19091

Osmanlı Ekonomi Politiği'ne Yeniden Bir Bakış

Tarihte Osmanlı Devleti'nden daha uzun ömürlü ve daha geniş coğrafyaya hükmeden imparatorluklar oldu. Fakat bunların hepsi modern kapitalizm öncesi dönemin imparatorluklarıydı. Osmanlıların özgün tarafı modern kapitalizmin ortayaçıkışı ve yükselişi döneminde bu sistemin ve aktörlerinin yanıbaşında onlarla iç içe bu kadar uzun bir dönem ayakta kalmışolmalarıdır. Modern kapitalizmin merkez ülkelerinin hemenhepsi Avrupa kıtası dışındaki Asya, Afrika ve Amerika'da Osmanlıların en geniş sınırlara ulaştığı dönemde gelişmelerde etkin bir şekilde rol oynadılar. Buralarda sömürgeler edindilerve uzun süre iktisadi kaynakları kontrol ettiler. Deyim yerindeyse Avrupa merkezli ortaya çıkan modern sistemin hakimgüçleri Osmanlı coğrafyası dışındaki tüm coğrafyalara hükmetmeyi başardılar. Ancak Osmanlı coğrafyasında benzer gelişmeler yaşanmadı. Şüphesiz bu gerçekliklerin arkasında birçok ekonomik, sosyal, siyasal, askeri, coğrafi, kültürel ve tarihsel nedenler vardır ve bu nedenlerin analize konu edilmesi gerekmektedir. Bu gelişmelerde Osmanlı ekonomi politiğininbelirleyici bir etkisi ve rolü olduğunda hiç kuşku yoktur. Bundan dolayı Osmanlı ekonomi politiğinin özellikleri, temel dinamikleri, özgün yanları, çağdaşlarıyla benzerlikleri ve farklılıkları bu çerçevede ayrı bir önem arz etmektedir. Bu çalışmada bu alandaki fotoğraf biraz daha belirginleştirilmeye çalışılmaktadır

A New Look at the Ottoman Political Economy

The world history witnessed many empires which lived longer and dominated greater area than Ottoman Empire, but all of them ruled prior to modern capitalism era. Ottoman Empire, on the other hand, succeeded to survive for a long time during the rise of modern capitalism while being geographically very close to the actors of capitalism and capitalist system. During the time period when Ottomans reached their largest extent, all the countries which were in the center of capitalist establishment were actively engaging in colonial activities in Asia, Africa and America. They created colonies in these regions and controlled the economic resources for a long time. In other words, European-based sovereign powers of the modern system succeeded to control and rule the whole world except the Ottoman Empires land. Surely there are many economic, social, political, geographical, cultural and historical causes behind this situation and they need to be examined more closely by the researchers. Without any doubt, Ottoman political-economy played a very important and determinant role in this result. Therefore, it is imperative to analyze the features of Ottoman political-economy, its basic dynamics, similarities and differences with its contemporaries in this context. This study aims to shed a light on this area.

PDF

___

Ahmet Mithat Efendi (1881). Ekonomi Politik. İstanbul. Yy.
Akdağ, Mustafa (1949) "Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye'nin İktisadi Vaziyeti" Belleten 51: 497-571.
Allen, W.R. (1987). "Mercantilism". Mercantilism, Ed.: Eatwell et. al. 3: 445-448.
Barkan, Ömer Lütfi (1942). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler: İstila Devirle- rinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler". Vakıflar Dergisi II: 279-362.
Bulut, Mehmet (2001).Ottoman-Dutch Economic Relations in the Early Modern Period, 1571-1699, Hilversum: Verloren.
_____, (2003). "Erken Modern Dönem Osmanlı Ticaret Literatürüne Genel Bir Bakış". Literatür Dergisi, Türk İktisat Tarihi Sayısı 1/1: 219-244.
_____, (2007). "Merkantilistler Karşısında iki Osmanlı Düşünürünün İktisadi Yaklaşımları: Birgivi Mehmet Efendi ve Kınalızade Ali Efendi". Birinci Türkiye İktisat Tarihi Kongresi 7-8. Eylül, İstanbul.
_____, (2009). "Reconsideration of Economic Views of a Classical Empi- re and a Nation State during the Mercantilist Ages". American Jour- nal of Economics and Sociology 68/3: 791-828. iye İktisat Tarihi Kongresi, 7-8 Eylül, İstanbul.
Braudel, Fernand (1972). The Mediterranean and the Mediterranean World in the Age of Philip II/2. Trans.: S. Reynolds, Glasgow: William Collins.
_____, (1984), Civilisation and Capitalism, 15th-18thCentury. Vol. III. Trans.: S. Reynolds. New York: Harper & Row.
Cezar, Yavuz (1977). "Bir Ayanın Muhallefatı: Havza ve Köprü Kazaları Ayanı Kör İsmailoğlu Hüseyin (Müsadere Olayı ve Terekenin İnce- lenmesi)". Belleten XLI/161: 41-78.
Clark,Edward C. (1976). "Osmanlı Sanayi Devrimi". Belgelerle Türk Ta- rihi Dergisi 84: 16.
Coşgel, Metin (2006). "Agricultural Productivity in the early Ottoman Empire". Paper Presentation at the Internatinal Economic History Congress, Session 52, Helsinki.
Çizakça, Murat (2000). A History of Philanthropic Foundations: The Isla- mic World From the Seventh Century to the Present. İstanbul: Boğa- ziçi Üniversitesi.
_____, (2006). " Osmanlı Dönemi Vakıflarının Tarihsel ve Ekonomik Boyutları". "Türkiye'de Hayırseverlik: Vatandaşlar, Vakıflar ve Sosyal Adalet." Ed. Aydın, D. vd. İstanbul: TÜSEV Yayını. 21-32.
Diamond, Jared (2003). Tüfek, Mikrop ve Çelik. Çev.: Ü. İnce. Ankara: TÜBİTAK Yay.
Eldem, Ethem (1998). French Trade in Istanbul in the Eighteenth Century. Leiden: Brill.
Faroqhi, Suraiya S. (1998). "Zeytin Diyarında Güç ve Servet: Edremit Ayanından Müridzade Hacı Mehmed Ağa'nın Siyasi ve Ekonomik Faaliyetleri". Osmanlı'da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. Ed.: Ç. Keyder ve F.Tabak. İstanbul: Tarih vakfı yurt Yay. 82-100.
_____, (2004). The Ottoman Empire and the World Around It. New York: I.B.Tauris&Co.Ltd. Press.
Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri (1935). "Bizde Avrupavari İktisatçılığın Baş- langıcı". İş Mecmuası I: 46-48.
_____, (1946), Türkiye'de İktisat Tedrisatı ve İktisat Fakültesi Teşkilatı, Istanbul: İsmail Akgün Matbaası.
Fleet, Kate (1999). European and Islamic Trade in the Early Ottoman State. Cambridge: University Press.
Genç, Mehmet (2002). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi". 2. Basım. İstanbul: Ötüken.
_____, (2008). "Osmanlı İktisadi Yapısı". Türkiye Ekonomi Kurumu Kon- feransı. 4 Nisan 2008. Ankara.
Güçer, Lütfi (1987). "Osmanlı İmparatorluğu'nun Ticaret Politikası". Türk İktisat Tarihi Yıllığı I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Türk İktisat ve İçtimaiyat Tarihi Araştırmaları Merkezi Yay. 1-128.
Hecksher, E. (1994). Mercantilism, 2 Vol. London: Routledge.
İnalcık, Halil (1951). "Osmanlı İmparatorluğu'nun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye'nin İktisadi Vaziyeti Üzerinde Bir Tetkik Müna- sebetiyle" Belleten XV: 629-690.
_____, (2004). Osmanlı İmparatorluğu'nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi I. Çev: H. Berktay. İstanbul: Eren Yay.
_____, (2009). Devlet-i Aliye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar I. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yay.
Kafadar, Cemal (2008). Kim Var imiş biz burada yoğ iken, Dört Osmanlı: Yeniçeri, Tüccar, Derviş ve Hatun: İstanbul: Metis Yay.
Köprülü, Fuat (1943). "Anadolu Selçukluları Tarihinin Yerli Kaynakları". Belleten 27: 430-441.
Kurat, Akdes Nimet (1976). "The Reign of Mehmed IV, 1648-87". His- tory of the Ottoman Empire to 1730: Chapters from the Cambridge History of Islam and the New Cambrdige Modern History. Ed: M. A. Cook. Cambridge: University Press. 157-177.
Kütükoğlu, Mübahat. (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri I, II, 1580-1838. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yay.
Lopez, Robert. S. (1971). The Commercial Revolution of the Middle Ages 950-1350. Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Mantran, Robert (1986). XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul, Çev.: M.A. Kılıçbay, Ankara: TTK.
Mardin, Şerif (1990). "Türkiye'de İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (1838- 1918)". Siyasal ve Sosyal Bilimler, Makaleler II, İstanbul: İletişim. 51-115.
Masters, Bruce (1988). The Origins of Western Economic Dominance in the East: Mercantilism and the Islamic Economy in Aleppo, 1600-1780. New York: New York University Press.
Montchrétien, Antoine de (1615). Traité de l'economie politiqu. Paris: Dost Kitabevi Yay.
Pamuk, Şevket (2005). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstan- bul: İletişim Yay.
_____, (2008). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yay.
Panzac, Daniel (1992). "International and Domestic Maritime trade in the Ottoman Empire during the 18th Century". International Jour- nal of Middle East Studies 24/2: 189-206.
Pirenne, Henry (1982). Ortaçağ Kentleri, Kökenleri ve Ticaretin Canlanma- sı. Çev. Ş. Karadeniz. İstanbul: Dost Kitabevi
Polanyi, K.C.M. Arsenberg and W. H. Pearson (1957). Trade and Market in the Early Empires; Economies. Glencoe: Free Press
Sarç, Ömer Celal (1940). Tanzimat ve Sanayimiz. İstanbul: Maarif Matbaası.
Smith, Adam, (2003). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. New York: Bantam Dell.
Sombart, Werner (2005). Kapitalizm ve Yahudiler. Çev. S. Gürses. İstan- bul: İleri Yay.
Stoianovich, T. (1960). "The Conquering Balkan Orthodox Merchant". Journal of Economic History 20: 234-313.
Tabakoğlu, Ahmet (1994). Türk İktisat Tarihi. İstanbul: Dergah.
Toprak, Zafer (1995). Türkiye'de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
Ülgener, Sabri (1981a). Dünü ve Bugünü ile Zihniyet ve Din: İslâm, Tasav- vuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. İstanbul: Der Yay.
Wallerstein, Immanuel (1979). "The Ottoman Empire and the Capitalist World-Economy: Some Questions for Research". Review II/3: 389-98.
Weber, Max (1968). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, London: London: Allen and Unwin.
Wittek, Paul (1938). The Rise of the Ottoman Empire. London: Royal Asia- tic Society.