Sosyal Statülerine Göre Samsun Canik Sancağında Vakıf Kurucuları

Bu çalışmada Osmanlı Devleti zamanında Samsun’da kurulan vakıflar, kurucularının sosyal statüleri açısından vakfiyeler esas alınarak incelenmiştir. Samsun’da gerek askeri sınıfa mensup gerekse reaya mensup kişiler tarafından çeşitli vakıflar kurulmuştur. Şehir merkezinde inşa edilen cami, medrese, mektep gibi yapılar genellikle askeri sınıfa mensup kişiler tarafından kurulmuştur.Reaya sınıfına mensup olanlar daha ziyade kırsal kesimde görev yapan imamların ve diğer din görevlilerin maaşlarını karşılamak üzere vakıf kurmuşlardır. Samsun’da saray mensubu vakıf kurucusu bulunmamakla birlikte emir, vali,muhassıl gibi üst düzey yöneticiler tarafından vakıf kurulmuştur.

Founders of Foundation in Sanjak of Canik, Samsun According to Social Status - In this study foundations established in Samsun during the Ottoman period have been studied based on deeds of trust (vakfiyes) from the point of social status of their founders. Various foundations were generally established by the people belonging to both the military class and the rayah. Structures like mosque, madrasah and school built in the city center were established by the people belonging to the military class. Rather, the people belonging to the rayah established foundations in order to provide salary of imams and other religious officials working in the countryside. Although there were not any courtiers who established a foundation in Samsun, senior executives such as emir, governor and tax collector established foundations.

Keywords:

Sanjak of Canik , The Ottoman, Foundation Institution Social status,

PDF

___

Arşiv Kaynakları

Hasan Bey bin Arslan Bey Vakfiyesi, H. 827, VGMA., df. 597, s.199, sr. 204

Mehmed Yavuz Bey bin Arslan Bey Vakfiyesi, H. 827, SŞS., df. 3172, V. 29

Mehmed Beyzade Tahir Efendi ibn-i Mehmed Bey Vakfiyesi, H. 17 Za 1310,

VGMA., df. 595, s. 34, sr. 30.

Mahmud Tayyar Paşa Vakfiyesi, H. 1 Ş 1214, VGMA., df. 579, s. 124, sr. 57

Mehmed Bey b. Bali Bey Vakfiyesi, H. Evvâil-i M 965, VGMA., df. 585, s. 19,

sr. 22;

Mahmud Tayyar Paşa Vakfiyesi, H. 1 Ş 1214, VGMA., df. 579, s. 124, sr. 57;

Hatip Mehmed bin Mustafa Vakfiyesi, H. 1 N 1274, SŞS., df. 3173, V. 26.

Molla Halil oğlu Yaşar Efendi ibn-i Ali Vakfiyesi, H. 19 Za 1339, VGMA., df.

, s. 191, sr. 512; SŞS., df. 3213, V. 66.

Seyit Mustafa bin Seyit Yusuf Vakfiyesi, H. 3 R 1129, VGMA., df. 737, s. 206,

sr. 81.

Kadızâde Mehmed Efendi b. Mehmed Ağa Vakfiyesi, H. 27 Z 1309, VGMA., df.

, s. l50, sr. 204

Havva Hoca Vakfiyesi, H. 21 L 1219, SŞS., df. 3171, V. 57.

Murad Kızı Fatma Hoca Kadın Vakfiyesi, VGMA., df. 2108, s. 182, sr. 64; SŞS.,

df. 3202, V. 82.

Mehmed Efendi bin Halil Vakfiyesi, H. 22 Ş 1313, VGMA., df. 607, s. 105, sr.

; SŞS., df. 3202, V. 6; H. 23 Z 1321, SŞS., df. 3207, V. 88.

Hazinedârzâde Süleyman Paşa Vakfiyesi, H. 15 B 1228, VGMA., df. 1622, s. 1,

sr. 1; SŞS., df. 3171, V. 72-78.

Hazinedârzâde Osman Paşa b. Süleyman Paşa Vakfiyesi, H. 21 B 1236, VGMA.,

df. 583, s. 86, sr. 74; SŞS., df. 3171, V. 113.

Hazinedârzâde Abdullah Paşa bin Süleyman Paşa Vakfiyesi, H. 15 Za 1251,

VGMA., df. 733, s. 110 sr. 69; SŞS., df. 3173, V. 2-4.

Akyılmaz, Gül, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Gazi Üniversitesi

Hukuk Fakültesi Dergisi, c.8, 12, Haziran-Aralık 2004, webftb .gazi.

edu. tr /hukuk/dergi/8 _12.pdf, ss. 221-271.

Alkan, Mustafa, “Adana’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Adana Sancağı Vakıflarının

Analizi –Tüsoktar Veri Tabanına Dayalı Bir Araştırma”, (Yayınlanmamış

Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004 ).

Başol, Samettin, “Kentleşme, Ekonomi ve Sosyal Hayat Yönleriyle 17. Yüzyıl

Bursa Vakıfları”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, 2008 ).

Bay, Abdullah, “Trabzon Eyaletinde Mütegallibe Hareketleri ve Ayanlık (1750-

”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007).

Faroqhi, Suraiya, “Krizler ve Değişim (1590-1699)”, Osmanlı İmparatorluğu’nun

Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Halil İnalcık, Donalt Quataert, (drl.) İstanbul: Eren

Yayınları, 2004.

İpşirli, Mehmet, İpşirli, “Ehl-i Örf”, DİA, c. 10, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları,

Ankara: 1994, ss. 519-520.

----------, “İlmiye”, DİA, c. 22, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara: 2000,

ss. 141-145.

Karagöz, Rıza, Canikli Ali Paşa, Ankara: TTK Yayınevi, 2007.

---------------, “Canik’in İdari Yapısı ve İdarecileri”, İlkçağdan Cumhuriyete Canik,

Cevdet Yılmaz (ed.), Samsun: İhlas Gazetecilik A.Ş., 2011, ss. 119-162.

-------------, Karadeniz’de Bir Hanedan Kurucusu Haznedar Süleyman Paşa,

Samsun: Etüt Yayınları, 2009.

Köksal, Ahmet, “Samsun Ulu Camii İnşa Süreci”, Samsun Sempozyumu, Samsun:

-16 Ekim 2011, s. 693-703.

Öz, Mehmet, XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı’, Ankara: TTK Yayınevi,

-

---, “Reaya”, DİA, c. 34, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul: 2007, ss.

-493.

Yediyıldız, Bahaeddin, XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi, Bir Sosyal

Tarih İncelemesi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003