el-İhbâr bi’l-lezî Metodu ve Arap Dili Gramerindeki Yeri

ÖzHedef kitlenin bilgi ihtiyacının belirlenmesinin yanı sıra eğitim sürecindeki kazanımlarının ortaya konulmasını ve pekiştirilmesini de amaçlayan sınav, eğitim sürecinin önemli bir parçasıdır. Bu önemin farkında olan Arap dili gramercileri muhatabın gramer konularına hâkimiyetini ve ihtiyacını belirlemek amacıyla lugaz, şifahî soru, muğlak ibarelerin çözümlenmesi gibi farklı metotların yanı sıra el-İhbâr bi’l-lezî adıyla anılan bir metot geliştirmişlerdir.Söz konusu metot yaygın olarak; “Vurgulanmak istenen öğeyi, ana unsuru ellezî olan ism-i mevsûllara veya elif lâm’a haber yapmaktır.” şeklinde tanımlanmıştır. Gramerin birçok konusuyla ilişkili olan bu metotta (الذي)’nin yanı sıra (اللذان، الذين، التي، اللتان، اللات) gibi diğer ism-i mevsûllar da kullanılır. Bu çalışmada, bir dönem yaygın olarak kullanılan ve klasik eserlerin önemli bir kısmında yer alan ancak bir takım nedenlerden dolayı ehemmiyetini kaybeden ve modern dönem gramer eserlerin genelinde yer edinemeyen “el-İhbâr bi’l-lezî” adlı sistemin tanıtılması, dil eğitimine katkısının belirlenmesi, ehemmiyetini kaybetmesindeki nedenlerin ortaya koyulması ve son olarak konuyla ilgilenenlerin bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

el-İhbâr bi’l-lezî, İsm-i mevsûl, Ellezî, Arapçada klasik sınav yöntemleri, İbn Mâlik

The Style of Ihbâr bi al-Lathy and it's Importance in Arabic

AbstractThe examination is an important part of the education process, which aims to determine the informational needs of the target group as well as to identify and reinforce the achievements of the process. Arabic language grammarians, who were aware of this significance, have developed a method called el-ihbâr bi'l-lezi in addition to different methods such as lugaz, oral questions and analysis of ambiguous phrases to determine the grammatical dominance and needs of the subjects.This method was commonly defined as “to inform the ism-i mevsûl or elif lam, whose main element is ellezi, about the element that is desired to be emphasized” In this method, which is associated with several aspects of grammar, other familiar ism-i mevsûl such as (اللذان، الذين، التي، اللتان، اللات) in addition to (الذي) are also used. The aim of the present study was to introduce the system called “al-ihbar bi'l-lezî” which is widely used in a certain period and which could be found in a significant section of classical works but lost its significance due to certain reasons and could not be found in contemporary literary works, to determine its contribution to language education and the above mentioned reasons to inform those interested in the topic.

Keywords:

el-Ihbâr bi’l-lezî, Ism-i mevsûl, Ellezî, Classical examination methods in Arabic language, Ibn Mâlik,

PDF

___

el-Cezûlî, ‘Îsâ b. ‘Abdilazîz el-Berberî. el-Mukaddimetu᾽l-Cezûliyye fi᾽n-nahv. thk. Şa‘bân ‘Abdulvahhâb Muhammed. 2 cilt. Mekke: Matba‘atu Ummi᾽l-kurâ, ts.
Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. ‘Alî Esîruddîn el-Endelûsî. İrtişâfu᾽d-darab min lisâni᾽l-Arab. thk. Ramazan Abduttevâb. 5 cilt. Beyrut: Mektebetu᾽l-hâncî, 1998.
el-Hâzimî, Ebû ‘Abdillâh Ahmed b. ‘Umer b. Musâ‘id. Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik. 115. Bölüm.
İbn ‘Akîl, Bahâuddîh Abdullâh b. ‘Akîl el-Hemedânî el-Mısrî. Şerhu elfiyetî İbn Mâlik. 2 cilt. Beyrut: el-Mektebetu᾽l-‘asriyye, 2005.
İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâluddîn Muhammed b. ‘Abdillâh et-Tâî el-Endelûsî el-Ceyyânî. Şerhu’l-Kâfiye eş-şâfiyye. thk. ‘Abdulmunim Ahmed el-Herîmî. 5 cilt. Mekke: Câmiatu Ummi’l-kurâ, ts.
İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim. Lisânuʼl-ʻArab. Beyrut: Daru sâdır, ts.
İbnu’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl. el-Usûl fi᾽n-nahv. 3 cilt. Beyrut: Muessesetu᾽r-risâle, ts.
İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasen Mecduddîn ‘Alî b. Muhammed b. ‘Abdulkerîm. el-Bedî‘ fî ‘ilmi᾽l-‘Arabiyye. thk. Fethî Ahmed ‘Aliyyuddîn. 2 cilt. Mekke: Câmiatu Ummi’l-kurâ, 2000.
İbnu’l-hâcib, Ebû Amr Cemâluddîn ‘Usmân b. ‘Umer b. Ebî Bekr b. Yûnus. Emâlî İbni’l-Hâcib. thk. Fahr Sâlih Suleymân. 2 cilt. Beyrut: Dâru᾽l-cîl. 1989.
el-Kıftî, Cemâluddîn Ebu᾽l-Hasen ʻAlî b. Yûsuf. İnbâhu᾽r-ruvât. thk. Muhammed Ebu᾽l-Fadl İbrâhîm. 4 cilt. Kahire: Dâru᾽l-fikri᾽l-‘Arabî, 1982.
el-Murâdî, Ebû Muhammed Bedruddîn Hasen b. Kâsim b. ‘Abdillâh b. ʻAlî. Tavdîhuʼl-mekâsid veʼl-mesâlik bi şerhi Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. ʻAbdurrahmân ʻAlî Suleymân. 3 cilt. Kahire: Dâruʼl-fikriʼl-Arabî, 2008.
en-Neccâr, Muhammed Abdulazîz. Diyâu’s-sâlik ilâ Evdahu’l-mesâlik. 4 cilt. Beyrut: Muessesetu’r-risâle, 2001.
es-Sabbân, Ebu’l-İrfân Muhammed b. ‘Alî. Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Uşmûnî. 3 cilt. Lübnan: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
es-Suyûtî, Celâluddîn. Hem‘u᾽l-hevâmi‘ fî şerhi Cem‘i᾽l-cevâmi‘. thk. Mabdulhamîd el-Hendâvî. 3 cilt. Mısır: el-Mektebetu᾽t-tevfîkiyye, ts.
eş-Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-Mekâsidu’ş-şâfiye fî şerhi’l-Hulâseti’l-kâfiye. 5 cilt. Mekke: Ma‘hedu’l-buhûs el-İslâmiyye, 2007.
el-Vakkâd, Hâlid b. ‘Abdillâh b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Cercâvî el-Ezherî. Şerhu᾽t-tasrîh ‘ale᾽t-tavdîh. 2 cilt. Beyrut: Dâru᾽l-kutubi᾽l-ilmiyye, 2000.
ez-Zurâ‘î, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb el-Hanbelî ed-Dımaşkî. İrşâdu’s-sâlik ilâ Elfiyyeti İbn Malik. 2 cilt. Riyad: Edvâu’s-selef, 1954.