İBN TEYMİYYE’NİN “KIBRIS RİSÂLESİ” ve BAZI FİTEN HADİSLERİNE YAKLAŞIMI

İbn Teymiyye İslâmî ilimlerde yetkin bir âlim olmasının yanı sıra, devrinin dinî, sosyal, siyâsî ve askerî sorunları ve gelişmeleriyle de yakından ilgilenmiş, çözümler sunmuş ve bu yolda rol üstlenmiş tarihî bir şahsiyettir. O, Kıbrıs'ta esir edilen Müslümanların serbest bırakılması amacıyla devrin Kıbrıs kralına hitaben bir mektup kaleme almış ve güncelliğini hala koruyan din, inanç, dinler tarihi, peygamberler, Yahûdîlik, Hristiyanlık ve İslâmiyet'e ilişkin önemli tespit ve değerlendirmelerde bulunmuştur. Risâlede genellikle Hristiyanlıkla ilgili konulara değinildiğinden, Hz. İsâ'dan bahseden hadislere/rivâyetlere de yer verilmiştir. Bu bağlamda risâlede, İslâmî literatürde kıyâmet alemetlerinden sayılan İsâ'nın nüzulü, haçı kırması, domuzu öldürmesi, Deccâl'in zuhuru, İsâ'nın Deccâl'i öldürmesi, ağaçların ve taşların Yahûdîlerin yerini haber vermesi gibi fiten hadislerine yer verilmiş ve tartışmalı konularda delil olarak kullanılmıştır. Ancak tarihte olduğu gibi günümüzde de fiten hadisleri hem sübût, hem de anlaşılması hususunda tartışma konusu olmuştur. Dolayısıyla İbn Teymiyye gibi büyük bir ilmî şahsiyetin söz konusu hadislere bakışı, hem klasik yaklaşımı yansıtması, hem de günümüzde konuyla ilgili tartışmalara katkı sağlaması bakımından önem arzetmektedir. Bu bakımdan çalışmada bazı hadisler özelinde İbn Teymiyye'nin fiten hadislerine ilişkin yaklaşım ve yöntemi, diğer eserleri de dikkate alınmak suretiyle tespit edilmeye çalışılmıştır

“CYPRUS LETTER” OF IBN TAYMIYYAH AND HIS APPROACH ON SOME FITAN HADITHS

Ibn Taymiyyah, apart from being an important scholar in the Islamic knowledge, is a historical figure who is interested in religious, social and political problems of his time and offers solutions for them and takes action. He wrote a letter, to the king of Cyprus to emancipate Muslim prisoners. In his letter, he makes important evaluations on religion, belief, history of religion, prophets, Judaism, Christianity and Islam. As the letter mostly mentions about Christianity, there are hadiths/narratives about Jesus in it. Therefore, the letter speaks of such fitan hadiths like the second coming of Jesus, that he destroys the Cross, that he kills the pig, that Anti-Christ shows up, that Jesus kills the Anti-Christ, that trees and stones report where Jews are; which all are considered as the sings of doomsday and the letter uses them as proofs in contradictive topics. However, as in the past, such fitan hadiths are always become a matter of discussion in terms of their inhesion and their meaning. Therefore, the perception of Ibn Teymiyye about the hadiths, such a scholar, matters since he represents the classic view, and still contributes the discussions today. Thus, this study aims to identify the approach and method of Ibn Teymiyye related with fiten hadiths by means of considering his other studies

PDF

___

ABDAH, Muhammad Sulaiman, Ibn Taymeeyah’s Letters from Prison, Message of Islam, London, 1998.
AHMED B. HANBEL, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî (ö. 241/855), Müsnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. Şuayb elArnavût vd., Müessesetu’r-risâle, 1421/2001, I-XXXXV.
AYNÎ, Ebû Muhammed Bedruddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ (ö. 855/1451), ‘Umdetu’l-kârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-arabî, Beyrût, tsz, I-XXV.
BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil (ö. 256/870), el-Câmiu’s-sahîh, thk. M. Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Dâru tavki’n-necât, 1422, I-IX.
CUCERELLA, Diego Sarrıó, “Corresponding across Religious Borders The Letter of Ibn Taymiyya to a Crusader in Cyprus”, Islamochristiana, 36 (Roma: PISAI, 2010), s. 187-212.
CUM’A, Ebû Abdirrâhman Abdulmecîd, Kitâbu Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye ilâ Sercuvân meliki’n-nasârâ eş-şehîra bi’r-Risâleti’l-Kubrusiyye, Dâru Nûri’l-kitâb & Mektebetu’l-Hâfızi’z-Zehebî, Cezâir 1429/2008.
ÇELEBİ, İlyas, “Fiten ve Melâhim”, DİA, TDV yay., İstanbul 1996, XIII, 149-153.
……..., “İsâ”, DİA, TDV yay., İstanbul 2000, XXII, 472-473.
ÇELİK, Ali, “Nu‘aym b. Hammâd”, DİA, TDV yay., İstanbul 2007, XXXIII, 219.
……..., “Nu‘aym bin Hammad’ın Hadisçiliği ve “Kitabu’l-Fiten”i Üzerine Bir Değerlendirme”, Dini Araştırmalar, (2000), c. 2, sayı:6, s. 99-118.
ÇETİNKAYA, Ahmet, Hadis Kaynaklarındaki Hz. İsâ Hakkındaki Rivâyetlerin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İÜSBE, İstanbul 2013.
DEMC, Alâuddîn, er-Risâletu’l-Kubrusiyye hıtâbun min Şeyhi’l-İslâm İbn Teymiyye ilâ Sercivâs meliki Kubrus, Dâru İbn Hazm, ts.
DEMİRCİ, Kürşat, “Deccâl”, DİA, TDV yay., İstanbul 1994, IX, 67-69.
DOĞANAY, Süleyman, “Yahûdîlerle Savaş Hadisinin İsnad Açısından Tenkidi ve Değerlendirilmesi”, Bilimname, 2009/1, cilt: VII, sayı: 16, s. 59-90.
DURAYS, Hâlid b. Mansûr, “İbn Teymiyye’de Makâsıdu’ş-Şerî’a Bağlamında Hadisleri Anlama Yöntemi”, çev. Muammer Bayraktutar, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 24, 2014, s. 431-454.
EBÛ DÂVÛD, Suleyman b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî (ö. 275/889), Sünen, thk. Şuayb el-Arnavût vd., Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 1430/2009, IVII.
EREN, M. Emin, “Tarihsel Bağlam ve İsrâiliyyâtın Rivâyetlerin Oluşumundaki Etkisi -Nüzulü İsâ ile Alâkalı Bir Rivâyet Bağlamında-” AÜİFD, 52: 1(2011), s. 255-292.
ERUL, Bünyamin, “Hadis Literatüründe Nüzul-i İsâ”, Tarihten Günümüze Tartışmalı İnanç Meseleleri, İFAV yay., İstanbul 2014, s. 117-125.
GUMÂRÎ, Abdullah b. es-Sıddîk, İkâmetu’l-burhân alâ nuzûli İsâ fî âhiri’zzamân, Beyrût 1410/1990.
HANBEL B. İSHÂK, Ebû Alî Hanbel b. İshâk b. Hanbel eş-Şeybânî (ö. 273/886), Kitâbu’l-fiten, thk. Âmir Hasen Sabrî, Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, Lübnan 1419/1998.
HATÎB, Kusay Muhibbiddîn, er-Risâletu’l-Kubrusiyye hıtâbun min Şeyhi’l- İslâm İbn Teymiyye ilâ Sercivâs meliki Kubrus, el-Matbaatu’sselefiyye, Ravda 1394/1974.
HÂKİM, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî (ö. 405/1014, elMüstedrek ala’s-Sahîhayn, thk. M. Abdulkâdir Atâ, Dâru’l-kütübi’lilmiyye, Beyrût, 1411/1990, I-IV.
HUMEYDÎ, Ebû Bekr Abdullâh b. ez-Zübeyr b. Îsâ (ö. 219/834), Müsned, thk. Hasen Selîm ed-Dârânî, Dâru’s-sekâ, Dımaşk 1996, I-II.
İBN BATTÂL, Ebu’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik (ö. 449/1057), Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim, Mektebetu’r-ruşd, Riyad 1423/2003, I-X.
İBN EBÛ ÂSIM, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk eş-Şeybânî (ö. 287 / 900), el-Âhâd ve’l-mesânî, thk. B. Faysal Ahmed, Dâru’r-râye, riyâd 1411/1991, I-VI.
İBN EBÛ ŞEYBE, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed b. Ebî Şeybe (ö. 235/849), el-Musannef, thk. K. Yusuf el-Hût, Mektebetu’r-rüşd, Riyâd 1409, IVII.
İBN MÂCE, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünen, thk. Şuayb el-Arnavût, vd., Dâru’r-risâleti’l-âlemiyye, 1430/2009, IV.
İBN HACER, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî (ö. 852/1449), Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, thk. Abdulazîz b. Abdillâh b. Bâz, el-Mektebetu’l-asriyye, Saydâ/Beyrût 1433/2012, Dâru’l-ma’rife, Beyrût 1379, I-XIII.
İBN HİBBÂN, Ebû Hatim Muhammed b. Hibban el-Bustî (ö. 354/965), Sahîhu İbn Hibbân bi-tertîbi İbn Balabân, thk. Şuayb el-Arnavût, Muessesetu’r-risâle, Beyrût 1414/1993, I-XVIII.
İBN KESÎR, Ebu’l-Fidâ İmâduddîn İsmâil b. Ömer (ö. 774/1373), en-Nihâye fi’l-fiten ve’l-melâhim, thk. M. Ahmed Abdulazîz, Dâru’l-cîl, Beyrût 1408/1988, I-II.
İBN MULAKKİN, Ebû Hafs Siracuddîn Ömer b. Alî (ö. 804/1401), et-Tavdîh li- şerhi’l-Câmi’i’s-sahîh, Dâru’n-nevâdir, Dımaşk 1429/2008, I- XXXVI.
İBN TEYMİYYE, Ebu’l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm b. Teymiyye el-Harrânî (ö. 728/1328), Mecmû‘u’l-fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, nşr. Mecma’u’l-Melik Fahd, el-Medînetu’lMunevvere 1416/1995, I-XXXV.
.…..…, Mecmû‘u’l-fetâvâ, thk. Âmir el-Cezzâr ve Enver el-Bâz, Dâru’l-vefâ, elMansûra 1426/2005, I-XXXVII.
…....…, el-Cevâbu’s-sahîh limen beddele dîne’l-Mesîh, thk. Alî b. Hasen vd. Dâru’l-âsıme, Suûdiyye 1419/1999, I-VI.
…….…, Dekâiku’t-tefsîr, thk. Muhammed es-Seyyid, Müessesetu ulûmi’lKur’ân, Dımaşk 1404, I-VI.
.…..….., er-Reddu ale’l-mantıkiyyîn, Dâru’l-ma’rife, Beyrût, tsz.
..……..., Câmi‘u’r-resâil, thk. M. Reşâd Sâlim, Dâru’l-atâ, Riyâd 1422/2001, I-II.
…....…., el-Akîdetu’l-vâsıtiyye, thk. Eşref b. Abdulmaksûd, Advâu’s-selef, Riyâd 1420/1999.
.…….…, Beyânû telbîsi’l-Cehmiyye, thk. hey’et, Mecmau’l-Melik Fahd, 1426, IX.
….….…., el-Fetâva’l-kubrâ, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrût 1408/1987, I-VI.
İŞCAN, M. Zeki, “Selefiliğin Temel Esasları ve Sosyo-Politik Arka Plan”, Tarihte ve Günümüzde Selefîlik, İstanbul, 2014, s. 92-110.
KASTALLÂNÎ, Ebu’l-Abbas Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed (ö. 923/1517), İrşâdu’s-sârî li-şerhi’s-Sahihi’l-Buhârî, el-Matbaatu’l-kübra’lemiriyye, Mısır 1323, I-X.
KAZANÇ, Fethi Kerim, “Selefiyye’nin Nass ve Metot Ekseninde Din Anlayışı ve Sonuçları”, Kelâm Araştırmaları, 8:1 (2010), s. 93-121.
KEŞMÎRÎ, Muhammed Enver Şâh (ö. 1933), et-Tasrîh bimâ tevâtere fî nuzûli’lMesîh, thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Haleb 1385/1995.
KEVSERÎ, Muhammed Zâhid (ö. 1952), Nazratun ‘âbira fî mezâ’imi men yunkiru nuzûle Îsâ (a.s) kable’l-âhira, Kahire 1987.
KIRBAŞOĞLU, M. Hayri, “Hz. İsâ’yı (as) Gökten İndiren Hadislerin Tenkidi”, İslâmiyât III (2000), sayı 4, s. 147-68.
KÖKTAŞ, Yavuz, Tüm Yönleriyle Akâid Hadisleri, İFAV yay., İstanbul 2013.
MA‘MER B. RÂŞİD, Ma‘mer b. Ebî Amr Râşid el-Ezdî (ö. 153/770), el-Câmi‘, thk. Habîburrahman el-A‘zamî, el-MektEbu’l-islâmî, Beyrût 1403, (Abdurrazzâk’ın Musannef’i ile birlikte, X-XI), I-II.
MEDENÎ, Alî es-Seyyid Subh, er-Risâletu’l-Kubrusiyye, Matbaatu’l-Medîne, Cidde 1399/1979.
MÜSLİM, Ebu’l-Huseyn Müslim b. el-Haccâc (ö. 261/875), Sahîhu Müslim, thk. M. Fuâd Abdulbakî, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrût 1412/1991, I-V.
NU‘AYM B. HAMMÂD, Ebû Abdillâh Nu‘aym b. Hammâd b. Muâviye elMervezî (ö. 228/843), Kitâbu’l-fiten, thk. Semîr Emîn ez-Zührî, Mektebetu’t-tevhîd, Kahire 1412, I-II.
NESÂÎ, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu’ayb, Sunenu’n-Nesâî (el-Muctebâ mine’s-sunen), thk. Abdulfettah Ebû Gudde, Mektebu’l-matbûâti’lislâmiyye, Haleb 1406/1986.
ÖZER, Salih, Sünneti ve Hadisi Yeniden Düşünmek İbn Teymiyye Örneği, Pınar yay., Ankara 2004.
SARITOPRAK, Zeki, İslâm İnancı Açısından Nuzûl-i İsâ Meselesi, İzmir 1997.
………., “el-Mesîhu’d-Deccâl fi’l-Akîdeti’l-İslâmiyye”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Şanlıurfa 1995, Sayı:1, s. 121-132.
….….., “Deccâl”, DİA, TDV yay., İstanbul 1994, IX, 69-72.
SÖNMEZ, Vecihi, “Selef Düşüncesinin Tarihi Arkaplanı ve Selefilik”, Araşan Sosyal Bilimler Enstitüsü Elmi Dergi, Bişkek 2010, sayı: 9-10, s. 169- 185.
SUİÇMEZ, Yusuf, Sahâbe ve Tabiîn Sözlerinin Hz. Peygamber’e Nisbeti, Otto yay., Ankara 2015.
SUYÛTÎ, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Nüzûlü İsâ b. Meryem âhire’z-zemân, thk. M. Abdulkadir Atâ, Beyrût 1985.
TABERÂNÎ, Ebu’l-Kâsım Suleyman b. Ahmed b. Eyyûb (ö. 360/971), elMu’cemu’l-kebîr, Hamdî b. Abdulmecîd, Mektebetu İbn Teymiyye, Kahire 1415/1994, I-XXV.
TİRMİZÎ, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevra (ö. 279/892), Sünenu’t-Tirmizî, thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf, Dâru’l-garbi’l-islâmî, Beyrût 1998 I-VI.
TOTTOLİ, Roberto, “Son Zamanlarda Telif Edilmiş Bazı Kitaplarda Deccâle Dair Hadis ve Rivâyetler”, çev. İbrahim Kutluay, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011/2, cilt: 2, sayı: 2, s. 143-169.
ÜNAL, Mehmet, “Tefsir Kaynaklarına Göre Hz. İsâ’nın Ölümü, Ref’i ve Nüzûlü Meselesi”, İslâmiyât, III (2000), sayı: 4, s. 133-146.
YILMAZ, M. Selim, İslâmi Düşünce Tarihinde Bir Anlama Biçimi Olarak Selefilik Üzerine Bir Deneme”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, cilt: 3, sayı:3, 2014, s. 532-553.