12029

Tabakat Kitapları ve Hadis İlmine Sağladıkları Faydalar

ÖzAynı ya da yakın asırda veya mekânda yaşayıp önemli bazı durumlar ve vasıflar bakımından ortak özellikleri bulunan insan topluluğu anlamındaki tabaka, İslâm âlimleri tarafından oluşturulup geliştirilen bir telif türünün adı olmuştur. Bu telif türünün oluşmasına Peygamber Efendimizin “İnsanların en hayırlıları asrımda yaşayanlardır, sonra onları takip edenler, sonra onları takip edenlerdir” sözü, esas teşkil etmiştir. Bu söze binaen İslâm âlimleri hicri birinci ve ikinci asırdaki kişileri vasıflarına göre sahâbe, tâbiîn ve etbâu’t-tâbiîn şeklinde gruplara ayırarak ele almış, onları detaylı incelemiş ve elde ettikleri bilgileri kitaplarda kayıt altına alarak bu telif türünün ilk örneklerini vermişlerdir. Tabakat ilmi bu aşamadan sonra daha da önem kazanmış ve farklı alanlarda pek çok tabakat eseri yazılmıştır. Tabakat kitapları Müslümanlar tarafından oluşturulması hasebiyle bütün İslâmî ilimlere bilgi sağlamaktadır. Bu önemli telif türünün bunun dışında daha pek çok faydası bulunmaktadır. Bu makalemizde öncelikle tabakat kavramı tanıtılacak, tabakat kitaplarının ortaya çıkışından ve ilk örneklerinden bahsedilecektir. Son olarak tabakat kitaplarının önemi ve hadis ilmi açısından tabakat kitaplarının (ilk nesilleri tanıma, sahâbe ve tâbiîn nesli gibi nesillerin yayıldıkları bölgeleri öğrenme, önce geleni sonra gelenden ayırma gibi) faydalarından bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Tabakat, Ricâl, Râvi, Sahâbe, Tâbiîn, Tarih

Strata (Tabakat) Books and Benefits of Tabakat Books to Hadis Science

AbstractTabakat (strata) that means a group of people close to one another in terms of age, place or qualities is a type of writing created and developed for the first time by Islamic scholars. The promise of the Prophet; “the most auspicious of mankind are those who live in my era, and then those who follow them, and then those who follow them” was the basis of this genre. Based on that statement, the Islamic scholars scrutinized His companions, subjects and proselytes in detail and recorded the information they collected in the books they authored, providing the first examples of this genre. The science of tabakat achieved more significance after this period and works were written in different fields of tabakat. Tabakat books contributed to history and science as well as providing knowledge about all Islamic sciences, especially hadith. Apart from the above mentioned benefits, this important writing genre provided other benefits as well. In this article, we will first introduce the concept of Tabakat, the emergence of Tabakat books and the first examples to about that. Finally, we will put forward that significance of Tabakat in the science of Hadith (learning about first generations and the regions where his companions, and subjects prevailed and distinguish the first comers from the latter ones).

Keywords:

Tabakat, Ricâl, Râvi, Sahâbe, Tâbiîn, History,

PDF

___

Âşıkkutlu, Emin. “Tabaka Kavramı ve Muhaddislerîn Tabaka Anlayışı.” Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 32 (2007/1): 5-18.
Âşıkkutlu, Emin. Ricâl İlmine Giriş. İstanbul: İFAV Yayınları, 2007.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. Sahîh-i Buhârî. Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 2002.
Cümahî, Muhammed b. Sellâm. Tabakâtü fuhûli’ş-şu‘arâ’. nşr. Mahmûd M. Şâkir. 2 cilt. Kahire: Matba’atü’l-medenî, t.y. Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
Efendioğlu, Mehmet. “Tabakat.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 291-292. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Hatipoğlu, İbrahim. “Muâfâ b. İmrân.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30:305-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
Hammâd, Nafiz Hüseyin. “İlmü Tabakâti’l-Muhaddisîn Musannafât ve Menâhic.” Macalle-i Câmiü’l-ezher bi Gazze, Silsiletü’l-ulûmi’l-insâniyye, sy. 12 (2010/2): 221-270.
Irâkî, Ebü'l-Fazl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyin. Şerhü’t-tebsıra ve’t-tezkire. thk. Abdullatîf el-Hümeym ve Mâhir Yâsîn Fahl. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris. Mu’cemü mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 cilt. Beyrut: Dârü’l-fikr, 1399/1979.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Nüzhetü’n-nazar fî tavzihi Nuhbeti’l-fiker. thk. Nûreddin Itr. Dımaşk: Matba‘atü’s-sabâh, 2000.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâr Hecer, 2008.
İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr b. Hallikân el-İrbilî. Vefeyâtü’1-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’iz-zamân. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dâr Sâdır, 1978.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâr Sâdır, t.y.
İbnü’n-Nedîm, Ebü’l-Ferec Muhammed b. Ebî Ya‘kûb. el-Fihrist. thk. Rızâ Teceddüd. Tahran: 1971.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî. ‘Ulûmu’l-hadis (Mukaddime). thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Dımaşk: Matba‘atu’s-sabâh, 1984.
Kaya, Mesut. “Hadis ve Tarih İlimleri Arasında Tefsir Tabakat Literatürü: Histografik Bir İnceleme.” İslâm Araştırmaları Dergisi, sy. 31 (2014): 33-65.
Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc. Sahîh-i Müslim. 2 cilt. Riyad: Dâr Taybe, 2006.
Ömerî, Ekrem Ziyâ. Mevâridü’l-Hatîb el-Bağdâdî fi Târîhi Bağdâd. Riyad: Dâr Taybe, 1985.
Rosenthal, Franz. İlmü’t-târîh inde’l-müslimîn. çev. Salih Ahmed el-İllî. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1983.
San’ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. el-İmâm. Tavzîhü’l-efkâr li me’ânî tankîhü’l-enzâr. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân es-Sehâvî. Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs. 5 cilt. thk. Abdülkerim b. Abdullah el-Hudayr, Muhammed b. Abdullah Al-Fuhayd. Riyad: Mektebetü dârü’l-minhâc, 2005.
Subhî es-Sâlih. Ulûmü’l-hadîs ve mustalahuhu. Beyrut: Dârü’l-ilm li’l-melâyîn, 1974.
Sülemî, Ebû Abdirrahmân Muhammed b. el-Hüseyn es-Sülemi. Tabakâtü’s-sûfiyye. thk. Ahmed Şirbâsî. Kahire: Müessesetü dârüş-şa‘b, 1998.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-Süyûtî. Tedrîbü’r-râvî fî şerhi takrîbi’n-nevevî. thk. Muhammed Eymen eş-Şebrâvî. Kahire: Dârü’l-hadîs, 2010.
Teyyim, Es‘ad Sâlim. İlmü tabakâti’l-muhaddisîn. Riyad: Mektebetü’r-rüşd, 1994.
Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
Yâkût, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh el-Hamevî. Mu‘cemü’l-üdebâ’ irşâdü’l-erîb ilâ ma‘rifeti’l-edîb. thk. İhsân Abbâs. Beyrut: Dârü’l-garbi’l-İslâmî, 1993.
Zehrânî, Muhammed b. Matâr. ‘İlmü’r-ricâl neş’etüh ve tetavvürüh. Riyad: Dâr İbnü’l-Kayyim, 2005.
Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen ez-Zübeydî. Tabakâtü’n-nahviyyîn ve’l-lugaviyyîn. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Kahire: Dârü’l-maârif, 1984.