19. YÜZYILDA OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN EĞİTİM POLİTİKALARI VE TOPLUMSAL ZİHNİYET

Osmanlı Devleti’nde eğitim denince akla gelen okullar, daha çok, Medreseler ve Sıbyan Mektepleri’ydi. Bir de devletin/Saray’ın kendi özel kurumu vardı ki, bu da Enderun’du. Fatih Sultan Mehmet ve Kanunî Sultan Süleyman dönemlerine gelindiğinde eğitimde, geleneksel anlayışı da içinde barındırmasının yanında, çağa uygun yeni bir modellemeye gidildi. Bu padişahlar zamanında açılan, Sahn-ı Seman, Tetimme ve Süleymaniye Medreseleri çağdaş yaklaşımın başlıca örnekleriydi. Osmanlı tarafında eğitim alanında bunlar olurken, Avrupa tarafı, “rationality” ağırlıklı bir eğitim anlayışıyla, tüm maddede işleyen dinamik fizik kanunlarını keşfe yönelmişti. Kıtanın bu yönelişi onu, belki kendisinin bile beklemediği derecede muazzam bir bilim-teknik atılımına ulaştırdı. Bu elbette ki “güçlü” konumuna geçmek demekti. 19. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu açısından, içinde bulunduğu çağ ile yeniden yüzleşme ve böylece eksik yönlerine çözüm yolları arama yüzyılı oldu. Söz konusu yüzyıldaki reform çabaları, eğitimin fonksiyonunu, direkt olarak, yeniliklerin toplumsal ve bürokratik yaşama adaptasyonu ile bağlantılandırdı. Belki bahse konu işlev de önemliydi ama bu, makalede belirtilmiş olan aksaklıklarla birlikte, yenidünya perspektifinin uzağına düşmenin en temel nedeni oldu.

Education Policies Of The Ottoman Empire In The 19th Century And Social Mentality

The Schools that Sıbyan Mektebi (elementary school) and Medrese (madrasah) was more came to mind upon spoken on education in the Ottoman Empire. On the other hand, Palace had Enderun that private constitution of the state. In the period Sultan Mehmet Conqueror and Sultan Suleyman Magnificent went to a new modification how süite was for era in where in education area, sheltering traditional education concept too. Sahn-ı Seman, Tetimme and Suleymaniye were primary examples of the comtemporary approach. These occuring side of the Ottoman the side of the Europe had directed to discover that dynamic physics laws which running in the all substances with a “rationality” predominant education perspective. This direction of the continent delivered it to a enormous advance of the science-technic, how maybe it was not expected. This added up to “power” status, of course. 19th century became the century of the search for solutions to correct state’s weaknesses, in consequence, the century of a new confronting with the age which its in it. Reform struggles that in the mention century was direct lenked education’s function with adaptation of the changes to social and bureaucratic life. Even though important previously mentioned the function, this was the most basic cause that fall away of the new world perspective, with disruptions which will mentioned in article.

PDF

___

VATTER, Sherry (2011), “Şam’ın Militan Tekstil Dokumacıları: Ücretli Zanaatkârlar ve Osmanlı İşçi Hareketleri”, Der. Donald Quataert-Eric Jan Zürcher, Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiyesi’ne İşçiler (1839-1850) içinde (ss. 55-95), İstanbul, İletişim Yayınları.
TUNAYA, Tarık Zafer (2010), Türkiye’nin Siyâsî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
TİPİ, Şeref (2005), Pışıbba (1860-1926), Yay. Haz. Canerhan Tipi, İstanbul, Remzi Kitabevi.
SEZER, Baykan (2012), “Batıcılaşma-Seminer Notları”, Ed. Ertan Eğribel-Ufuk Özcan, Türkiye’de Modernleşme, Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkâmesi içinde (ss. 9-41), İstanbul, Doğu Kitabevi.
SAİD, Edward (2009), Başlangıçlar: Niyet ve Yöntem, İstanbul, Metis Yayınları.
QUATAERT Donald (2011), Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İstanbul, İletişim Yayınları.
PROUST, Marcel (1992), Du côté de chez Swann, à la Recherche du Temps Perdu, 1ere Publication, Paris, Le livre de Poche, Librairie Générale Française.
PATRICK, Mary Mills (2009), Son Sultanların İstanbul’unda (Siyâset, Modernleşme, Yabancı Okullar), İstanbul, Dergâh Yayınları.
ORTAYLI, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Alkım Yayınları, İstanbul 2005.
NEUMANN, Christoph K. (1999), “Ahmet Cevdet Paşa’nın Tarihçiliğine Yansıyan Zihniyet Dünyası”. Haz. Hamdi Can Tuncer, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (ss. 64-71), Ankara, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
MORDTMANN, Andreas David (1999), İstanbul ve Yeni Osmanlılar, İstanbul, Pera Yayıncılık ve Kitapçılık.
LÜTFİ EFENDİ (1999), Vak‘anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi VI-VIII, 1. Baskı, Yay. Haz. Yücel Demirel, İstanbul, Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları.
LEWIS, Bernard (2009), Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev. Babür Turna, Ankara, Arkadaş Yayınları.
KÖKTÜRK, Gökhan V. (2013), Baykan Sezer’de Doğu-Batı Sorunu, İstanbul, Doğu Kitabevi.
KOSELLECK, Reinhart (2013), Kavramlar Tarihi, Politik ve Sosyal Dilin Semantiği ve Pragmatiği Üzerine Araştırmalar, Çev. Atilla Dirim, İstanbul, İletişim Yayınları.
KOLOĞLU, Orhan (2004), Abdülhamit ve Masonlar, 5. Baskı, İstanbul, Pozitif Yayınları.
KODAMAN, Bayram (1999), Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara, TTK Yayınları.
KIRAY, Emine (2010), Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, İstanbul, İletişim Yayınları.
KARAL, Enver Ziya (2011), Büyük Osmanlı Tarihi V-IX, Ankara, TTK Basımevi.
KARAKIŞLA, Yavuz Selim (2014), Osmanlı Hanımları ve Kadın Terzileri (1869-1923), İstanbul, Akıl Fikir Yayınları.
JORGA, Nicolae (2009), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi I-V (1774-1912), İstanbul, Yeditepe Yayınları.
İHSANOĞLU, Ekmeleddin (1990), “Dârülfünûn’un Tarihçesine Giriş, İlk İki Teşebbüs”, Belleten, C. LIV, Sy. 210, ss. 699-738.
HOCAOĞLU, Durmuş Mülâkatı (2003), 21. yüzyılda Sultan II. Abdülhamid’e Bakış içinde (ss. 65-74), Haz. Mehmet Tosun, Yay. Dan. H. Turan, İstanbul, Acar Matbaacılık ve Yayınları.
GENÇ, Elif Süreyya (2010), 19. Yüzyıl İstanbul’u, Bir İngiliz Seyyahın İzlenimleri, İstanbul, Doğu Kitabevi.
GENCER, Bedri (2014), İslâm’da Modernleşme (1839-1939), Ankara, Doğubatı Yayınları.
FINDLEY, Carter Vaughn (2012), Dünya Tarihinde Türkler, Çev. Ayşen Anadol, İstanbul, Timaş Yayınları.
FINDLEY, Carter Vaughn 2011b), Modern Türkiye Tarihi; İslâm, Milliyetçilik ve Modernlik, Çev. Güneş Ayas, İstanbul, Timaş Yayınları
FINDLEY, Carter Vaughn (2011a), Kalemiyeden Mülkiyeye Osmanlı Memurlarının Toplumsal Tarihi, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
FINDLEY, Carter Vaughn (2008), “The Tanzimat”, The Cambridge History of Turkey IV içinde (ss. 11-37). Cambridge, Cambridge at the University Press.
EĞRİBEL, Ertan-ÖZCAN, Ufuk (2012), “Türkiye’de Batıcılaşmanın Serüveni: Modernleşme- Küreselleşme Gerilimi İçinde İki Tanzimat Değerlendirmesi”, Ertan Eğribel-Ufuk Özcan (Ed.), Türkiye’de Modernleşme, Batılılaşma Yerine Küreselleşmenin İkâmesi içinde (ss. 43- 50), İstanbul, Doğu Kitabevi.
DAVISON, Roderic Hollett (2005), (1990), Essays in Ottoman and Turkish History (1774-1923), The Impact of the West, Texas, Saqi Books, University of Texas Press.
DAVISON, Roderic Hollett (2005), Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform (1856-1876), Çev. Osman Akınhay, İstanbul, Agora Kitaplığı
ÇADIRCI, Musa (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara, TTK Basımevi.
BERKES, Niyazi (2015), Türk Düşününde Batı Sorunu (1. Baskı), İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
BERKES, Niyazi (2010), Yay. Haz. Ahmet Kuyaş Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları.
ASADURYAN, Artin (1315/1899), Musavver Salnâme-i Fennî, D02946, İstanbul, Şirket-i Mürettibiye Kütüphane ve Matbaası.
AKYÜZ, Yahya (2016), Türk Eğitim Tarihi, Ankara, Pegem Akademi
AKYILDIZ, Ali (1993), Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teşkilatında Reform (1836-1856), İstanbul, Eren Yayınları.
AKGÜN, Seçil (1999), “19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyokültürel Etkilerin Amerika Boyutu”, Haz. Hamdi Can Tuncer, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, 24-26 Mayıs 1993-Ankara: Bildiriler içinde (ss. 44-55), Ankara, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.