ARAP NEVÂDİR ESERLERİ ÖRNEKLİĞİNDE MİZAHIN TOPLUMSAL VE SİYASAL İŞLEVİ

Mizah sanatı aslında insanın yaratılışından beri kendisine bahşedilen fıtri biryeteneğe işaret etmektedir. Bu nedenle de yüzyıllardır çok sayıda bilim dalınınkonusu olmuş ve bilim adamlarının dikkatini celp etmiştir. Bununla birliktemizah konusu telif eserlerde ciddiyet kaygısıyla hak ettiği düzeydeişlenmemiştir. Nitekim ilk ve orta çağlarda bu konu bugüne kadar Arap Dili veEdebiyatı alanında yapılmış olan çalışmalara göz atıldığında, bu sahanın insanlartarafından yeterince tanınmadığı anlaşılmakta, bunun bir sonucu olarak da, neakademik çevrelerde ne de popüler kültürde söz konusu alana dair makul bir ilgive alakanın oluşmadığı görülmektedir.Tarihin seyri içerisinde talihsiz addedilebilecek bu durum bir nebze olsundönüşüme uğramış ve son yıllarda insan davranışlarıyla ilgili araştırmalarınçerçevesinin genişlemesiyle bazı bilim adamları mizahın insanların görüşlerini,değerlerini ve düşüncelerini ifade etmedeki rolünün farkına varmışlardır.Mizah, gülme tepkisinin yanında eleştiri, saldırı ve kimi zaman savunma gibihususları da devreye sokmak suretiyle toplumsal muhalefet konusunda dahaişlevsel hale getirilebilir. Keskin ve sivri bir dil ve aynı zamanda, bir durumunsaçmalığını, yanlışlığını belki dolaylı ama etkili bir şekilde dile getirme biçimiolmuştur. Dolayısıyla mizah asli anlamda, insan ve topluma yönelik vurgusuyla,bir çeşit iletişim dilidir. Böylece toplumsal bir olay veya durum karşısındainsanları kenetleyen, ilişkileri geren, ayrıştıran, birleştiren, belli bir hiyerarşiiçinde tasnif eden bir unsur olarak mizahın kullanım biçimleri toplumsal biranlama işaret eder. Bu nedenle mizahın toplumsal bir varlık olan bireyüzerindeki özgürleştirici etkisini belki de en açık olarak görebileceğimiz alanpolitikadır.

THE SOCIAL AND POLITICAL FUNCTION OF HUMOR IN THE ARABIC NAWADIR WORKS

Humor and comedy have drawn attention of some authors, scholars and philosophers from early human history. However, this topic has not been discussed sufficiently in early times. When looked at works done in Arabic language and literature, it can be argued that this field is not popular enough both among people and in the academic circles. Today especially after development of social sciences some scholars have realized the shaping role of humor in human values and thoughts. In this manner these scholars argue that humor is a distinctive character of human.

PDF

___

‘ÂMİLÎ, Bahâüddîn. el-Keşkûl. thk. Muhammed ‘Abdülkerîm en-Nemerî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1998.
‘AVFÎ, Muhammed b. Muhammed. Cevâmi‘u’l-hikâyât ve levâmi'ur-rivâyât. Ayasofya-Topkapı Sarayı Müzesi Türkçe Yazmaları, No: R 1085-R 1086; Hekimoğlu Ali Paşa Kütüphanesi, No: 603; Nûruosmâniye Kütüphanesi, No: 3274.
ÂBÎ, Ebû Sa‘d Mansûr b. el-Hüseyn. Nesrü’d-dürr fi’l-muhâdarât. thk. Hâlid Abdülğanî Mahfûz. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2004.
ADAMS, Elizabeth. The role of playful humor in art therapy. Concordia University, 2002.
ALLPORT, Gordon. Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart&Winston, 1961.
ALVER, Köksal. “Mizahın Dili, Öykünün Dili”. Hece Öykü 38 (2017): 69-71.
ARIKAN, Metin ve Gaye YAVUZCAN. “Mizah-İktidar İlişkisi Üzerine Tarihsel Bir Değerlendirme Denemesi (Selçuklu Kaynaklarından Hareketle)”. Journal of Turkish Language and Literature 3/2 (2017): 1-15.
AYDEMİR, Mehmet Ali. “Mizah, Sosyoloji ve Öykü Üzerine Bir Deneme”. Hece Öykü 38 (2017): 81-87.
CÂHIZ, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr. Kitâbü’l-hayevân. nşr. Muhammed ‘Abdüsselâm Hârûn. Beyrut: Dârü’l-cîl ve Dârü’l-fikr, 1988.
DEJEUX, Jean. “Cuha ve Nâdire”, çev. Ali Berktay, Doğu’da Mizah içinde haz. Irene Fenoglio ve François Georgeon. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
DOĞAN, Yusuf. İkinci Abbâsi Döneminde Mizah (Basılmamış Doktora Tezi), Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
DOĞAN, Yusuf. “Emevîler Döneminde Mizahı Etkileyen Faktörler”, İSTEM, Konya, 2006, sayı 8, s. 209-236.
EKER, Gülin Öğüt. İnsan Kültür Mizah, Eğlence Endüstrisinde Tüketim Nesnesi Olarak Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları, 2014.
FREUD, Sigmund. Espriler ve Bilinçdışı ile İlişkileri, çev. Emre Kapkın. İstanbul: Payel Yayınları, 2016.
GÜNDAY, Hüseyin. Klasik Arap Edebiyatında Mizahi Karakterler. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
FENOGLIO Irene ve François GEORGEON. Doğu’da Mizah (Giriş), çev. Ali Berktay. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
İbn ‘ABDİ RABBİH. el-‘Ikdü’l-ferîd. thk. Müfîd Muhammed Kumeyha. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1983.
İbn ‘ÂSIM, Ebû Bekr. Hadâiku’l-Ezâhir. thk. Ebû Hemmâm Abdüllât Abdülhalîm. Beyrut: Mektebetü'l-asriyye, 1992.
İbn EBÛ ‘AVN. el-Ecvibetü’l-Müskite. thk. Muhammed ‘Abdülkâdir Ahmed. Kahire: Matâbi‘u'n-nâşiri'l-‘Arabî, 1983.
İbn HADDÂD, Muhammed b. Mansûr. el-Cevherü’n-nefîs fî siyâseti’r-reîs. Mekke: Mektebetü nizâr Mustafa el-Bâz, 1996.
İbn HAMDÛN, Ebü’l-Meâlî. et-Tezkiretü’l-Hamdûniyye. nşr. İhsân Abbâs ve Bekr Abbâs. Beyrut: Dâru sâdir, 1996.
İSFEHÂNÎ, Râgıb. Muhâdarâtü’l-üdebâ. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1999.
KAVVÂL, Antuân. Dîvânu Ebî’l-‘Aynâ. Beyrut: Dâru sâdir, 1993.
KISHTAINY, Khalid. Arab Political Humour. Londra: Quartet Books Limited, 1985.
KUZAYHA, Riyâd. el-Fükâhetü ve’d-dıhk fi’t-türâsi’l-‘Arabî ve’l-meşrikî. Beyrut: el-Mektebetü’l-asriyye, 1994.
KUZAYHA, Riyâd. el-Fükâhetü fi’l-Edebi’l-Endülüsî, el-Mektebetü’l-asriyye, Beyrut 1998.
MASLOW, Abraham. Motivation and Personality. New York: Harper and Row Publishers, 1970.
MEYDÂNÎ, Ahmed b. Muhammed. Mecma‘ü’l-emsâl. nşr. Muhammed Muhyiddîn ‘Abdulhamîd. y.y., Mektebetü’s-sünneti’l-Muhammediyye, 1955.
MORREALL, John. Gülmeyi Ciddiye Almak. çev. Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer. İstanbul: İris Yayınları, 1997.
O'QUIN, Karen ve Joel ARONOFF. “Humor as a Technique of Social Influence”. Social Psychology Quarterly, 44/4 (1981): 349-357.
ROZENTHAL, Franz. Erken İslam’da Mizah (Humour in Early Islam). çev. Ahmet Arslan. İstanbul: İris Yayıncılık, 1997.
SE‘ÂLİBÎ, Ebû Mansûr. Tahsînü’l-kabîh ve takbîhu’l-hasen. thk. Nebîl Abdurrahman el-Hayâvî. Beyrut: Dârü’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, , t.y.
SHAFTESBURY (Anthony Ashley Cooper). "The Freedom of Wit and Humor", Characteristicks, Volume: 1/4 (1727).
ŞAHİN, Şener. Klasik Arap Edebiyatında Sofra Mizahı (Tipler ve Temalar). Bursa: Emin Yayınları, 2011.
ŞAHİN, Şener. “Klasik Arap Nesrinde ‘Hazırcevaplık’ Olgusu”. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 18 (2009): 331-364.
TENÛHÎ, Ebû Ali. el-Müstecâd min fe‘alâti'l-ecvâd. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dârü'l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2005.
TEVHÎDÎ, Ebû Hayyân el-Endelusî. el-Besâir ve'z-zehâir, thk. Vedâd el-Kâdî. Beyrut: Dâru sâdir, 1988.
USTA, Çiğdem. Mizah Dilinin Gizemi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
UZ, Emin. “İslam Kültüründe Mizah Ve Türk Edebiyatındaki Yansımaları: Cevâmiu’l-Hikâyât Örneği”. The Journal of Turkic Language and Literature Surveys (TULLIS), 2 (2017): 20-39.
ZEMAHŞERÎ, Ebü’l-Kâsım. Rebîü'l-ebrâr ve füsûsu'l-ahbâr. thk. Târık Fethî esSeyyid. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 2006.