Atatürk Döneminde Sovyet Tarımını İnceleme: Resmî Geziler ve Bilimsel İşbirliği (1925-1932)

Osmanlı Devleti ile Rusya Çarlığı arasındaki düşmanca ilişkiler Millî Mücadele'de yerini bir işbirliğine bırakmış, her iki ülkede gerçekleşen rejim değişikliğinin ardından bu işbirliği belirli şartlara bağlı olarak II. Dünya Savaşı sonrasına kadar devam etmiştir. Bu işbirliğinin tarım sektöründe de olduğu görülmektedir. Sovyet Rusya'nın kurucuları köylü sınıfını hem potansiyel bir politik güç hem de bütün gelişme çabalarının hayatî bir faktörü olarak görmüş ve bu sınıfın, Çarlık devrinden devreden sorunlarının yeni rejim ve dolayısıyla yeni ekonomik sistem içinde giderilebilmesi için önemli atılımlar yapmıştır. Devlet çiftlikleri (sovhoz) ve kolektif çiftlikler (kolhoz) kurarak tarım alanında önemli gelişmeler sağlayan Sovyet Rusya Türkiye'nin bu alanda yapmak istediği atılımlar için önemli örneklerden biri olmuştur. Yeni Cumhuriyet yönetiminin, Mehmet Sabri Toprak ve Tahsin Coşkan'la temsil edilebecek ziraat üst düzey bürokrasisi, Sovyetler Birliği'ne gerçekleştirdikleri resmî geziler çerçevesinde bütün Sovyet tarımını incelenmişler ve tarım yanında özellikle hayvancılık alanında Sovyet sisteminden esinlenmişlerdir. Ancak gözlem tek taraflı olmamış, bir Sovyet bilim adamı da Türkiye'nin tarımsal yapısını incelemiş ve Türkiye'den bazı bitki türlerinden örnekleri genetik araştırmalar için Sovyet Rusya'ya taşımıştır.

Soviet Agriculture During the Atatürk Period: Official Trips and Scientific Cooperation (1925-1932)

During the Turkish National Struggle, the previously hostile relations between the Ottoman State and the Russian Tsar-dom were replaced by cooperation, and these cooperative rela-tions were maintained following the changes in regime in both countries until the end of World War II. This coopera-tion can also be observed in the agricultural sector. The founders of Soviet Russia regarded the peasant class as both a potential power and a vital factor in the efforts towards devel-opment, and they took important steps to overcome the prob-lems inherited from the Tsardom within the new economic regime. Soviet Russia, which developed its agriculture by set-ting up state farms and collective farms, set a good example to Turkey, which was willing to make similar improvements in this area. The new Republic's higher bureaucracy of agricul-ture, represented mainly by figures like Mehmet Sabri Toprak and Tahsin Coşkan, investigated Soviet agriculture during their official trips, and they were influenced by the Soviet sys-tem of agriculture and animal husbandry.

PDF

___

Arşiv Kaynakları

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı

Bakanlar Kurulu Kararları Fonu

BCA 030.18.1.1/25.42.3, Karar No 5411

BCA 030.18.1.1/17.83.6, Karar No 2992

BCA 030.18.1.1/16.67.13, Karar No 2678

BCA 030.18.1.1/17.83.6, Karar No 2992 Muamelat Fonu

BCA 030.10.0/200.362.11, Ek No 23810

BCA 030.10.0/200.362.11, d. 23810

2-Kitaplar ve Makaleler

Atatürk ve Tarım (1981). Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay.

Carr, E.H (1998). Sovyet Rusya Tarihi Bolşevik Devrimi 2 1917-1923. Çev. Orhan Suda. C. II. İstanbul: Metis Yay.

Danilov, Victor (1989). "The Issue of Alternatives and History of the Collectivisation of Soviet Agriculture". Journal of Historical Sociology 2 (1): 1-13.

Davies, R.W. (1989). The Socialist Offensive. The Collectivisation of Soviet Agricul ture, 1929-1930. London: Macmillan Press.

Demirci, Rasih ve Ahmet Özçelik (1990). Tarım Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yay.

Gürün, Kamuran (1991). Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.

Jasny, Naum (1949). The Socialized Agriculture of the USSR Plans and Perfor mance. California: Stanford University Press.

Kayıran, Mehmet (1995). Türk Tarımında Modernleşme Çabaları (1923-1950). Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.

Kuran, Ercüment (1994). Türkiye'nin Batılılaşması ve Millî Meseleler. Der. Mümtaz'er Türköne. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

Matskevich, V. V. (1970). "Socio-Economic Changes And The Socialist System of Agriculture in the USSR, Minsk, Agriculture of The Sovıet Union". XIV. International Conference of Agricultural Economists Translated from the Russian. Ed. L. Kolesnikov. Moskow: Mir Publishers. 117-127.

Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (18 Mart 1334/ 1918), (8 Mart 1333/1917).

Murskiy, Volodimir (1930). Ukrayna ve İstiklâl Mücahedeleri. İstanbul: yy.

_____ (1932). Yeni Rusya'nın İç Yüzü. Çev. Cafer Seyidahmet. İstanbul: İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat A.Ş.

Perinçek, Mehmet (2007). Atatürk'ün Sovyetler'le Görüşmeleri. İstanbul: Kaynak Yay.

Stuart, Robert C. (1972). The Collective Farm in Soviet Agriculture. Lexington, Mass.: Lexington Books.

Tekeli, İlhan ve Selim İlkin (1982). Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devletçiliğin Oluşumu. Ankara: Ortadoğu Teknik Üniversitesi Yay.

Tezel, Yahya Sezai (2002). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.

Tacibayev, Raşit (2002). "Sovyet Kaynaklarına göre Türk-Sovyet Münasebetleri (1925-1945)." Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

_____ (2008). Siyasette, Kültürde ve Sanatta Türk-Sovyet İlişkileri (1925-1945). İstanbul: Truva Yay.

Toprak, Zafer (2003). İttihat-Terakki ve Cihan Harbi, Savaş Ekonomisi ve Türkiye'de Devletçilik. İstanbul: Homer Kitabevi.

Tural, M. Akif (1987). Atatürk Devrinde İktisadî Yapılaşma ve Celâl Bayar (1920 ). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.

Tunaya, Tarık Zafer (1999). Batılılaşma Hareketleri I-II. İstanbul: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yay.

Ürgüplü, Münip Hayri (1939). Mustafa Şeref Özkan ve Eserleri. Ankara: yy.

Yıldırım, Seyfi (2008a). "Osmanlı'dan Cumhuriyete Bir Bürokrat ve Siyasetçi:

Mehmet Sabri Toprak (1878-1938)". Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXIV (71): 513-542.

_____ (2008b). "Türk-Sovyet Ekonomik İlişkileri ve Uzman Heyetler (1923 )". Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 5(3): 7-34.

Zhukovsky, P. M. (1951). Türkiye'nin Ziraî Bünyesi (Anadolu). Çev. C. Kıpçak, H. Nouruzhan ve S. Türkistanlı. Ankara: Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Neşriyatı.