Sibirya’daki bazı türk boylarının destanlarında halk hekimliği uygulamaları

Tıp ve eczacılığın kökenini oluşturan halk hekimliği, dine, sihre, akla ve tecrübeye dayalı uygulamalardan oluşmaktadır. Ona ait unsurlara Türk destanlarında rastlamak mümkündür. Bu makalede ilk olarak halk hekimliğindeki ölüm, hastalık ve tedavi kavramları hakkında bilgi verilmiş ve Türk estanlarındaki örneklerine değinilmiştir. Daha sonra Sibirya’da yaşayan ve ortak destancılık geleneğine sahip olan Altay Türklerinden 23, Hakaslardan 8, Şorlardan 15 ve Tuvalardan ise 16 destanda halk hekimliğiyle ilgili motifler tespit edilmiş ve bunların Türk kültürüyle ilişkileri gösterilmiştir.

PDF

___

Acıpayamlı, Orhan (1969). “Türkiye Folklorunda Halk Hekimliği ve Özellikleri”. Ankara Üniv., Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi XXVI (1-2): 1-21.

Aça, Mehmet (1998). Kozı Körpeş-Bayan Sulu Destanı Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

-------- (2000). “‘Köne Epos’ (Arkaik Destan) Kavramı ve Türk Halk Hikâyelerindeki ‘Âşıklara Mahsus Evlilik’ Konusunun Kaynaklarından ‘Alplara Mahsus Evlilik’”. Milli Folklor 6 (47): 11-21.

Altay Baatırlar-VII (1972). Haz. S. Surazakova vd. Gorno-Altaysk: Altayskogo knijogo izdatelstva.

Altay Baatırlar-X (1980). Haz. S. Surazakova vd. Gorno-Altaysk: Altayskogo knijogo izdatelstva.

Altayskiy Folklor i Literature (1982). Haz. A. İ. Aliyeva vd. Gorno-Altaysk: Yy.

Altın Arığ (1997). Haz. Fatma Özkan. Ankara: Bilig Yay.

Anohin, A.V. (2006). Altay Şamanlığına Ait Materyaller. Çev. Zekeriya Karadavut- Jannet Meyermanova. Konya: Kömen Yay.

Arıkoğlu, Ekrem (2007). Hakas Destanları 1. Ankara: TDK Yay.

Arıkoğlu, Ekrem- Buyan Borbaanay (2007). Tuva Destanları. Ankara: TDK Yay.

Atnur, Gülhan (1996). Ural Batır Destanı Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

-------- (2002). Başkurt ve Tatar Efsaneleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Motif Çalışması. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Bekki, Salahaddin (2004). “Türk Halk Anlatılarında Ölüm Ruhu Motifi”. Milli Folklor 16 (62): 53-66.

-------- (2007). Maaday Kara Destanı. Elazığ: Manas Yay.

-------- (2009). Uzak Türk İllerinde Destanlaşan Evlilikler. Ankara: Öncü Kitap.

Çoruhlu, Yaşar (2000). Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul: Kabalcı Yay.

Demir, Ercan (2001). Hakas Kahramanlık Destanlarından Altın Taycı (İnceleme- Metin-Aktarma). Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Dilek, İbrahim (2002). Altay Destanları I. Ankara: TDK Yay.

-------- (2007a). Altay Destanları 2. Ankara: TDK Yay.

-------- (2007b). Altay Destanları 3. Ankara: TDK Yay. Eliade, Mircea (1999). Şamanizm. Çev. İsmet Birkan. İstanbul: İmge Kitabevi. -------- (2003a). Dinler Tarihine Giriş. Çev. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yay. -------- (2003b). Demirciler ve Simyacılar. Çev. Mehmet Emin Özcan. İstanbul: Kabalcı Yay.

Ergin, Muharrem (1997). Dede Korkut Kitabı. Ankara: TDK Yay.

Ergun, Metin ve Mehmet Aça (2004). Tıva Kahramanlık Destanları. C.1. Ankara: Akçağ Yay.

-------- (2005). Tıva Kahramanlık Destanları. C. 2. Ankara: Akçağ Yay.

Ergun, Metin (2006). Şor Kahramanlık Destanları. Ankara: Akçağ Yay.

Esin, Emel (2006). Türklerde Maddi Kültürün Oluşumu. İstanbul: Kabalcı Yay.

Gabain, A. von (1988). Eski Türkçenin Grameri. Çev. Mehmet Akalın. Ankara: TDK Yay.

Göroglı, Türkmen Gahrımançılık Eposu (1990). Haz. B. Memmetyazov vd. Aşgabat: Türkmenistan Neşriyatı.

Hakaskiy Geroyçeskiy Epos “Ay-Huuçin” (1997). Haz. V. E. Maynogaşeva. Novosibirsk: Sibirskoe Predpriyatie Ran.

Huban Arığ-Hakas Türklerinin Kadın Yiğitlik Destanı (2006). Aktaran: Timur B. Devletov. Ankara: Türksoy Yay.

İnan, Abdülkadir (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm-Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: TTK Yay.

-------- (1998). Makaleler ve İncelemeler. C. 2. Ankara: TTK Yay. Kaşgarlı Mahmut (1999). Divanü Lûgat-it-Türk (Dizin). Çev. Besim Atalay. C. IV. Ankara: TDK Yay.

Leach, Maria (1950). Standart Dictionary of Folklore Myhtology and Legends. London, Funk and Wagnalls Co.

Macit, Ümmügülsüm (1999). Hakas Kahramanlık Destanlarından Han Mirgen (İnceleme- Metin-Aktarma). Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Norbeck, Edward (1961). Religion in Primitive Society. Newyork: Harper&Row Publishers.

Roux, Jean Paul (1998). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret Yay.

-------- (1999). Altay Türklerinde Ölüm. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yay.

-------- (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. Çev. Aykut Kazancıgil ve Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı Yay.

Seyidoğlu, Bilge (2002). Mitoloji Üzerine Araştırmalar, Metinler ve Tahliller. İstanbul: Dergâh Yay.

Yıldız, Naciye (1995). Manas Destanı. Ankara: TDK Yay.