Türkmenistan’da Nasrettin hoca ve Timur fıkraları

Timur ile ilgili fıkralar, Türkiye’de olduğu gibi Türkmenistan’da bda Nasreddin Hoca (Ependi) fıkralarının önemli bir kısmını oluşturur. Hatta Türkiye ve Türkmenistan fıkra geleneklerinde ortak pek çok Nasreddin Hoca ve Timur fıkrası vardır. Bu makalede Türkmen fıkra geleneği ve bu gelenek içinde Nasreddin Hoca ile Timur fıkralarının yeri, bu fıkraların toplumsal anlamı ve işlevi, bu fıkralardan günümüze yansıyan mesajlar üzerinde durulmuştur. Yapılan tespit ve değerlendirmelerin sonunda Nasreddin Hoca ile Timur fıkralarının toplumsal bir zemine sahip olduğu, Timur’un zalimliklerine Nasreddin Hoca ile karşı koymak isteyen insanların bu fıkralarla eğlendiği ve toplumsal bir rahatlama yaşadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bunlara ek olarak Nasreddin Hoca fıkralarının, 21. yüzyıldaki yaşam koşullarını izah edebilecek ve bu hayatla ilgili yeni değerler yaratabilecek yetkinliğe sahip olduğu da vurgulanmıştır.

PDF

___

Bascom, William R. (2005). “Folklorun Dört İşlevi”. Çev. Ferya Çalış. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2. Ed. M. Öcal Oğuz ve Selcen Gürçayır. Ankara: Geleneksel Yay. 125-151.

Başgöz, İlhan (1986). “Fıkralarımız Üstüne”. Folklor Yazıları. İstanbul: Adam Yay. 138-144.

--------(1999). Geçmişten Günümüze Nasreddin Hoca. İstanbul: Pan Yay.

Bergson, Henri (1996). Gülme Komiğin Anlamı Üstüne Deneme. Çev. Yaşar Avunç. İstanbul: Ayrıntı Yay.

Boratav, Pertev Naili (2006). Nasreddin Hoca. İstanbul: Kırmızı Yay.

Dundes, Alan (2003). “Doku, Metin ve Konteks”. Çev. Metin Ekici. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ed. Gülin Öğüt Eker vd. Ankara: Millî Folklor Yay. 67-90.

Duymaz, Ali (1997). “Türkmen Fıkra Tipi Kemine ve Nasreddin Hoca”. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi II: 223-233.

Eker, Gülin Öğüt (2003). “Fıkralar”. Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Dünyası Edebiyat Tarihi. Cilt III. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yay. 63-130.

Emedov, Şamuhammet (2004). Türkmen Fıkra Tipleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi.

Fishwick, Marshall W. (2007). “Paul’ün Oğulları Folklor mu Fakelore mu?”. Folklorun Sahtesi: Fakelore. Ankara: Geleneksel Yay. 23-34.

Halmuhammedov, Şamuhammet (1977). Türkmen Halk Yumorının ve Satirasının Canr Özboluşlılıgı (Şorta Söz Materialları Esasında). Aşgabat: Ilım Neşiryatı.

İnalcık, Halil (2006). Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600). Çev. Ruşen Sezer. İstanbul: Yapı Kredi Yay.

Karabaş, Seyfi (1999). Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: Yapı Kredi Yay. Karrıyev, B. A., A. K. Kekilov ve M. K. Kosayev (1967). Turkmenskiy Yumor. Aşgabat: Ilım Neşiryatı.

Köprülü, M. Fuad (2004). Nasreddin Hoca. Ankara: Akçağ Yay.

Kurgan, Şükrü (1986). Nasreddin Hoca. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Morreall, John (1997). Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev. Kubilay Aysevener ve Şenay Soyer. İstanbul: İris Yay.

Nasırlı, Yakup (1941). Ependi. Aşgabat: Türkmen dövlet neşir.

Öztürk, Necdet (2002). “Fetret Devri ve Osmanlı Hakimiyetinin Yeniden Tesisi”. Türkler. Cilt 9. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 221-251.

Rahmankulov, Feyzullah (1997). “Türkmen Mizahı ve Nasreddin Hoca”. Uluslararası Nasreddin Hoca Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay. 203-209.

-------- (1998). Türkmenistan’da Nasreddin Hoca Fıkraları. Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi.

Türkmen, Fikret (1999). Nasreddin Hoca Latifelerinin Şerhi (Burhaniye Tercümesi) Transkripsiyon, İnceleme, Metin. İzmir: Akademi Kitabevi.

--------(2002). “Gülme Teorileri ve Bursa Yöresi Yörük Fıkralarının Analizi”. Bursa Halk Kültürü I. Bursa Halk Kültürü Sempozyumu (4-6 Nisan 2002) Bildiri Kitabı. Cilt 2. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yay. 367-375.

Yigrimi Üç Ependi Gündogar Halklarının Hekayatları ve Rovayatları (1994). Rusçadan çev. O. Akmemmedov. Aşgabat: Magarıf.