1914

'İnsancı' Olmak ya da 'İnsan' Olmak: Hümanizm’e Eleştirel Bir Bakış

Bu makalede “insancı” kavramı ile “insan” kavramı üzerinden bir hümanizm eleştirisi amaçlanmaktadır. Ayrıca insanı merkeze alarak geleneksel kutsallık an-layışını dönüştüren hümanizm düşüncesinin İslâmî açıdan kabul edilebilirliği tartışılacaktır. İnsanın özgürleşmesini temele alarak kilisenin otoritesine baş-kaldıran Rönesans insanı, bu amacını gerçekleştirmek için yine kendi tarihine, yani Antik Yunan’a döner. Bunu yaparken doğa üstü her şeyi bir kenara bırakır. Dahası Tanrı merkezcilikten, insan merkezciliğe yönelme söz konusudur. Bu-nun sonucunda da insan kutsallaştırılmıştır. Kiliseden özgürleşen bireysel insa-nın değeri yine kendisi, kılavuzu ise akıl ve bilimdir. Tanrı olmadan da hayatın anlamlı olduğunu savunan hümanizm için, bu dünya dışında bir hayat yoktur. Bu görüş ise sadece bu dünya mutluluğu ve refahı peşinde koşan bencil bireyler or-taya çıkarmıştır. Dolayısıyla hümanizm, bir kılıf haline gelmiştir. Oysa İslâm Medeniyeti, tarihte Orta çağ kilisesinin uygulamalarına benzer baskı ve zulüm örneği yaşamamıştır. İslâm medeniyetinde “insan”, her şeyden önce sadece in-san olduğu için değerlidir. Irk, dil, renk ayrımı olmadan insanı, kusuru ve günahı ile kucaklayan bir hoşgörüye sahiptir.

Being 'Humanist' or Being "Human': A Critical Approach to Humanism

This study is intended to carry out a critique of humanism based on the concepts of “human” and “humanist”. It is going to discuss the acceptability by Islam of humanistic thought, which changed traditional understanding of sacredness bringing human to be center. The Renaissance people who opposed the authority of the church by taking freedom of human, returned to Ancient Greek civilization to accomplish this purpose. Consequently, all supernatural things are abandoned rejected. Moreover, they left the god centrism and moved towards the human-centrism. As a result, the human is sanctified. Since freed from the church, a human’s value depends on itself and its guide becomes sci-ence and reasoning again. The new understanding argues that life is also mean-ingful without God and there is no life outside this world. This view is only cre-ated selfish individuals who pursue instant pleasure and prosperity. Because with the colonial wars, the thought of universal morality and philanthropy stayed in the shadow of power. Thus, humanism has become only a slogan and a shell. In Islamic Civilization in history, there was not an example of oppression and persecution like the practices of the medieval church. In Islam civilization before everything, the human is valuable only because it is “human”. Without race, language, color distinction, our civilization which has a big tolerance em-braces human with its weaknesses and faults.

PDF

___

AHA (2003). Humanism and Its Aspirations: Humanist Manifesto III, a Successor to the Humanist Manifesto of 1933. American Humanist Association. https://americanhumanist.org/what-is-humanism/manifesto3.
Başoğlu, H. T. (2012). Doğu’dan Batı’ya Beşerî Bilimler ve Entelektüel Eğitimin Serüveni. Medeniyetleri Karşılaştırmak:George Makdisi Örneği. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı Medeniyet Araştırmaları Merkezi.
Boston, R. (1999). Humanists and the Separation of Church and State. Humanism Historical and Contemporary Perspectives. Washington, D.C.: Washington Area Secular Humanists, 45-58.
Bragg, R. B. (1933). Humanist Manifesto I. American Humanist Association. https://americanhumanist.org/what-is-humanism/manifesto1.
Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
Dossett, R. D. (2014). The Historical Influence of Classical Islam on Western Humanistic Education. International Journal of Social Science and Humanity, 4 (2), 88-91.
Eliot, T. S. (2002a). Hümanizm Üzerine Düşünceler: Babbitt'in Hümanizmi. M. Heidegger, J.-P. Sartre, T. S. Eliot, & I. Babbitt. Hümanizmin Özü. (Çev. A. Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık, 147-149.
Eliot, T. S. (2002b). Hümanizm Üzerine İkinci Düşünceler. M. Heidegger, J.-P. Sartre, T. S. Eliot, & I. Babbitt. Hümanizmin Özü. (Çev. A. Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık, 151-163.
Esed, M. (2004). Kur'an Mesajı (Meal ve Tefsir). (Çev. C. Koytak & A. Ertürk). İstanbul: İşaret Yayınları.
Evans, D. (1999). Humanism and Religion. Humanism Historical and Contemporary Perspectives. (Ed. D. Evans). Washington, D.C.: Washington Area Secular Humanists, 1-15.
Fromm, E. (1987). İtaatsizlik Üzerine Denemeler. (Çev. A. Sayın). İstanbul: Yaprak Yayınları.
Fromm, E. (1995). Sevme Sanatı. (Çev. Y. Salman). İstanbul: Payel Yayınları.
Gazâlî (2002). Hakikat Bilgisine Yükseliş. (Çev. S. Özburun). İstanbul: İnsan Yayınları.
Gazâlî (2003). Düşünme, Konuşma ve Söz Üzerine. (Çev. A. K. Cihan). İstanbul: İnsan Yayınları.
Goodman, L. E. (2006). İslâm Hümanizmi. (Çev. A. Arslan). İstanbul: İletişim Yayınları.
Guenon, R. (1999). Modern Dünyanın Bunalımı. (Çev. M. Kanık). İstanbul: Verka Yayınları.
Gündoğdu, H. (2000). Hümanizm Bir Din Midir? Dinler Tarihi Araştırmaları-II. Ankara: Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 99-125.
Heidegger, M. (2002). Hümanizm Üzerine Mektup. M. Heidegger, J.-P. Sartre, T. S. Eliot, & I. Babbitt. Hümanizmin Özü. (Çev. A. Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık, 37-95.
Hotar, Ö. Ş. (2005). Gelenekten Modernizme. İstanbul: Çıra Yayınları.
İbn Haldun (1977). Tasavvaufun Mahiyeti. (Çev. S. Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
İbn-i Rüşd (1999). Felsefe-Din İlişkisi. (çev. B. Karlığa). İstanbul: İşaret Yayınları.
Jordan, S. (1999). Science and Secular Humanism. Humanism Historical and Contemporary Perspectives. (Ed. D. Evans). Washington, D.C.: Washington Area Secular Humanists, 17-28.
Kierkegaard, S. (2010). Ölümcül Hastalık Umutsuzluk. (Çev. M. M. Yakupoğlu). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Kurtz, P. & Wilson, E. H. (1973). Humanist Manifesto II. American Humanist Association. https://americanhumanist.org/what-is-humanism/manifesto2.
Lamont, C. (1997). The Philosophy of Humanism. Amherst, NY: Humanist Press.
Makdisi, G. (1989). Scholasticism and Humanism in Classical Islam and the Christian West. Journal of the American Oriental Society, 109 (2), 175-182.
Makdisi, G. (1990). The Rise of Humanism in Classical Islam and The Christian West. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Meriç, C. (1998). Kırk Ambar 1: Rümuzu’l-Edeb. İstanbul: İletişim Yayınları.
Rûmî, M. C. (2007). Mesnevi. (Çev. A. Karaismailoğlu). Ankara: Akçağ Yayınları.
Morris, H. M. (2003, 10 01). The Evolving Humanist Manifestos. The Institute for Creation Research. https://www.icr.org/article/494/224.
Öztürk, M. (2014). Tarih Felsefesi. Ankara: Akçağ Yayınları.
Pearson, E., & Podeschi, R. (1997). Humanism and Individualism: Maslow and His Critics. Adult Education Research Conference. Stillwater: New Prairie Press. https://newprairiepress.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1962&context=aerc.
Said, E. (2005). Hümanizm ve Demokratik Eleştiri. (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Agora Yayınları.
Sartre, J.-P. (2002). Varoluşçuluk Bir Hümanizmdir. M. Heidegger, J.-P. Sartre, T. S. Eliot, & I. Babbitt. Hümanizmin Özü. (Çev. A. Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık, 99-133.
Sikes, M. E. (1999). Secular Humanist Ethics and the Next Generation. Humanism Historical and Contemporary Perspectives. (Ed. D. Evans). Washington, D.C.: Washington Area Secular Humanists, 59-75.
Şeriati, A. (2010). Kendisi Olmayan İnsan. (Çev. E. Okumuş). Ankara: Fecr Yayınevi.
Tolstoy, L. N. (2005). Hz. Muhammed (Çev. T. Aliyev & A. Arslan). İstanbul: Karakutu Yayınları.
Weber, M. (1997). Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu. (Çev. Z. Aruoba). İstanbul: Hil Yayınları.
Wulff, D. M. (2005). Hümanistik İnancın Umudu: Erich Fromm. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 5 (4), 243-253.
Zekiyan, B. (2005). Hümanizm. İstanbul: İnkılâp Yayınları.