Muhammed Âbid el-Câbirî’ye Göre İrfânîlerin Nübüvvet Anlayışları

Özİslam düşüncesinin en önemli konularından biri nübüvvettir. Bu nedenle kelamcılar, filozoflar ve mutasavvıflar, nübüvete dair konuları derinlikli bir şekilde incelemişlerdir. Nübüvvetle yakından ilgisi bulunan, İslam kültür mirasının önemli halkalardan birisi olan irfânın, teorik ve pratik olmak üzere iki ana boyutu bulunmaktadır. Teorik irfân, nübüvvetin mahiyetini, nübüvvet-velâyet ilişkisini ve velâyetin kısımlarını bütün yönleriyle tartışmıştır. Bütün irfânî akımlarda velâyet, merkezî bir konuma sahiptir. İrfânîlerde nübüvvet, Velâyet-i âmmenin bir kısmıdır. İslam ilim, kültür ve felsefe birikimini yapısal bir okumaya tabi tutan Câbirî, söz konusu mirası üç başlık altında değerlendirmektedir. Bunlar; “beyân”, “burhan” ve “irfân“dır. Câbirî’ye göre mezkûr kavramlardan hem sünnî hem de şiî düşüncede önemli bir yere sahip olan irfân düşüncesinin İslam’dan başka kaynakları da vardır. Bunların başında Hermetizm ve kadîm kültürler gelmektedir. Câbirî’ye göre epistemolojik olarak Sünnî irfânla Şiî irfânın nübüvvet anlayışları benzerdir. O, bu iki anlayış arasındaki farkın ideolojik ve siyasi olduğunu düşünmektedir. Bu çalışmada Câbirî’nin irfân kavramsallaştırması merkezinde Sünni ve Şii irfânları karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İrfân, Hermetizm, Nübüvvet, Velâyet, Sünnî, Şiî

The Understanding of Being of a Messenger of Allah in the Muslim Gnostic Movements to Muhammed Abed Al Jabri

Abstract One of the most important topics in Islamic thought is being a messenger of Allah. Thus, the theologians, philosophers and the Sûfîs have thoroughly examined the issues of being a messenger of Allah. The irfaan, which is one of the important links of the Islamic cultural heritage and closely related to the being a messenger of Allah, is have two aspects as theoretical and practical. Theoretical irfaan discussed all aspects of the nature of being a messenger of Allah, the relation between being a messenger of Allah and walayah and the sections of the being a messenger of Allah. However, in all gnostic movements, the valayet occupies a central position. Being a messenger of Allah is a part of the public valayet according to the Gnostics. Al-Jabri, who applied a new reading and classification to the Islamic scientific, cultural and philosophical experience, evaluated the said heritage in three main titles. These were profession, evidence and irfaan. Al-Jabri considered that irfaan as a whole was not originated in Islam. According to him, the source of irfaan was pre-Islamic cultures, especially Hermeticism. According to Al-Jabri, epistemologically the Sunni irfaan and Shi'i irfaan on being a messenger of Allah were the same. He thinks that the distinction between these two concepts was ideological and political. The present study aimed to scrutinize Al_jabri’s approach to irfaan, its origins and his similarities and differences with the Gnostics and the approaches of Sunni and Shi’i irfaan to being a messenger of Allah.

Keywords:

İrfaan, Hermeticism, Being a messenger of Allah, Walayah, Sunni, Shiite,

PDF

___

Câbirî, Muhammed Âbid. Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı. çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.
Câbirî, Muhammed Âbid. Bünyetü’l-akli’l-Arabî. Beyrut: Merkezü’s-sekafî’l-Arabî, 1991.
Câbirî, Muhammed Âbid. et-Turâsû ve’l-hedâsetû. Beyrut: Merkezü’d-dirâsâti’l-vehdeti’l-arabiyye, 1991.
Câbirî, Muhammed Âbid. Medhal ilâ’l-Kur’ani’l-Kerim. Beyrut: Merkezü’d-dirâsâti’l-vehdeti’l-arabiyye, 2006.
Câbirî, Muhammed Âbid. Silsiletü hevâdisi’l-müstekbeli’l-Ârâbî, el-islâm ve’l-hedâse ve’l-ictimâu’s-siyâsî. Beyrut: Merkezü’d-dirâsâti’l-vehdeti’l-arabiyye, 2004.
Câbirî, Muhammed Âbid. Tekvînü’l-akli’l-arabî. Beyrut: el-Merkezü’s-sekâfi’l-arabî, 1991.
Cürcânî, Muhammed Şerîf. Kitabü’t-târîfât. Beyrut: Mektebetü Lübnân, 1985.
Dücane Cündioğlu. Felsefenin Türkçesi. İstanbul: Kapı Yayınları, 2010.
Fîrûzâbâdî, Mecdü’d-dîn Muhammed İbn Ya‘kûb. el-Kamûsü'l-muhît. edt. Muhammed en-Na‘îm el-‘arksâsî, Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2005.
Gazzali, Muhammed Ebû Hamid. el-Munkız mine’d-dalâl. thk. Cemîl Salîbâ ve Kâmil ‘İyâd. Beyrut: Dârü’l-Endulüs, 1967.
Haydarî, Kemâl. el-‘irfânü’ş-Şi‘î. Der. Halil razak, Bağdat: Müessetü’l-imâm el-Cevâd, 1329/1911.
Henry Corbin. Târihü’l-felsefeti’l-İslâmiyye, çev. Nesîr Mürüvve ve Hasan Kabîsî, ‘Uveydât, Beyrut: 1998.
İbn Haldûn, Abdurrahman. Mukaddime ibn Haldûn. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l‘ilmiyye, 2003.
İbn Manzûr. Lisânü’l-‘Arab. tsh. Emin Muhammed Abdulvehhab ve Muhammed es-Sâdık el-‘Abîdî, 9 cilt. Beyrut: Dârü İhyai’t-turasi’l-‘arabî, b.t.y.
İsfehânî, Hâfız Ebû Na‘îm Ahmet İbn Abdullah. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakatü’l-esfiyâ. 1. cilt. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l‘ilmiyye, 1988.
Mutaharî, Mürteda. et-Ta‘arrüfü ‘ala’l-‘ulûmi’l-İslâmiyye el-‘irfân. çev. Abbas Nureddîn, Beyrut: Dârü’l-mehacceti’l-beyda, 2002.
Neşâr, Ali Sâmî. Neşetü’l-fikri’l-felsefî fi’l-İslâm.Kahire: Dârü’l-me‘ârif, 1988.
Süt, Abdulnasır. “Mevlânâ’da Nübüvvet ve Velâyet”, Ekev Akademi Dergisi, 66, sy. 19 (2016): 1-20.
Kılıç, Recep, Modern Batı Düşüncesinde Vahiy. Ankara: Ötüken Neşriyat, 2002.
Tûsî, Ebü’n-Nasr es-Serrâc, el’Luma‘, thk. Dr. Abdulhalim ve Taha Abdulbaki, Mısır: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1960.
Yavuz, Salih Sabri. İslam Düşüncesinde Nübüvvet. İstanbul: Pınar Yayınları, 2012.
Zahîr, İhsân İlâhî. et-Tasavvuf el-menşe ve’l-mesâdir. Pakistan: İdâretü terecemâni’s-sünne, 1989.