BİNGÖL ALEVİLİĞİNDE DEDELİK MUSAHİPLİK DÜŞKÜNLÜK VE CEM

Alevilik; Ali yolunu takip eden, Ehl-i Beyt’e gönül veren, Hz. Hüseyin’inKerbela’da şehit edilmesi ile ivme kazanan ve İslamiyet öncesi Türk inançlarının daetkisiyle Anadolu’da yeni bir terkip oluşturarak yüzyıllardır devam eden bir inançyolu olarak adlandırılabilir. Alevilik, ilk olarak Hz. Muhammed’in vefatından sonraHz. Ali’nin halife olması gerektiği iddiaları etrafında şekillenmiştir. Anadolu’da11. yüzyılda ortaya çıkan ve 13. yüzyıldan itibaren gelişim gösteren Alevilik, Türklerinİslam öncesinden getirdiği motifler ve İslam anlayışının bir sentezi olarak butopraklara özgü bir kimliğe bürünmüştür. Türkiye’de bugün birçok ilimizde Alevitoplumu yaşamaktadır. Bu illerimizden biri de Doğu Anadolu Bölgesi’nde yeralan Bingöl’dür. Aleviler, Bingöl’ün merkez ve merkeze bağlı köyler başta olmaküzere Adaklı, Kiğı, Yayladere, Karlıova ve Yedisu ilçelerinde yaşamaktadırlar.Bu çalışmada; saha çalışmasıyla kayıt altına alınmış olan Bingöl Aleviliği inançkurumlarından; Dedelik, Musahiplik, Düşkünlük ve Cem ritüeli gibi konular elealınmış ve incelenmiştir. Sonuç olarak; Bingöl Aleviliği inanç unsurlarının günümüzdebazı değişim ve dönüşümlere rağmen yörede halen varlığını sürdürdüğü vetemel işlevini yerine getirdiği tespit edilmişti

DEDELIK, MUSAHIPLIK, DÜŞKÜNLÜK AND CEM IN BİNGÖL ALEVISM3

Alevism can be called a religion path that traces Caliph Ali, sets their hearts on Family of the Prophet Mohammed, and that has gained speed after the martyrdom of Caliph Huseyin in Kerbela having continued since centuries forming a new style in Anatolia with the effect of pre-Islamic Turkish beliefs. Alevism was firstly formed around the claims that Caliph Ali should have been the first caliph after the passing away of the Prophet Mohammed. Alevism, which emerged in the 11th century and which has been developing since the 13th century, has impersonated to a synthesis of the Islamic view with the motifs brought by the Turks before they were not Muslim, in a style intrinsic to these lands. In many cities of Turkey, today, a great number of Alevi societies spring to life. One of these cities is Bingöl of in the Eastern Anatolian Region. The Nosairians live notably in the centre of Bingöl and its villages together with some towns such as Adaklı, Kiğı, Yayladere, Karlıova and Yedisu. In this study, belief institutions of Bingöl Alevism, recorded with the field works, like Dedelik (Fathership), Musahiplik (Companionship), Düşkünlük (Fondness) and Cem Ritual was approached and analysed. As a conclusion; it was determined that belief elements of Bingöl Alevism continues its existence in the region and functions its basic despite some alterations and changes.

PDF

___

Ayçen Kılıçgedik, Yaşı 57, İlkokul Mezunu, İşçi, Bingöl/Sancak/Karapınar Köyü
Ali Sevin, 64, İlkokul Mezunu, İşçi, Bingöl/Adaklı/ Sütlüce Köyü.
Metin Bakır, Yaşı 56, Ortaokul Mezunu, Emekli Bingöl/Sancak/Karapınar Köyü
Seyit Hüseyin Görgü, Yaşı 61, Lise Mezunu, Emekli Öğretmen, Elazığ/Karakoçan
Cebrail Bakır, Yaşı 62, İlkokul Mezunu, Muhtar, Bingöl/Sancak/Karapınar Köyü
Makbule Bakır, Yaşı, 62, Okur-Yazar değil, Ev Hanımı, Bingöl/Sancak/Karapınar Köyü
Aziz Bakır, Yaşı, 61, İlkokul Mezunu, Demirci Ustası, Bingöl/Sancak/Karapınar Köyü
YILDIZ, Harun 2011), “Amasya Yöresi Alevi Ocakları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi C.4, S.19, Güz, s.228-242.
YILDIZ, Harun 2005), “Alevi/Bektaşi Geleneğinde Musahiplik”, Uluslararası Alevilik Bektaşilik Sempozyumu I, Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, s.123-132.
YILDIZ, Harun 2004b), “Alevilerde Dedelik Kurumu”, (Editörler: İsmail Engin-Havva Engin) İstanbul: Kitap Yayınları, s.321-338.
YILDIZ, Harun (2004a), Anadolu Aleviliği-Amasya Yöresi Bağlamında Bir İnceleme, Ankara: Araştırma Yayınları.
YAZICI, Mehmet (2014), “Aleviliği Günümüze Taşıyan Ana Unsurlar: Musahiplik Geleneği”, Geçmişten Günümüze Alevilik, I. Uluslararası Sempozyumu, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, C.2, s.730-749.
YAZICI, Mehmet (2011), Alevilik (Alevi Deyişlerinin ve Gülbanglarının Sosyolojik Analizi), İstanbul: Çıra Yayınları
YAMAN, Ali 2009), Geçmişten Günümüze Dedelerin Misyonu ve Değişim, DEM (Değerler Eğitimi Merkezi) Dergisi, S.6, s.30-38.
YAMAN, Ali (2004), Alevilikte Dedelik ve Ocaklar-Dedelik Kurumu Ekseninde Değişim Sürecine Alevilik, İstanbul: Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları.
YALÇIN, Aziz (2007), Hacı Bektaş-ı Veli ve Bektaşi Alevilik, İstanbul: Der’in Yayınları.
TAŞĞIN, Ahmet (2007), “Bingöl ve Çevresi Alevileri”, I. Bingöl Sempozyumu, Bingöl: Bingöl Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi Yayınları, s.229-235
SUBAŞI, Necdet (2010), Alevi Modernleşmesi-Sırrı Fâş Eylemek, İstanbul: Timaş Yayınları.
SEVİN, Selçuk (2014), “Adaklı İlçesi/Karer Bölgesi’ndeki Sütlüce Köyü Babamansur Kür Hüseyin Dergâhın Postnişi Pir Selçuk Sevin Dede’nin Sunum Bildirisidir”, Geçmişten Günümüze Alevilik, I. Uluslararası Sempozyumu, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, C.1, s.38-58.
SARAÇ, Necdet (2011), Alevilerin Siyasal Tarihi 1300-1971, İstanbul: Cem Yayınları.
ONARLI, İsmail (2006), Alevilik-Bektaşilik Söyleşileri, (Editör: Ayhan Aydın) İstanbul: Horasan Yayınları, s.79-99.
OCAK, A. Yaşar (2012), Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
MELİKOFF, Irene (2009), Uyur İdik Uyardılar Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları, İstanbul: Demos Yayınları.
KÜÇÜK, Abdurrahman ve KÜÇÜK, M. Alparslan (2009), Türkistan’dan Türkiye’ye Alevilik- Bektaşilik (Dinler Tarihi Açısından Bir Yaklaşım), Ankara: Berikan Yayınları.
KORKMAZ, Esat (2005), Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınları.
HAMARAT, Handan (2017), “Bingöl Alevi Toplumunda Halk Kültürü Unsurları”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bingöl.
FIĞLALI, E. Ruhi (2006), Türkiye’de Alevilik Bektaşilik, İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları.
ERSEVEN, İ. Cem (2006), Alevilik-Bektaşilik Söyleşileri, (Editör: Ayhan Aydın), İstanbul: Horasan Yayınları, s.73-78.
ERÖZ, Mehmet (1990), Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları
DOĞAN, Gürani (1998), Alevilik’te Ön Bilgiler ve Cem, Zakirlik, İstanbul: Can Yayınları.
BÜYÜKŞAHİN, Ali (2014), “Ali Büyükşahin Dede’nin Sempozyum Konuşması”, Geçmişten Günümüze Alevilik, I. Uluslararası Sempozyumu, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, C.1, s.34-37.
BULUT, H. İbrahim (2009), “Bingöl Aleviliği: Sancak Bölgesi Bağlamında Bir İnceleme”, II. Bingöl Sempozyumu. Bingöl: Bingöl Belediyesi Kültür Yayınları, s.565-573.
BOZKURT, Fuat, (2005), Toplumsal Boyutlarıyla Alevilik, İstanbul: Kapı Yayınları.
BAKIR, Abdulbaki (2009), “Alevilikte Erkan ve Düşkünlük”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
BAL, Hüseyin (2004), Alevi İslam Yolu, İstanbul: Cem Vakfı Yayınları.
AZAR, Birol (2013), “Sözlü Geleneğin Kurumsallaşması: Gelenekten Geleceğe Musahiplik Örneği”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, C.2, S.3, s.74-87.
ALTUNTAŞ, Ramazan (2005),”Alevi-Bektaşi Geleneğinde Dedelik Kurumu”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu. Isparta: İlahiyat Fakültesi Yayınları, s.99-109.