Hatırlananlar ve Unutulanlar: İslam Coğrafyasında Modernleşme ve Kadın Hareketleri

İslam coğrafyasında modernleşme tarihi, kolektif bir hafıza inşası açısından okunabilir. Bu kolektif hafızanın kişisel hafıza ve yaşamlarla bağlantısının kurulabileceği, bu bağlantıya ilişkin ipuçlarının bulunabileceği alanlardan biri, kadın hareketleridir. Bu bağlamda, modernleşme tarihi içindeki farklı kadın hareketlerinin ve bunların hatırlama/unutma stratejilerinin günümüzdeki etkilerinin izini sürmek, önemli görülmektedir. Üstelik bu iz sürme, bugün bu coğrafyada kadınlarla ilgili tartışmalara yeni bir ışık tutabilecektir. Özellikle İslami feminizm/laik feminizm ayrımının son derece katı ve aktüel politikanın ihtiyaçlarına uygun biçimde çizildiği Türkiye'de, bu iki hattın da farklı koşullara ve farklı stratejik tercihlere işaret ettiğinin gösterilmesi, özel bir önem arz etmektedir. Müslüman coğrafyada yaşayan kadınlar, içinde bulundukları kültürel ve siyasal koşullara göre farklı güçlenme stratejileri izlemişlerdir. Bu nedenle, bu coğrafyadaki kadınları ve kadın hareketlerini belirli bir dinin (İslamın) kurbanları (yahut bir açıdan da kurtardıkları) olarak görmektense, aktif toplumsal ve politik özneler olduklarını fark etmek, sosyal bilimler ve tarih açısından çok daha ufuk açıcı olacaktır.

Remembering and Forgetting: Modernization in Islamic Geography and Women's Movements.

It is possible to read the history of modernization through-out the Islamic World from the perspective of a collective memory con-struction. The women's movement is one of those considerable fields in which this collective memory has become crystallized within the per-sonal memories and real practices of women individuals. In this con-text, this article tries to trace different women's movements of the modernization period and the effects of their remembering/forgetting strategies on our time. Moreover, this effort can throw new light on the debate about women in this region. Especially in Turkey, where the distinction between Islamic feminism and secular feminism is drawn very strictly and also maintained through the needs of the current po-litical arguments, it is very important to notice that these two alterna-tives indicate different circumstances and different strategic choices. Women who live in the Islamic region follow different empowerment strategies due to peculiar cultural and political circumstances. For that reason, it is much better to regard them as active political and social agents instead of labeling them as victims of a religion (or heroines of a religion) for a better understanding of human sciences and historical perspectives.

PDF

___

Adak, Hülya (2007). "Suffragettes of the empire daughters of the Republic: Women auto/biographers narrate national history (1918-1935)". New Perspectives on Turkey 36: 27-51.

Akşit, Elif Ekin (2007). Kızların Sessizliği. İstanbul: İletişim Yay.

Arat, Yeşim (1998). "Türkiye'de Modernleşme Projesi ve Kadınlar". Türkiye'de Mo- dernleşme ve Ulusal Kimlik. Der. Sibel Bozdoğan ve Reşat Kasaba. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.: 82-98.

Assmann, Jan (2001). Kültürel Bellek/ Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. İstanbul: Ayrıntı Yay.

Auge, Marc (1999). Unutma Biçimleri. İstanbul: Om Yay.

Badran, Margot (1995). Feminists, Islam and Nation: Gender and the Making of Modern Egypt. New Jersey: Princeton University Press.

Baron, Beth (2005). Egypt as a Woman/Nationalism, Gender and Politics. Berkeley: University of California Press.

Berktay, Fatmagül (2003). "Osmanlıdan Cumhuriyete Feminizm". Tarihin Cinsiyeti. Ed. Fatmagül Berktay. İstanbul: Metis Yay.: 88-111.

Chatterjee, Partha (2002). Ulus ve Parçaları. İstanbul: İletişim Yay.

Connerton, Paul (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar? İstanbul: Ayrıntı Yay.

Demirdirek, Aynur (1993). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikaye- si. Ankara: İmge Yay.

Durakbaşa, Ayşe (1998). "Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimlikle- rinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve 'Münevver Erkekler'". 75 Yılda Ka- dın ve Erkekler. Ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu. İstanbul: Tarih Vakfı Yay.: 29-51.

Durakbaşa, Ayşe ve Aynur İlyasoğlu (2001). "Formation of Gender Identities in Republican Turkey and Women's Narratives as Transmitters of 'Herstory' of Modernization". Journal of History 35(1): 195-203.

Graham-Brown, Sarah (2001). "Women's Activism in the Middle East". Women and Power in the Middle East. Der. Suad Joseph ve Susan Slyomovics. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.13-33.

Hatem, Mervat (1998). "Secularist and Islamist Discourses on Modernity in Egypt and the Evolution of the Postcolonial Nation-State". Islam, Gender and Social Change. Der. Yvonne Yazbeck Haddad and John L. Esposito. New York: Oxford University Press.

Kamp, Marianne (2006). The New Woman in Uzbekistan/Islam, Modernity and Unveiling Under Communism. Seattle: University of Washington Press.

Khanam, Razia (2002). Müslim feminism and feminist movement: Central Asia. Del- hi: Singh for Global Vision Publishing House.

McCarthy, Kathleen (2001). Women, Philanthropy and Civil Society. Bloomington: Indiana University Press.

Moghadam, Valentine (2002). "Islamic Feminism and its Discontents: Toward a Resolution of the Debate". Signs 27(4): 1135-1171.

Najmabadi, Afsanah (2000). "Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahip-lenmek, Korumak". Vatan, Millet, Kadınlar. Der. Ayşe Gül Altınay. İstanbul: İletişim Yay.:118-154.

Oksal, Feriha (1940). Genç Kız Yetişirken. İstanbul: Marifet Basımevi.

Rorlich, Azadeayse (1999). "History, collective memory and identity: The Tatars of Sovereign Tataristan". Communist and Post-Communist Studies 32 (4): 379-396.

Sancar, Mithat (2007). Geçmişle Hesaplaşma/Unutma Kültüründen Hatırlama Kültü-rüne. İstanbul: İletişim Yay.

Sirman, Nükhet (2002). "Kadınların Milliyeti". Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Ansiklopedisi. C.4. Ed. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yay.: 226-244.

Uzundemir, Özlem (2009). "Resim Edebiyat İlişkisinde Kadın İmgesi: Percy Bysshe Shelley'nin Şiirinde Medusa, Nazım Hikmet'te Tokond". bilig 51: 231-244.

Wadud, Amina (2000). "Alternative Qur'anic Interpretation and the Status of Muslim Women". Windows of Faith: Muslim Women Scholar-Activists in North America. Der. Gisela Webb. Syracuse University Press.