TABERÂNÎ TEFSİRİ ÜZERİNE: “et-Tefsîru’l-kebîr”in Taberânî’ye Nisbetle Neşri Meselesi

Strasbourg Milli Üniversite Kütüphanesi'nde bulunan bir yazma tefsir nüshası, üzerindeki kayıttan hareketle meşhur muhaddis Ebu'l-Kâsım et-Taberânî'ye (360/971) nisbet edilerek "et-Tefsîru'l-kebîr: Tefsîru'l-Kur'âni'l-azîm" ismiyle Ürdün'de basılmıştır. Söz konusu eser aslında Hanefî fakîhi Ebû Bekir el-Haddâd'ın (800/1398) "Tefsîru'l-Haddâd" adıyla meşhur ve matbû olan "Keşfü't-tenzîl fî tahkîki'l-mebâhis ve't-te'vîl" isimli tefsiri olmasına ve Strasbourg'daki söz konusu tefsir nüshasının, Tefsîru'l-Haddâd'ın tahkiki işleminde müracaat edilen üç yazma nüshadan biri olmasına rağmen, eser muhakkik Hişâm el-Bedrânî tarafından Taberânî'ye nisbetle neşredilmiştir. Taberânî tefsirinin neşri çeşitli platformlarda tartışmalara sebep olmuş ve kendisinden sonraki dönem müfessirlerine atıflarda bulunması sebebiyle eserin Taberânî'ye ait olamayacağı vurgulanmıştır. Bu makalede, et-Tefsîru'l-kebîr'in müellifine nisbeti konu edilecek; bu bağlamda eser Strasbourg'daki yazma tefsir nüshasıyla ve Ebû Bekir el-Haddâd'ın tefsiriyle mukayese edilecek; ayrıca "et-Tefsîru'l-kebîr" kaynakları, metodu ve muhtevası açısından ayrıntılı bir şekilde tetkik edilerek, eserde Sa'lebî (427/1035), Vâhidî (468/1076), Zemahşerî (538/1144) ve Abdüssamed el-Gaznevî (487/1094) gibi Taberânî'den daha sonraki dönemlerde yaşayan müfessirlerin eserlerine yapılan atıflar gösterilecektir. Ayrıca eserin muhtevası ayrıntılı bir şekilde tasvir edilerek Taberânî'nin muhaddis kimliğiyle öne çıkmasına ve söz konusu alanda telif ettiği eserlerinde hadislerin senetlerini zikretmesine rağmen "et-Tefsîru'l-kebîr"de geçen hadislerin senetlerinin hazfedildiği ve Taberânî'nin amelde Hanbelî olmasına mukabil eserin Hanefî fıkhına göre tasnif edildiği örneklendirilerek, eserin Taberânî'ye aidiyetinin imkansızlığına işaret edilecektir

ABOUT TABARANI’S TAFSIR:The Problem of the Attribution of “Al-Tafsir Al-Kabir” to Al-Tabarani

Based on the reference inscribed on it, a manuscript found in the National and University Library of Strasbourg published in Jordan under the name of “Al-Tafsir al-Kabir: Tafsir AlQur’ân Al-Azim“ has been attributed to the famous muhaddith Abu’l-Qasım Al-Tabarani (360/971). The manuscript in question is actually Hanafi faqih Abu Bakr Al-Haddad’s (800/1398) well known and printed as “Tafsir Al-Haddad”, tafsir named “Kashf al-tanzīl fī taḥqīq al-mabāḥith wa-al-taʼwīl”. The copy of the tafsir present in Strasbourg is one of the three existing copies used during the impression of Tafsir Al-Haddad. Consequently, the copy used for Haddad’s tafsir and Tabarani’s tafsir is the same. This article will deal with the attribution of the author of Al-Tafsir Al-Kabir. In this context, the book will be compared with the tafsir copy present in Strasbourg and Abu Bakr AlHaddad’s tafsir. Besides, a detailed study of the sources, method and content of Al-Tafsir Al-Kabir will be realized. The quotations in the book of the work of mufassir’s who have lived after Tabarani will be shown. Moreover, we will indicate the impossibility to attribute the book to Tabarani proposing

PDF

___

ABDÜLMECÎD, İbrahim Bâcis, “Tefsîru’t-Taberânî em tefsîru’l-Gaznevî”, Âlemu’l-mahtûta ve’n-nevâdir, I/2, 1418/1997.
ATAR, Fahrettin, “Muhâlea”, DİA, XXX, 402.
el-BAĞDÂDÎ, Babanzâde Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâi'lmüellifîn ve âsârü'l-musannifîn, MEB, İstanbul 1955.
___________, Îzâhü'l-meknûn fi'z-zeyli a‘lâ keşfi'z-zünûn an esâmi'l-kütüb (tsh. M. Şerefettin Yaltkaya), MEB, Ankara 1945.
BARDAKOĞLU, Ali, “Hırzılık”, DİA, XVII, 388.
ed-DÂVÛDÎ, Şemseddin Muhammed b. Ali b. Ahmed (946/1540), Tabakâtü’lmüfessirîn (thk. Ali Muhammed Ömer), Mektebetu Vehbe, Kahire 1972/1392.
DÖNDÜREN, Hamdi, Delilleriyle İslâm İlmihali, Erkam Yayınları İstanbul 1998.
el-EDNEVÎ, Ahmed b. Muhammed, Tabakâtü'l-müfessirîn (thk. Süleymân b. Salâh Kazzi), Mektebetü'l-Ulum ve'l-Hikem, Medine 1997/1417.
el-FÂSÎ, Muhammed Âbid, Fihrisu mahtûtâti hizâneti'l-karaviyyîn, Dârü'lKitâb, Dârü'l-Beyza 1979.
el-GAZNEVÎ, Ebu’l-Feth Abdüssamed b. Mahmûd b. Yûnus el-Hanefî (487/1094’den sonra), Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm, 487/1094, Süleymaniye ktp, Mihrişah, nr. 24, 25, 26.
GÖRMEZ, Mehmet, “Taberânî”, DİA, XXXIX, 310.
el-HADDÂD, Ebû Bekir b. Alî b. Muhammed el-Yemenî (800/1398), Tefsirü’lHaddâd : keşfü’t-tenzil fî tahkiki’l-mebahis ve’t-te’vil (thk. Muhammed İbrâhim Yahyâ), Dârü’l-Medari’l-İslâmî, Beyrut 2003.
İBN EBÛ YA’LA, Ebü'l-Hüseyin İbnü'l-Ferra Muhammed b. Muhammed b. Hüseyin İbn Ebû Ya’la (526/1131), Tabaktü’l-Hanâbile (nşr.
Muhammed Hamid el-Fıki), Kahire: Matbaatü's-Sünneti'lMuhammediyye, 1952/1371. (I-II)