Fatih ATEŞ, Deniz İŞTİPLİLER, *fatma AYKUT TONK, Alex MORGOUNOV, Beyhan AKIN, Muzaffer TOSUN

Bazı Modern Buğday Varyeteleri ve Yerel Çeşitlerin Melez Populasyonlarında Koleoptil Uzunluğunun Kalıtımı

Koleoptil uzunluğu buğdayda ekim derinliğini belirleyen önemli bir faktördür. Dünyada yaygın kullanılan gibberellik aside duyarsız Rht-B1b (Rht1) ve Rht-D1b (Rht2) genleri bitki boyu ile beraber koleoptil uzunluğunda kısalmaya neden olmaktadır. Çalışmada koleoptil uzunluğu kalıtımının incelenmesi amacıyla kısa koleoptilli iki modern buğday varyetesi (KS82142/PASTOR; PYN/BAU/3/AGRI/BJY//VEE) ile beş yerel çeşit (SAR30; RASAD; ICDW-9246; ICDW-21122; SABALAN) ve uzun koleoptile sahip iki uzun boylu modern varyete (ZARGANA; ELANDS) ebeveyn olarak kullanılmış, resiprokal melezlemeler sonucunda 14 kombinasyon oluşturulmuştur. F1’lerde koleoptil uzunluğu, primer kök sayısı ve ilk yaprak uzunluğu özellikleri incelenmiş ve özellikler arası ilişkilere bakılmıştır. Çalışma sonucunda, ELANDS varyetesinin orta uzunlukta koleoptil özelliği sergilediği ve girdiği her iki kombinasyonda da koleoptil uzunluğu kalıtımının üstün dominantlık olduğu görülmüştür. Geriye kalan 12 kombinasyonda ise koleoptil uzunluğu kalıtımı eşdeğer (kodominant) ve kısmi dominantlık olarak saptanmıştır. Dolayısıyla daha uzun koleoptilli bitkilerin seleksiyonu ileri generasyonlarda yapılmalıdır. İncelenen özelliklerden koleoptil uzunluğu ve ilk yaprak uzunluğu arasında pozitif ve önemli ilişkinin var olduğu tespit edilmiştir. Primer kök sayısı özelliğinin diğer iki özellikle ilişkisi düşük seviyede ve istatistiksel açıdan önemsiz bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Ekmeklik buğday, Triticum aestivum, koleoptil uzunluğu, Rht genleri

Inheritance of Coleoptile Length in Cross Populations of Some Modern Wheat Varieties and Landraces

Coleoptile length is an important factor determining the sowing depth of wheat. World wide used gibberrellic acid-insensitive dwarfing genes, Rht-B1b (Rht1) and Rht-D1b (Rht2), reduce both plant height and coleoptile length. The purpose of this study was to investigate the mode of inheritance of coleoptile length in crosses of two modern wheat varieties (KS82142/PASTOR and PYN/BAU/3/AGRI/BJY//VEE) with short coleoptile and five landraces (SAR30; RASAD; ICDW-9246; ICDW-21122; SABALAN) and two modern tall variety (ZARGANA-6and ELANDS) with long coleoptile. Reciprocal crosses were made by using these parents and fourteen combinations were obtained. The F1 plants were evaluated for coleoptile length, primary root number, first leaf characteristics. Correlations between the traits were calculated. Variety ELANDS demonstrated intermediate coleoptile and in crosses with short-coleoptile varieties demonstrated over dominance. Intermediate inheritance or partial dominance for coleoptile length were observed in other twelve combinations. Based on this type of inheritance, selection for longer coleoptile length should be conducted in later generations. Significant and positive correlation between coleoptile length and first leaf length was determined. The correlations between primary root number and two other characteristics were observed as low and statistically non- significant.

Keywords:

Bread wheat (Triticum aestivum L.), coleoptile length, Rht genes,

PDF

___

Bai G., Das M.K., Carver B.F., Xu X. and Krenzer E.G., 2004. Covariation for microsatellite marker alleles associated with Rht8 and coleoptile length in winter wheat. Crop Sci., 44: 1187–1194
Byerlee D. and Moya P., 1993. Impacts of International Wheat Breeding Research in Developing World. CIMMYT, Mexico
Chowdhry A.R. and Allan R.E., 1963. Inheritance of coleoptile length and seedling height and their relation to plant height of four winter wheat crosses. Crop Sci., 3: 53–58
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 2012. Türkiye’nin 2011-2012 Yılı Kuraklık Analizi, http://www.dmi.gov.tr/FILES/arastirma/2011-2012-kuraklik.pdf, (Ulaşım Tarihi: 02.02.2014.)
Evans L.T., 1998. Feeding the Ten Billion: Plant and Population Growth. Cambridge University Press, Cambridge
Feather J.T., Qualset C.O. and Vogt H.E., 1968. Planting depth critical for short statured wheat varieties. California Agriculture, 22: 12–14
Gale M.D. abd Youssefian S., 1985. Dwarfing Genes in Wheat: Progress in Plant Breeding, (Editör:Russell GE), Butterworth-Heinemann. (1-39)
Hakizimana F., Haley S.D. and Turnipseed E.B., 2000. Repeatability and genotype x environment ınteraction of coleoptile length measurements in winter wheat. Crop Sci., 40: 1233–1237
Hedden P., 2010. Green Revolution Genes, http://5e.plantphys.net/article.php?ch=&id=355, (Ulaşım Tarihi: 18.12.2013.)
Heisey P.W. and Lantican M.A., 1999. International Wheat Breeding Research in Eastern and Southern Africa, 1996-1997: CIMMYT. The Tenth Regional Wheat Workshop for Eastern, Central and Southern Africa, CIMMYT. (441-456)
Hoogerndoorn J., Pfeiffer W.H., Rajaram S. and Gale M.D., 1988. Adeptive Aspects of Dwarfing Genes in CIMMYT Germplasm: Proceedings of the Seventh International Wheat Genetics Symposium, (Editör: Miller TE, Koebner RMD), Institute of Plant Science Research, (1093-1100)
Keyes G.J., Paolillo D.J. and Sorrells M.E., 1989. The effects of dwarfing genes rht1 and rht2 on cellular dimensions and rate of leaf elongation in wheat. Annals of Botany, 64: 683–690
Mızrak G, 2011. Buğdayın Hikayesi.Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara
Pumpa J., Martin P., McRae F. and Coombes N., 2013. Coleoptile Length of Wheat Varieties, http://www.dpi.nsw.gov.au/__data/assets/pdf_file/0006/459006/Coleoptile-length-of-wheat-varieties.pdf, (Ulaşım Tarihi: 03.10.2013)
Rebetzke G.J., Verbyla A.P., Verbyla K.L., Morell M.K. and Cavanagh C.R., 2014. Use of a large multiparent wheat mapping population ıngenomic dissection of coleoptile and seedling growth. Plant Biotechnology Journal, 219–230
Sağlam S., 2010. Tarla Bitkileri Yetiştirme İlkeleri – II, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Notları
Singh R.P., Huerta-Espino J., Rajaram S. and Crossa J., 2001.Grain yield and other traits of tall and dwarf ısolines of modern bread and durum wheats. Euphytica, 119: 241-244