Şam İhtisab Vergisi Bağlamında Osmanlı Egemenliğinin Zayıflama Süreci

Bu çalışmada, Şam ihtisab vergisi bağlamında Osmanlı Devleti'nin güç aşınımı politik-ekonomik açıdan incelenmektedir.Önce ihtisab vergisinin Şam'da uygulanma kararının alındığıtarihten önceki süreçte Osmanlı Devleti'nin içve dış çevresinin genel bir değerlendirilmesi yapılmaktadır.Sonra ihtisab vergisi ve vergilendirmeye ilişkin temel bilgilergelmektedir. Osmanlıdaki vergilendirme esaslarına yer yeratıflarda bulunularak, Şam ihtisab vergisinin konulması, ancakuygulanamamasının arkasındaki gerekçeler de bu kısımda elealınmaktadır. Çalışmada daha sonra Şam ihtisab vergisine ilişkin genel değerlendirme ve sonuçlara yer verilmektedir. Şamihtisab vergisi Osmanlı Devleti'nde "müstesna eyaletler" kapsamında tanımlanan yerlerde vergilendirmede zaman içerisinde gücün nasıl aşındığını ve otorite-güç arasındaki dengesizlikdurumunda vergi toplanamayacağını göstermektedir. AyrıcaŞam vakası, milli egemenliğin karakteristik özelliklerindeki butip aşınmaların milli bütünlüğü nasıl zayıflatabileceği, dış güçlerce bir devleti tehdit etmede nasıl kullanılabileceği ve birdevletin yıkılışını nasıl hızlandırabileceği hakkında günümüzeipuçları da vermektedir

The Weakening of Ottoman Sovereignty within the Context of the Damascus Municipality Tax (1829-1831)

This study analyzes from a political-economic perspective the loss of power and sovereignty of the Ottoman State within the context of the Damascus municipality tax. The first part of the study makes a general assessment of the Ottoman government's internal and external environment for the period 1800-1830, before the Damas- cus municipality taxes were levied. The second part provides some basic information on municipality tax and taxation. By making a number of references to the principles of taxation in the Ottoman State, this part also examines the reasons why the Damascus mu- nicipality tax could not be enforced despite the passing of the law. The third part of the study provides a general evaluation concerning the Damascus municipality tax. The Damascus municipality tax shows how the Ottoman State lost its tax collection power in time, especially in places defined as "exceptional Ottoman states" and how the government was unable to collect tax when there was an imbalance between authority and power. Moreover, the Da- mascus case gives some hints on how local powers can undermine national unity, how external powers can use this to threaten a gov- ernment, and how the collapse of a government can be expedited.

___

  • Ahmet Lütfi (Hicri 1290). Tarih-i Lütfi. C. 2. İstanbul: Matbaa-yı Amire.
  • Bıyıklı, Mustafa (2002). "Şam Vakası (1831) ve Sonuçları". Türkler. C. 12. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 730-740.
  • Commins, David D. (1993). Osmanlı Suriye'sinde Islahat Hareketleri. Çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Yöneliş Yay.
  • İnalcık, Halil (1988). "Tarihi Perspektif İçinde Arap-Türk İlişkileri". Çev. Oktay Özel. 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 3: 205-214.
  • İnayet, Hamit (1991). Arap Siyasi Düşüncesinin Seyri. Çev. Hicabi Kırlan- gıç. İstanbul: Yöneliş Yay.
  • Karal, E. Ziya (1988). Osmanlı Tarihi. C. 5. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
  • Bıyıklı, Bakırtaş, Şam İhtisab Vergisi Bağlamında Osmanlı Egemenliğinin Zayıflama Süreci...
  • Kazıcı, Ziya (1987). Osmanlılarda İhtisab Müessesesi. İstanbul: Kültür Ba- sın Yayın Birliği Yay.
  • _____, (1998). "Hisbe: Osmanlı Devleti". İslam Ansiklopedisi. C.18. İs- tanbul: Diyanet Vakfı Yay. 143-145.
  • Kutluoğlu, Muhammed H. (1993). The Egyptian Question, 1831-1841: The Expansionist Policy of Mehmet Ali Pasha of Egyp, in Syria and Anatolia and The Reaction of The Ottoman Government. Ph. D. Thesis. Manchester: University of Manchester.
  • Kütükoğlu, Mübahat (1981). "Asakir-i Mansure-i Muhammediye Kıyafeti ve Malzemesinin Temini Meselesi". Doğumunun Yüzüncü Yılında Mustafa Kemal'e Armağan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay. 536-543.
  • _____, (1983-87). "1826 Düzenlenmesinden Sonra İzmir İhtisab Nezare- ti". Tarih Enstitüsü Dergisi 13: 481-520.
  • Mansfield, Peter (1976). The Ottoman Empire And Its Successors. London: MacMillan.
  • Mehmet Süreyya (1311). Sicill-i Osmanî. C.3. İstanbul: Matbaa-i Amire.
  • Özcan, Abdülkadir (1996). "Hac: Osmanlı Dönemi". İslam Ansiklopedisi. C. 14. İstanbul: Diyanet Vakfı Yay. 402.
  • Pakalın, Mehmet Zeki (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Söz- lüğü. C. 1-3. İstanbul: MEB Yay.
  • Parmaksızoğlu, İsmet (1980). "Selim Mehmet Paşa". Türk Ansiklopedisi. C. 28. Ankara: MEB Yay.
  • Rodkey, F. Stanley (1933). "The Attempts of Briggs and Company to Guide British Policy in the Levant in the Interest of Mehemet Ali Pasha, 1821-1841". Journal of Modern History 5(3): 324-351.
  • Samizade Süreyya (1328). "Suriye Ahvali Hakkında". Tearif-u Müslimîn 2 (27): 47-48.
  • Uslu, Hüseyin (1985). Başlangıcından Günümüze İslam Müesseseleri Tari- hi. İstanbul: Gonca Yay.