Yakın ve Orta Doğu Bölge Çalışma Toplantısı Sayısı).
Çalışma, Sayı:25, Ocak-Şubat-Mart, 1948.
Çalışma, Sayı:26, Ocak-Şubat-Mart, 1949.
Çalışma, Sayı:27, Nisan-Mayıs-Haziran, 1949.
Çalışma, Sayı:28, Temmuz-Ağustos-Eylül, 1949.
Çalışma, Sayı:29, Aralık, 1950