TÜRK DEMOKRASİ SÜRECİNDE MUŞ’TA REFERANDUM VE YEREL SEÇİMLER (1980-2019): ETKİLER VE SONUÇLAR

Türk demokrasi tarihi yaşanmış tarihsel tecrübelerin etkisiyle gelişim göstermiştir. Bu, demokrasinin inişli çıkışlı bir seyir izlemesine neden olmuştur. Kimi zaman demokratik değerleri koruyan ve güçlendiren bir ivme, kimi zaman ise demokratik koşulları sekteye uğratan, önleyen “ters dalga” şeklinde karşımıza çıkmıştır. Bu bağlamda siyasi yasakların kaldırılmasına yönelik 1987 referandumu ve askeri yönetimin gölgesi altında gerçekleşmeyen seçimler “demokratik dalga”, 1980 askeri darbesi ve 28 Şubat e-muhtırası “ters dalga” olarak dikkat çekicidir. Türk demokrasi tarihinde belirleyici olan politik sürecin Türkiye geneliyle yereldeki çıktıları arasında benzerlikler ve farklılıklar olmuştur. Bu perspektifle 1980-2019 yılları arasında referandum ve yerel seçimlerden yola çıkarak Muş ilinde demokrasinin seyri, Türkiye’nin bu dönemdeki siyasal iklimi ve demokratikleşme süreci ile karşılaştırmalı ele alınarak anlaşılmaya çalışılmıştır.

REFERENDUM AND LOCAL ELECTIONS IN MUŞ IN THE PROCESS OF TURKISH DEMOCRACY (1980-2019): IMPACTS AND CONSEQUENCES

History of Turkish democracy has evolved with the influence of historical experiences. These have led to a fluctuating course of democracy. This course is sometimes seen as a wave that protects and strengthens democratic acceleration and sometimes as an inverse wave, which interferes with democratic conditions. In this context, elections for the abolition of political bans in the 1987 referendum and the elections that occurred free from the shadow of military rule are democratic waves, whereas 1980 military coup, and 28 February e-memorandum are remarkable as the inverse waves. The political process of Turkish democracy has different and similar country-wide and province-based outputs. With this perspective, regarding the local elections and referendums between the years of1980 and 2019, Mus example on democracy has been investigated in comparison with the political climate of the period and the democratization process in Turkey.

PDF

___

AĞAOĞULLARI, M. A. (2014), Sokrates'ten Jakobenlere: Batı'da Siyasal Düşünceler, İstanbul, İletişim Yayınları.
AĞAOĞULLARI, M. A. ve KÖKER, L. (2009), Kral-Devlet ya da Ölümlü Tanrı, Ankara, İmge Kitabevi.
AĞAOĞULLARI, M. A., ÇULHA, Z. F., & ERGÜN, R. (2009), Kral-Devletten Ulus-Devlete, Ankara, İmge Kitabevi Yayinları.
AHMAD, F. (2014a), Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
AHMAD, F. ( 2014b), Modern Türkiye’nin Oluşumu, İstanbul: Kaynak Yayınları.
AKIN, Ş. (2016), “Darbeler ve Batı Medyası: 28 Şubat Darbesi Üzerinden Bir Analiz”, Liberal Düşünce Dergisi, S.84, ss.35-56.
AKKOYUNLU, F. K. (2014), “The Rise and Fall of the Hybrid Regime: Guardianship and Democracy in Iran and Turkey”, Doctoral Dissertation, The London School of Economics and Political Science (LSE).
ALKAN, H. (2013), Karşılaştırmalı Siyaset: Başkanlık ve Parlamenter Sistemler Işığında Yarı Başkanlık Modelleri, İstanbul, Açılım Kitap Yayınları.
ALTAN, C. (2005), “Genel Seçimler-Yerel Seçimler İlişkisi (1983-2004)”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C.3, S.12, ss.174-190.
ALTUNOĞLU, M. (2015), 2015 Seçimleri ve Türkiye’de Hâkim Parti Dönemi, İstanbul, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları.
BAĞCE, H. E. (2015), “Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçimler 1946-2015”, İçinde: Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçim Kampanyaları: Araftaki Seçim, Ed. Edip Asaf Bekaroğlu, ss.17-60, İstanbul, Vadi Yayınları.
BORA, T. (2017), Cereyanlar: Türkiye’de Siyasî İdeolojiler, İstanbul, İletişim Yayınları.
ÇAVUŞOĞLU, H. (2009), “Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi”, Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
COŞKUN, V. (2015), 7 Haziran Seçimine Doğru Halkların Demokratik Partisi (HDP), İstanbul, SETA.
DAHL, R. A. (2001), Demokrasi Üstüne, Çev. Betül Kadıoğlu, Ankara, Phoenix Yayınevi.
DONAT, Y. (1987), Yavuz Donat'ın Vitrininden: Özal'lı yıllar, 1983-1987, Ankara, Bilgi Yayınevi.
DUVERGER, M. (1986), Siyasal Rejimler, Çev. Teoman Tunçdoğan, İstanbul, Sosyal Yayınlar.
ERTEN, E. (1996), Türkiye’de Temsil Anlayışı ve Milletvekillerinin Parti Değiştirmesi, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi.
ERTUNÇ, A. C. (2013), Cumhuriyetin Tarihi, İstanbul, Pınar Yayınları.
ETE, H. (2009), Örgüt ile Parti Olma Geriliminde DTP, İstanbul, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yayınları.
GİLBERT, L., ve MOHSENİ, P. (2011), “Beyond Authoritarianism: The Conceptualization of Hybrid Regimes”, Studies in Comparative International Development, 46(3), pp.270-297.
HALE, W. (2014), Türkiye’de Ordu ve Siyaset, İstanbul, Alfa Yayınları.
HOBBES, T. (2004), Leviathan, Çev. Semih Lim, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
HUNTİNGTON, S. P. (2007), Üçüncü Dalga: 20. Yüzyıl Sonlarında Demokratlaşma, Çev. Ergun Özbudun, Ankara, Kıta Yayınları.
İNÖNÜ, E. (2007), Anılar ve Düşünceler I, İstanbul, Boyut Yayınevi.
KALAYCIOĞLU, E. (2007), “1960 Sonrası Türk Politik Hayatına Bir Bakış: Demokrasi Neo-Patrimonyalizm ve İstikrar”, İçinde: Türkiye’de Politik Değişim ve Modernleşme, Ed. Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay, ss.471-500, Bursa, Alfa Yayınları
KOÇ, Y. (2012), “Sosyo-Politik Parametreler Açısından Van’daki Siyasal Temsil Anlayışı: İl Merkezi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Malatya, İnönü Üniversitesi.
KOÇ, Y. ve Palabıyık, A. (2015). “Cemaatten Partiye, Şiddetten Siyasete: 2015 Seçimlerinde Hür Dava Partisi”, İçinde: Türkiye’de Siyasi Partiler ve Seçim Kampanyaları: Araftaki Seçim, Ed. Edip Asaf Bekaroğlu, ss.259-289, İstanbul, Vadi Yayınları.
KÜÇÜKÖMER, İ. (2010), Batılılaşma & Düzenin Yabancılaşması, İstanbul, Profil Yayıncılık..
LİNZ, J. J. (2012), Totaliter ve Otoriter Rejimler, Çev. Ergun Özbudun, Ankara, Liberte Yayınları.
LOCKE, J. (2004), Hükümet Üzerine İki İnceleme, Çev. Fahri Bakırcı, Ankara, Babil Yayıncılık.
ÖZDEMİR, H. (2000), Siyasal Tarih (1960-1980), İçinde: Türkiye Tarihi 4, Ed. Sina Akşin, ss.185-264, İstanbul, Cem Yayınevi.
ÖZDEMİR, M. (2010), “Nitel veri analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalış ma”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.11, S.1, ss.323-343.
ÖZPOLAT, A. (2016), “Türk Siyasetinde Reklam Gerçeği: Cem Uzan Örneği”, Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
PALABIYIK, A. (2018), Kürtler Sol ve Sekülerleşme: HDP Üzerine Eleştirel Düşünceler, İstanbul, Pınar Yayınları.
ROUSSEAU, J. J. (2010), Toplum Sözleşmesi, Çev. Vedat Günyol, İstanbul, İş Bankası Yayınları.
SARIBAY, A. Y. (2001), Türkiye’de Demokrasi ve Politik Partiler, İstanbul, Alfa Yayınları.
SARTORİ, G. (1971), Demokrasi Kuramı, Çev. Deniz Baykal, Ankara, Siyasi İlimler Türk Derneği.
SELÇUK, S. (1987), Temsili Ve Katılımcı Demokrasinin Kökeni, İstanbul, Çağdaş Yayınları.
SCHUMPETER J. A. (2007), Kapitalizm, Sosyalizm Demokrasi, Çev. Hasan İlhan, Ankara, Alter Yayıncılık.
TANÖR, B. (2000), “Siyasal Tarih (1980-1983)”, İçinde: Türkiye Tarihi 5, Ed. Bülent Tanör ve Korkut Boratav, ss.23-158, İstanbul, Cem Yayınevi.
TANÖR, B. (2007), Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
TBMM (2012), Meclis Araştırma Komisyonu Raporu, D.24, Y.Y.3, C.1, S.376, Kasım.
TEKDEMİR, Ö. (2016), “Radikal Plüralist Demokratik Parti Olarak HDP’nin “Başka Türkiye” Önerisi: Hasım Politikası, Agonizm ve Popülizm”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.7, ss.1211-1240.
TURGUT, H. (1986), 12 Eylül Partileri, İstanbul, ABC Yayınları.
TÜİK (1984), Mahalli İdareler Seçimi Sonuçları: 1984, Ankara, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Aralık.
TÜİK (1989), Mahalli İdareler Seçimi Sonuçları: 1989, Ankara, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Aralık.
TÜİK (2008), Halk Oylaması Sonuçları: 2007, 1988, 1987,1982, 1961, Ankara, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Mayıs.
WATTS, N. F. (2014), Sandıkla Meydan Okumak: Türkiye’de Kürtlerin Siyasi Yolculuğu, Çev. Bilgesu Sümer, İstanbul, İletişim Yayınları.
YAVAŞGEL, E. (2014), Temsilde Adalet ve Siyasal İstikrar Açsından Seçim Sistemleri, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım.
YİĞİT, H. H. (2018), “1980-2000 Yılları Arasında Türkiye’de Gerçekleşen Genel Seçim Sonuçları Üzerine Mekânsal Bir Analiz”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, C.9, S.22, ss.117-137.
YÜZBAŞIOĞLU, N. (1996), “Türkiye'de Uygulanan Seçim Sistemleri ve Bunlara İ lişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Nasıl Bir Seçim Sistemi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 55(1-2), ss.103-150.
DTP Kapatıldı BDP Açıldı (2009), https://www.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/MECLIS%20BULTENI/2469_2009_0000_0158_0000/0008.pdf, Erişim tarihi: 30 Aralık 2018.
Resmi Gazete (2011), http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/07/20110709-7.htm, Erişim tarihi: 30 Aralık 2018.
Siyasi Partiler Kanunu (1983), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18027.pdf, Erişim tarihi: 23 Aralık 2018.
Seçim Kanunu (1983), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18076.pdf, Erişim tarihi: 23 Aralık 2018.
TUİK (2018a), https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/secim.zul, Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018.
TUİK (2018b), https://biruni.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/yerel.zul, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
TUİK (2018c), http://www.tuik.gov.tr/VeriTabanlari.do?vt_id=34&ust_id=110, Erişim tarihi: 12 Aralık 2018.
YSK (1983-2007), http://www.ysk.gov.tr/tr/1983-2007-yillari- arasi-milletvekili-genel-secimleri/3008, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK (1984), http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1984Mahalli-Tuik.pdf, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK (1989), http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/1989Mahalli-Tuik.pdf, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK(1994),http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Mahalli/1994/BelediyeBaskanligi/Pdf, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK(1999),http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Mahalli/1999/BelediyeBaskanligi/Pdf, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK(2004),http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Mahalli/2004/BelediyeBaskanligi/Pdf, Erişim tarihi: 29 Ağustos 2018.
YSK(2007),http://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2007Referandum/KesinSonuclar/mus.pdf, Erişim tarihi: 06 Eylül 2018.
YSK (2017), http://www.ysk.gov.tr/tr/16-nisan-2017-anayasa-degisikligi-halkoylamasi/5002, Erişim tarihi: 06 Eylül 2018.
YSK Kararı (1983), http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/18221_1.pdf, Erişim tarihi: 23 Aralık 2018.
YSK (2019), http://www.ysk.gov.tr/tr/31-mart-2019-mahalli-i%CC%87dareler-secimi/77916, Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.