Ekolojik Peyzaj Planlamasında Duyarlılık Analizi; Bayburt Örneği

Bir peyzajın kimliğini oluşturan bileşenler, temel doğal ve yapay (kültürel) bileşenlerdir. Peyzajları oluşturan bu dinamik ve üretken sistemler, sürekli etkileşim halindedir. Peyzaj duyarlılığı ise, koruma ve sürdürülebilir alan kullanımı ile ilgili çalışmaların merkezi olmaya devam etmektedir. Düzenli olmayan dinamik sistemler ve değişim ile ilgili bazı kavramları ifade eden bir terimdir. Resmi istatistiklere göre, Bayburt ili sosyo-ekonomik açıdan fazla gelişmemiştir ve demografik yapısı açısından da küçülmüştür. Bu ve eşlik eden nedenlerle, etkili peyzaj planlama ve yönetimi için kılavuzlara ihtiyaç vardır. İl nispeten bozulmamış bir kırsal peyzaj yapısına sahip olması nedeniyle, ekolojik hassasiyet alanlarının belirlenmesi için önemli bir rezervi temsil etmektedir. Bu çalışmada, Bayburt’un sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerinin korunması ve rasyonel kullanılması amacıyla, ilin ekolojik duyarlılık zonları tespit edilmiştir. İnsan ve doğal faktörlerin peyzaj üzerindeki etkilerini ortaya koyarak, bölge ve benzer peyzajlar için ekolojik açıdan verimli bir yönetim modeli oluşturulması amaçlanmıştır. Ekolojik Duyarlılık Analizi yapılarak, Toplam Ekolojik Duyarlılık Haritaları (TEDH) ortaya konmuştur. Bu veriler ışığında; Bayburt ilinin büyük bölümünün ekolojik açıdan orta seviyede duyarlı olduğu saptanmıştır. Makro ve mikro ölçekte alınacak planlama kararlarında, duyarlılığı çok yüksek alanlar odak alınarak, ilin kuzeydoğu kesimleri, hassasiyetleri doğrultusunda korunmalıdır. Duyarlılığı yüksek alanlarda ise; tampon zon olması kaydıyla, ekoturizm faaliyetleri sınırlı ve kontrollü bir biçimde gerçekleştirilmelidir. Alanın büyük bölümünü oluşturan orta düzeyde duyarlı kesimlerde ise; doğal peyzaj üzerinde baskı oluşturmayan sosyal, kültürel ve yaşamsal faaliyetler modern çağın gereksinimleri doğrultusunda sürdürülebileceği alanlardır.

Anahtar Kelimeler:

Bayburt, Ekolojik duyarlılık, CBS

Sensitivity Analysis in Landscape Ecological Planning; the Sample of Bayburt

The components constituting the identity of a landscape are the natural and cultural components. These dynamic and productive systems that constitute landscapes are in constant interaction. Landscape sensitivity is the study of the delineation and protection of sustainable land use. It is the term that represents the dynamic relationships and interactions between the landscape itself and the adjacent artificial elements. According to official statistics, Bayburt province has not been developed much in terms of socio-economic situation and has also decreased in terms of its demographic structure. With this and the accompanying reasons, guidelines were needed for effective landscaping planning and management. The province represents an important reserve for the determination of ecological sensitivity areas because it has a relatively undisturbed rural landscape structure. In this study, the ecological sensitivity zones of the province of Bayburt were defined in order to preserve the natural and cultural assets that the province possesses and to harness them in a rational way. It was aimed to establish an ecologically efficient management model for the region and similar landscapes by demonstrating the effects of human and natural factors on the landscapes. Composite Ecological Sensitivity Map were created by performing an Ecological Sensitivity Analysis. In the light of this analysis, the major part of the province of Bayburt was to have moderately-sensity ecology. In the planning decisions to be made on macro and micro scale, the highly-sensitive areas should be taken as the focus, and the northeastern parts of the province must be preserved in accordance with their susceptibility. In the high-sensitivity areas, on the other hand, the eco-tourism activities should be performed in a limited and controlled manner providing that they become the buffer zones. In the moderately-sensitive parts that constitute the greater part of the area,however, the social, cultural and vital activities which do not cause pressure on the natural landscape are the fields to be sustained in line with the requirements of the modern age.

Keywords:

Bayburt, Ecological sensitivity, GIS,

PDF

___

Anonymous, 1996. Gümüşhane ili arazi varlığı. T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müd. Yayınları, Ankara.
Anonymous, 2006. Milli Savunma Bakanlıgı Harita Genel Komutanlıgı 1/25000 ölçekli ve 2006 tarihli topografik haritalar, Ankara.
Bayramin, Ü., Erpul, G., Erdoğan H. E., 2006. Use of CORINE Methodology to Assess Soil Erosion Risk in the Semi-Arid Area of Beypazarı, Ankara. Turk. J. Agric. For., 30, 81-100.
Benedek, Z., Nagy, A., Rácz, I. A., Jordán, F., Varga, Z. 2011. Landscape metrics as indicators: quantifying habitat network changes of a bush-cricket Pholidoptera transsylvanica in Hungary. Ecological Indicators, 11, 930-933.
Bishop, I.D., 1999. Modelling the view: perception and visualisation. In: Usher, M.B. Ed., Landscape Character: Perspectives on Management and Change. The Stationery Office, Edinburgh, 150–161.
Buyantuyev, A., Wu, J. 2007. Effects of thematic resolution on landscape pattern analysis. Landscape Ecology, 22, 7-13.
Coffin, A.W., 2007. From roadkill to road ecology: A review of the ecological effects of roads. Journal of Transport Geography, 15, 396–406.
Çepel, N. 1988. Orman topraklarının karakteristikleri, toprak olusumu özellikleri ve ekolojik bakımdan degerlendirilmesi. stanbul Ün. Toprak İlmi Ders Kitabı, Yayın No: 3416, Ofset Yayın No: 389, İstanbul.
Dai, X., Li, Z., Lin, S., Xu, W., 2012. Assessment and zoning of eco-environmental sensitivity for a typical developing province in China. Stoch Environ Res Risk Assess, 26:1095–1107. Doğan, O., 2011. Türkiye’de Erozyon Sorunu Nedenleri ve Çözüm Önerileri, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 62-69.
Doğan, O., Küçükçakar, N., Özel M.E., and Yıldırım, H., 2000. Erosion risk mapping of Dalaman Basin located in West Mediterranean Region using Corine method. In International Symposium on Desertification, Konya, Turkey.
Erol, O., 1993. Türkiyenin Dogal Yöre ve Çevreleri. Ege Cografya Dergisi 7, 13-41, İzmir.
Frelich, L. E., 2002. Forest Dynamics and Disturbance Regimes Studies from Temperate Evergreen–Deciduous Forests, p 278, Cambridge University Press, New York.
Gao, J., Li, S., 2011. Detecting spatially non-stationary and scale-dependent relationships between urban landscape fragmentation and related factors using geographically weighted regression. Applied Geography, 31(1), 292-302.
Gardner, R. H., Lookingbill, T. R., Townsend, P. A., Ferrari, J. 2008. A new approach for rescaling land cover data. Landscape Ecology, 23, 513-526.
Gordon, J.E., Sutherland, D.G., 1993. Quaternary of Scotland. Chapman and Hall, London.
Hortal, P. L., Saura, S., 2007. Impact of spatial scale on the identification of critical habitat patches for the maintenance of landscape connectivity. Landscape and Urban Planning, 83, 176–186.
Kelly, M., Tuxen, K. A., Stralberg, D., 2011. Mapping changes to vegetation pattern in a restoring wetland: finding pattern metrics that are consistent across spatial scale and time. Ecological Indicators, 11, 263-273.
Kiper, T., 2006. Safranbolu Yörükköyü peyzaj potansiyelinin Kırsal turizm açısından değerlendirilmesi. Ankara Üniv. Fen Bilimleri Enst., Doktora Tezi.
Liang, C., Li, X., 2012. The Ecological Sensitivity Evaluation in Yellow River Delta National Natural Reserve. Clean – Soil, Air, Water, 40 (10), 1197–1207.
Mathys, L., Ginzler, C., Zimmermann, N.E., Brassel, P., Wildi, O., 2006. Sensitivity assessment on continuous landscape variables to classify a discrete forest area. Forest Ecology and Management, 229, 111–119.
Messerli, P., Heinimann, A., Epprecht, M. 2009. Finding homogeneity in heterogeneity e a new approach to quantifying landscape mosaics developed for the Lao PDR. Human Ecology, 37, 291-304.
Miles J, Cummins R P, French D D, Gardner S, Orr J L andShewry M C 2001 Landscape sensitivity: an ecological view. Catena, 42, 124– 41.
Mingwu, Z., Haijiang J., Desuo C., Chunbo J., 2010. The Comparative Study on The Ecological Sensitivity Analysis in Huixian Wetland, China. Procedia Environmental Science; 2: 386-398.
Naujokaitis-Lewis, I. R., Curtis, J. M. R., Arcese, P., Rosenfeld, J., 2009. Sensitivity Analyses of Spatial Population Viability Analysis Models for Species at Risk and Habitat Conservation Planning, Conserv. Biol., 23 (1), 225–229.
Özhanci, E., Yilmaz, H., Yilmaz, S., 2013. Safety perception of different plant designs in pedestrian and car streets. Urban design international, 19(4), 303–310.
Riitters, K. H., Vogt, P., Soille, P., Estreguil, C., 2009. Landscape patterns from mathematical morphology on maps with contagion. Landscape Ecology, 24, 699-709.
Rossi, P., Pecci, A., Amadio, V., Rossi, O., Soliani, L., 2008. Coupling Indicators of Ecological Value and Ecological Sensitivity with Indicators of Demographic Pressure in the Demarcation of New Areas to be Protected: The Case of the Oltrepo Pavese and the Ligurian- Emilian Apennine Area (Italy), Landscape Urban Plann., 85 (1), 12–26.
Símová, P., Gdulová, K., 2012. Landscape indices behavior: A review of scale effects. Applied Geography 34, 385-394.
Souza, P., Otaviano, J., Correa, B., Carlos, A., 2015. Landscape Sensitivity Analysis in The Saco Creek Watershed – Pe. Revista Brasileira De Geomorfologia, 16 (4), 615-630.
Store, R. Karjalainen, E., Haara, A., Leskinen, P., Nivala V., 2015. Producing a sensitivity assessment method for visual forest landscapes. Landscape and Urban Planning, 144, 128–141.
Thomas, D.S.G., Allison, R.J., 1993. Landscape Sensitivity. Wiley, Chichester.
Thomas, M.F., 2001. Landscape sensitivity in time and space — an introduction. Catena, 42, 83–98.
Usher, M.B., 2001. Landscape sensitivity: from theory to practice. Catena 42, 375–383.
Van der Valk, A.G., (Edt.) 2009. Forest Ecology, Recent Advances in Plant Ecology, 358, Springer.
Vromans, D.C., Maree, K.S., Holness, S., Job, N., Brown, A.E., 2010. The Garden Route Biodiversity Sector Plan for the Southern Regions of the Kouga and Koukamma Municipalities: Supporting Land-use Planning and Decision-making in Critical Biodiversity Areas and Ecological Support Areas for Sustainable Development. Garden Route Initiative, South African National Parks, Knysna.
Zhang, J., Xiang, C., Li, M., 2012. Integrative Ecological Sensitivity (Ies) Applied to Assessment of Eco-Tourism İmpact On Forest Vegetation Landscape: A Case from The Baihua Mountain Reserve of Beijing, China. Ecological Indicators, 18, 365–370.