İSLAM DÜNYASINDA GERİ KALMIŞLIK SORUNU VE FUAT SEZGİN’İN KONUYA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Bu çalışmada Müslüman toplumların geri kalmışlık sorununa odaklanılacaktır. Burada, ilkin Müslüman toplumların geri kalmasında etkili olduğu varsayılan nedenler konusunda ileri sürülen bazı görüşler ve akabinde Fuat Sezgin’in konuya ilişkin düşünceleri ele alınacaktır. Çalışmanın amacı, Fuat Sezgin’in İslam dünyasının gerileme konusuna bakış açısını diğer görüşler ile birlikte analiz etmektir. Çok sayıda sosyal bilimci İslam dünyasının geri kalmışlık sorunsalını iç ve dış faktörlerin birlikteliği çerçevesinde ele alırken, Fuat Sezgin daha çok dış unsurların sonucu olarak görme eğilimindedir. İslam dünyasının geri kalmışlığı ağırlıklı olarak; batı dünyasındaki Rönesans, reform, coğrafi keşifler ve endüstriyel devrimin gelişimi, İslam dünyasının batıdaki gelişmeleri takip edememesi, batının sömürgecilik faaliyetleri, dinsel düşünce yapısında ve kurumlarında meydana gelen değişmeler, Haçlı seferleri, Moğol istilasının etkileri, yeni ticaret yollarının bulunması ve İslam dünyasındaki siyasi istikrarsızlık gibi unsurlar üzerinden analiz edilmektedir. Fuat Sezgin de İslam dünyasındaki gerilemenin nedenleri olarak daha çok Haçlı seferleri, Moğol saldırısı, batıdaki bazı coğrafi keşifler ve İspanya’da Müslüman varlığının zayıflaması faktörlerini belirtmiştir. Sezgin’in diğer önemli bir saptaması da gerilemenin nedeninin din olgusu ile açıklanamayacağı gerçeğidir.

THE BACKWARDNESS PROBLEM OF ISLAMIC WORLD AND FUAT SEZGİN'S OPINION ON THE SUBJECT

This study will focus on the problem of backwardness in Muslim societies. First of all, some approaches mentioned about the reasons of backwardness in Muslim societies and Fuat Sezgin's opinions on the subject will be discussed. The aim of the study is to analyze Fuat Sezgin's opinion about the backwardness in conjunction with other opinions. While many researchers have addressed the problem of backwardness in the Islamic world within the framework of the combination of internal and external factors, Fuat Sezgin tends to see it as the result of external factors. The backwardness of the Islamic world is generally attributed to the reasons such as renaissance in the western world, reform, geographical discoveries and industrial revolutions, the inability of the Islamic world to follow the developments in the west, colonial activities of the west, changes in religious thought and institutions, Crusades, effects of Mongolian invasion, new trade routes and political instability in the Islamic world. Fuat Sezgin stated that the reasons for the recession in the Islamic world were the Crusades, the Mongol attack, some geographical discoveries in the west and the weakening of the Muslim presence in Spain.

PDF

___

ALPEREN, Abdullah (2019), “Said Halim Paşa’da İslam Dünyasında Geri Kalmışlık ve Geri Kalmışlıktan Çıkış Yolları Üzerine Bir Değerlendirme”, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14: 9-35.

ANZAVUR, Demirpolat (2002), ‘Ülgener ve Geri Kalmışlık Sorunsalı”, Marife 3: 285-297.

KENAN, Seyfi (2003), “İslâm Dünyasının Duraklama Sebepleri Üzerine Ünlü Bilimler Tarihçisi Fuat Sezgin’i Dinlemek ”, Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4): 73-98.

KORKMAZ, Tayfur (2009), 20. Yy. İslam Bilim Tarihi Çalışmaları George Sarton Ve Fuat Sezgin Örneği, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Felsefesi Bilim Dalı İstanbul.

KÜÇÜKPARMAK, Aykut (2019), “Fuat Sezgin’in Batı Merkezli Bilim Tarihi Eleştirisi”, Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 6 (42): 2576-2585.

KURT, Abdurrahman (2008), İslam ve Geri Kalmışlık Sorunu, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fak. Dergisi 17 (2): 35-72.

ÖZKİRAZ, Ahmet (2007), “Sabri F. Ülgener’de Zihniyet Ve Geri Kalmışlık - Osmanlı’ dan Günümüze Yapısal Bir Çözümleme-“ İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 36: 35-59.

SAYGILI, Serdar (2019), “Doğu ve Batı Düalizminde İslam Medeniyet Tarihinin Oksidentalist Düşünürü Fuat Sezgin ve Bilim Tarihi Anlayışı”, Temaşa dergisi, 10:10-31.

SEGAL, Aron (2015), İslam Dünyası Bilim’de Neden Geri Kaldı (çev. Celal Öney), Journal of History and Future 1 (1): 172-203.

SEZGİN, Fuat (2002), “İslâm Medeniyetinin Donuklaşmasının Sebepleri Meselesi”, (çev.: Dursun Hazer), Gazi Üniversitesi Çorum İFD, I (2), 295-303.

SEZGİN, Fuat (2008). İslam’da Bilim Ve Teknik I, (2. Baskı), İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.

SEZGİN, Fuat (2010), Tanınmayan Büyük Çağ: İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi (ed. Resul Turan), İstanbul: Timaş Yayınları,

SEZGİN, Fuat (2011), “İslam’ın Bilimler Tarihindeki Yaratıcı Yerine Bir Bakış”, Adam Akademi, 1: 92-94.

SEZGİN, Fuat (2012) “İslam, Bilim ve Teknoloji Tarihine Bir Bakış”, İslam Bilimler Tarihi Üzerine Konferanslar içinde, ed. Zeynep Berktaş-Tuğçe İnceoğlu, İstanbul: Timaş Yayınları.

SEZGİN, Fuat (2014) “İslam Bilim Tarihi Üzerine Tespitler ve Oryantalist Tezler”. Söyleşi: Sefer Turan, Bilim Tarihi Sohbetleri içinde, (ed. Cüneyt Dalkıran), İstanbul: Timaş Yayınları, s. 41-42,

SEZGİN, Fuat (2016) “Prof. Dr. Fuat Sezgin’in Açılış Dersi”. Akademik Açılış Konferansı, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 3-26.

SEZGİN, Fuat (2018), İslam Bilim Tarihi Üzerine Konferanslar, Timaş yay. (4. Baskı), İstanbul.

TÜTENGİL, C. Orhan (1962), “Az Gelişmenin Sebepleri”, Yirmi dokuzuncu Konferans, int.erişim, https://arastirmax.com/en/system/files/dergiler/140014/makaleler/4/1/ar astrmx_140014_4_pp_152-160.pdf, s. 152-160.

UYANIK, Zeki ve AKKAŞ, İ. (2016 ) “Kenarda” Kalmış “Merkezi” Bir Düşünür Portresi: Sabri Ülgener”, Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3: 49-59