ANADOLU’DA ÖNEMLİ BİR SİMGE OLAN ŞAHMERAN’IN HALK İNANIŞLARINDAKİ YERİ

Zengin bir kültüre sahip olan Anadolu halkının folklorunda önemli yer edinen mitolojik hayvanlardan en çok saygı duyulanların başında yılan gelmektedir. Yılan efsaneleri, Anadolu’da Şahmeran efsaneleriyle varlık bulmuş ve mitolojik bir simge halinde günümüze kadar ulaşmıştır. Hint, İran, Yunan, İbrani ve Arap kaynaklarından izler taşıyan Şahmeran efsaneleri Anadolu insanının günlük yaşantısını etkileyecek kadar hayatın içine girmiş, halk inanışlarında önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmanın amacı, Anadolu’da Şahmeran’ın halk inanışlarına etkisini belirlemektir. Bu amaç doğrultusunda, Şahmeran’ın genel olarak tanıtımı yapılmış, Adana, Tarsus ve Mardin civarlarında anlatılan üç efsanenin özeti verilmiş ve Şahmeran’ın halk inanışlarına yansımaları üzerine durulmuştur. Araştırmada elde edilen bilgiler, ilgili konu başlıkları altında ayrıntılı olarak ele alınmıştır

THE PLACE OF THE IMPORTANT ANATOLIAN SYMBOL SHAHMARAN IN FOLK BELIEF

Snakes are one of the most respected animals with an important place in the folkloric traditions of the people of Anatolia, which has a rich culture. Myths about snakes was materialised in Anatolia with the Shahmaran legends and survived as a mythological symbol until today. The Shahmaran Legends, which have signs from Indian, Persian, Greek, Hebrew and Arabic sources, have infiltrated into the daily lives of people to a degree that it affects the daily life, and gained an important place in folk belief. The aim of this work is to determine the effects of Shahmaran to folk belief in Anatolia. In this respect, Shahmaran was introduced briefly, three legends told in the vicinities of Adana, Tarsus and Mardin are summarised, and the reflections of Shahmaran on folk belief are touched upon. The collected information have been covered in detail under the relevant subject headings.

PDF

___

K3. Emine İnalkaç, yaş: 45, kişisel görüşme, 6 Aralık 2014, Ahlat, Bitlis.
K2. Aysel Güven, yaş: 29, kişisel görüşme, 23 Kasım 2014, Korkut, Muş.
K1. Hediye Engin, yaş: 50, kişisel görüşme, 15 Kasım 2014, Batman.
YILDIRAN, Neşe (2001), “Yakın Doğu Sembolizminde Akrep, Yılan: Akrep-Adam ve Şahmeran”, Folklor / Edebiyat 7, no.26, ss. 5-22, Ankara
YILAR, Ömer (2016), Yemliha’dan Camasbnâme’ye Lokman Hekim’den Günümüze Şahmaran (Metinlerarası Çözümlemeler), Pegem Akademi, Ankara, 2016.
ŞİMŞEK, Esma (2008), “Türk Halk Kültüründe Yılan ve Bu bağlamda Yılan Kale’ye Dair Anlatmaların Değerlendirilmesi”, Ceyhun’dan Ceyhan’a 1. Ceyhan Sempozyumu Bildirileri (29 Mart-1 Nisan 2006), Ceyhan Belediyesi Kültür Yayınları No: 8, Adana, 2008
ŞİMŞEK, Esma (1995), “Bir Olağanüstü Varlığın Yaratılış Miti: Şahmaran”, Tuncer Gülensoy Armağanı, Kayseri, 1995, Bizim Gençlik Yayınları
SÖZERİ, Tankut (2006), İnançlarda Şahmeran, Bursa: Asa Kitabevi
SEYİDOĞLU, Bilge (1998), “Kültürel Bir Sembol: Yılan”, Prof.Dr.Dursun Yıldırım Armağanı, ss. 86-92, Ankara, 1998.
ROMAN, Luke ve Monica ROMAN (2010), Encyclopedia of Greek and Roman Mythology. New York: Facts On File.
ÖZER, Kenan (2012), (yönetmen), Yarısı İnsan Yarısı Yılan, [belgesel, video], İstanbul: Kabuk Yapım, 2012. http://www.dailymotion.com/ video/x13h12i Erişim Tarihi: 07 Ağustos 2017.
ÖZDEMİR, Hasan (1997), “Geleneksel Kültürümüzde Şahmeran”, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri II, ss. 221-228. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÖZCAN, Hasan (2013), Mardin’li Bakır Ustasından Şahmeran’ın Hikâyesi, [video], Ellerin Türküsü Programı, https://www.youtube.com/ watch?v=-JZOChR_ehg Erişim Tarihi: 01 Ağustos 2017.
ÖNDER, Mehmet (1969), “Halılar Kilimler ve Bir Yazılı Halı” Türk Etnografya Dergisi 11, ss. 5-13. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayını, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
ORTAK, Melek (2010), Tarsus Bölgesine Ait Şahmeran Efsanelerinde Yer Alan Sembollerin Yorumlanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
NAYERNOURI, Touraj (2010), “Asclepius, Caduceus, and Simurgh as Medical Symbols Part I”, Archives of Iranian Medicine 13, no. 1, ss. 61-68.
MANT, Sevda (1998), Halk Sanatında Şahmaran, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KIRK, G.S. (1985), “On Defining Myths”, Sacred Narrative. Readings in the Theory of Myth, edited by A. Dundes, ss. 53-61, Berkeley and Los Angeles, London: University of California Press.
KARAKAŞ, Rezan (2012), “Siirt Halk Kültürünün Şifa Dağıtıcıları: Kutsal Sular”, Turkish Studies 7, ss. 2149-2161, Ankara.
ERKAN, Mustafa (1993), “CÂMASBNÂNE”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 7, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, ss. 43-45.
EHRENBERG, Victor (2013), The Greek State, Routledge Library Editions: Political Science.
DOĞANAY, Erkan (2012), Düş ya da Gerçek Şah-ı Maran, İstanbul: Küçükçekmece Belediyesi.
DEMİR, Serpil (2013), Şahmeran Efsanesi, [Video], https://www.youtube. com/watch?v=KIwpB_ tdegY Erişim Tarihi: 07 Ağustos 2017.
DEMİR, Hiclal (2013), “Modern Zamanlarda Bir Ashâb-ı Kehf Yorumu: Ayışığı Sofrası”, Turkish Studies 8, ss. 1229-1237, Ankara.
CORBELLI, Judith A (2006), The Art of Death in Graeco-Roman Egypt, Buckinghamshire: Shire Publications Ltd, 2006.
COLLINS, John J (2004), “Cosmology: Time and History” In Religions of The Ancient World: A Guide, edited by S. I. Johnston, ss. 59-70. Cambridge, MA: Harvard University Press.
ÇIBLAK, Nilgün (2007), “Tarsus Kültürünün Tanıtımında Şahmeran Efsanelerinin Önemi”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16, no.1, ss. 185-196.
ALTINKAYNAK, Erdoğan (2003), “Yeraltı Diyarının Kartalı” Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli Araştırma Dergisi 26, Ankara: Gazi Üniversitesi, http://www.hbvdergisi.gazi.edu.tr/ index.php/TKHBVD/article/view/ 572/562, Erişim Tarihi: 07 Temmuz 2017.