Diyabetik Ayağın İyileşmesinde Beslenme Tedavisinin Rolü Var mı?

Tüm dünyada diyabetli hasta sayısı giderek artmakta ve buna eşlik eden komplikasyonların özellikle de diyabetik ayak ülseri (DAÜ) insidansı artmaktadır ki diyabet ile ilişkili ayak komplikasyonları en yaygın morbidite sebebidir. DAÜ’ye bağlı komplikasyonların yıllık insidansı %2’dir. DAÜ’nin tedavisi ve izlemi, hastanın yaşam kalitesinin arttırılması, infeksiyonun kontrol edilmesi, ampütasyon riskinin azaltılması ve ülkede ekonomik yükünün azaltması gibi sebeplerden dolayı önemlidir. Etkin diyabet yönetimi ile DAÜ komplikasyonlarını geciktirmek veya önlemek mümkündür. Tedavi ve önlemde ki hedefler; hasta eğitimi, iyi metabolik kontrol, risk faktörleri olan hastaların saptanması ve tedavisidir. Diyabetli bireyde yara iyileşmesi bozulmuştur. DAÜ, inflamatuvar cevabın uzaması, matriks yenilenmesinin gecikmesi ile karakterizedir. DAÜ’nün iyileşmesinin gecikmesi, tekrarlayan infeksiyonların varlığı, hastaneye yatış sıklığının artması morbidite ile ilişkilidir. Bu başarısızlığı önlemek için tedavide multidisipliner yaklaşım önemlidir. DAÜ’de yara iyileşmesinde glisemik kontrolü sağlamak için medikal tedavilerle birlikte tıbbı beslenme tedavisi gerekmektedir. Beslenme tedavisindeki önceliğin ve beslenme desteği gereksiniminin belirlenmesinde beslenme durumunun değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Besin ögelerinin alımının yetersiz olması inflamatuvar sürecin uzamasına, fibroblast proliferasyonunun azalmasına ve kollajen sentezinin bozulmasına neden olarak yara iyileşmesini geciktirmektedir. Malnutrisyon varlığı da yara iyileşmesini olumsuz etkiler. DAÜ’lü hastaların %84.8’inde beslenme durumunun bozulmuş olduğu gösterilmiştir. DAÜ’nün şiddeti ve bununla ilişkili inflamatuvar yanıt, besin ögesi eksikliklerini şiddetlendiren negatif protein metabolizmasıyla ilişkilidir. Optimal beslenmedeki amaç yara iyileşmesinin sağlanmasıdır. Beslenme durumunun düzeltilmesinde enerji, makro ve mikro besin ögeleri eksiğinin tamamlanması yara iyileşme sürecini olumlu etkilemektedir. Besin ögesi takviyesi tamamlayıcı terapötik bir önlem olabilir. DAÜ’leri tedavi etmek için kanıta dayalı bir kılavuz bulunmamaktadır. Bağışıklık fonksiyonunu etkileyen, yetersiz beslenme ve kötü glisemik kontrole neden olan risk faktörleri beslenme tedavisi ile iyileştirilebilir. Sonuç olarak, yeterli enerji, protein, vitamin ve mineral alımı sağlayan beslenme tedavisi, bağışıklık fonksiyonunu en üst düzeye çıkarmaya yardımcı olabilir. DAÜ’lü hastalar sağlıklı beslenmeye teşvik edilmelidir.

PDF

___

1. Tatti P, Barber A. Nutritional Treatment of DiabeticFoot Ulcers - A Key to Success. In: Dinh T, ed. Global perspective on diabetic foot ulcerations, 2011, p:202-216

2. IDF Diabetes Atlas Eighth Edition 2017. ISBN: 978-2-930229-87-4

3. Çetinkalp Ş. Diyabetik Ayak. (Ed. Çetinkalp Ş). Endokrinoloji 1.Baskı. Türkiye Klinikler Yayınevi Ankara, 2017.s.464-481.

4. Zhang SS, Tang ZY, Fang P, Qian HJ, Xu L, Ning G. Nutritional status deteriorates as the severity of diabetic foot ulcers increases and independently associates with prognosis. Expl Ther Med 2013;(5)1:215-22.

5. Altındaş M, Yara İyileşmesi, Available at: http://www.ctf.edu.tr Accessed: June 22, 2019.

6. Kurt İ. Glikozile hemoglobin ölçümü ve diabetes mellitusun uzun dönem glisemik kontrolünde kullanılması. Gülhane Tıp Dergisi. 2003;45(4):387-95.

7. MacKay D, Miller AL. Nutritional support for wound healing. Alter Med Rev. 2003;8(4):359-77.

8. Samancıoğlu S. Diyabetik Ayakbakimi İçin Preklinik Çalişma: Deneysel Diyabet Modeli Geliştirilmişsiçanlarda Oluşturulmuş İskemik Yara Bakiminda Klasik Yara Pansuman Materyali İle Zeytin Yapraği Ekstresinin Karşilaştirilmasi. Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı Doktora Tez, İzmir, 2013.

9. Nursal TZ, Baykal A, Hamaloğlu E. Yaşlılarda yara iyileşmesi: fark var mı? Turki J Geriatr 1999;2(1):29-32.

10. Gurtner G.Woundhealing: Normal and abnormal; Grabb and Smith’s Plastic Surgery. 6th edition. Lippincott-Raven Publishers, Philadelphia 2007. p.15-22.

11. American Diabetes Association. Consensus development conference on diabetic foot wound care. Diabetes Care. 1999;22(8):1354-60.

12. Berk A, Dokumacı AH, Kaymaz MB. Yara iyileşmesi ve diyabetik yara tedavisinde kullanılan tıbbi bitkiler. Sağlık Bilim Derg. 2015;24(3):185-92.

13. Türsen Ü. Ülser tedavisinde yara örtüleri. Turk J Dermatol. 2013;7:61-71.

14. Saygın H. Basınç yaralarında hemşirelik yönetimi. İç Hastalıkları Dergisi. 2008;15(3):141-44.

15. Arslan MK. Yara iyileşmesi ve iyileşmeyi engelleyen faktörler. Kurt N (editör). Akut ve Kronik Yara Bakımı. Nobel Tıp Kitapevleri 2003:9-33.

16. Akan KH. Diyabetik ayakta ampütasyon. TOTBİD Dergisi. 2015; 14:421-32

17. Prompers L, Huijberts M, Schaper N, Apelqvist J, Bakker K, Edmonds M, Holstein P, Jude E, Jirkovska A, Mauricio D, Piaggesi A, Reike H, Spraul M, Van Acker K, Van Baal S, Van Merode F, Uccioli L, Urbancic V, Ragnarson Tennvall G. Resource utilisation and costs associated with the treatment of diabetic foot ulcers. Prospective data from the Eurodiale Study. Diabetologia. 2008;51:1826-34.

18. Blume P, Wu S. Updating the diabetic foot treatment algorithm: recommendations on treatment using advanced medicine and therapies. Wounds. 2018;30(2):29-35.

19. National Pressure Ulcer Advisory Panel, European Pressure Ulcer Advisory Panel and Pan Pacific Pressure Injury Alliance. Prevention and Treatment of Pressure Ulcers: Quick Reference Guide. Emily Haesler (Ed.)2014. Cambridge Media: Osborne Park, Australia. 2014.p.201.

20. Vas PRJ, Edmonds ME, Papanas N. Nutritional supplementation for diabetic foot ulcers: the big challenge. Int J Low Extrem Wounds. 2017;16(4):226-9.

21. Şanlıer N, Yassıbaş E. Yara iyileşmesinde beslenmenin önemi. (Eds. Tayfur M. Ayhan YN). Beslenme ve Diyetetik. Güncel Konular 1,1. baskı. Hatipoğlu Basın ve Yayım San.Tic. Ltd. Şti, Ankara 2015. 5;139-58.

22. Ozkalkanli MY, Ozkalkanli DT, Katircioglu K, Savaci S. Comparison of tools for nutrition assessment and screening for predicting the development of complications in orthopedic surgery. Nutr Clin Pract. 2009;24:274-80.

23. Raffaitin C, Lasseur C, Chauveau P, Barthe N, Gin H, Combe C, Rigalleau V. Nutritional status in patients with diabetes and chronic kidney disease: a prospective study. Am J Clin Nutr. 2007;85:96-101.

24. Ghanassia E, Villon L, Thuan Dit Dieudonné JF, Boegner C, Avignon A, Sultan A. Long-term outcome and disability of diabetic patients hospitalized for diabetic foot ulcers. A 6.5-year follow-up study. Diabetes Care. 2008;31:1288-92.

25. Dağ B. Nutrisyon durumunun değerlendirilmesi.(Eds. Erdem NZ, Gümüşel S) TDD Nutrisyonda Güncel Konular.2011.s.9-33.

26. Cederholma T, Barazzoni R, Austin P, Ballmer P, Biolo G, Bischoff SC, Compher C, Correia I, Higashiguchi T, Holst M, Jensen GL, Malone A, Muscaritoli M, Nyulasi I, Pirlich M, Rothenberg E, Schindler K, Schneider SM, de van der Schueren MA, Sieber C, Valentini L, Yu JC, Van Gossum A, Singer P. ESPEN guidelines on definitions and terminology of clinical nutrition. Clin Nutr. 2017;36:49-64.

27. Cederholm T, Bosaeus I, Barazzoni R, Bauer J, Van Gossum A, Klek S, Muscaritoli M, Nyulasi I, Ockenga J, Schneider SM, de van der Schueren MA, Singer P.Diagnostic criteria for malnutrition an ESPEN consensus statement. Clin Nutr. 2015;34:335-40.

28. White JV, Guenter P, Jensen G, Malone A, Schofield M; Academy Malnutrition Work Group; A.S.P.E.N. Malnutrition Task Force; A.S.P.E.N. Board of Directors. Consensus statement: Academy of Nutrition and Dietetics and American Society for Parenteral and Enteral Nutrition: characteristics recommended for the identification and documentation of adult malnutrition (undernutrition). JPEN J Parenter Enter Nutr. 2012;36:275-83.

29. Bauer JM, Vogl T, Wicklein S, Trögner J, Mühlberg W, Sieber CC. Comparison of the mini nutritional assessment, subjective global assessment, and nutritional risk screening (NRS 2002) for nutritional screening and assessment in geriatric hospital patients. Z Gerontol Geriatr. 2005 Oct;38(5):322-7.

30. Brem H, Tomic-Canic M. Cellular and molecular basis of wound healing in diabetes. J Clin Invest. 2007;117(5):1219-2.

31. İnanç N, Çiçek B. Beslenme Desteği: Endikasyon ve Etkinlik. (Eds: Besler T,İnanç N) Diyetisyen El Kitabı. Enteral ve Parenteral Nutrisyon. 2014, p.22-45.

32. Gau BR, Chen HY, Hung SY, Yang HM, Yeh JT, Huang CH, Sun JH, Huang YY. The impact of nutritional status on treatment outcomes of patients with limb-threatening diabetic foot ulcers. J Diabetes Complications. 2016;30:138-42.

33. Litchford MD, Dorner B,Posthauer ME. Malnutrition as a precursor of pressure ulcers. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014;1;3(1):54-63.

34. Thompson C, Fuhrman MP, Nutrients and wound healing: still searching for the magic bullet. Nutr Clin Pract. 2005;20:331-47

35. Dorner BME, Thomas D. The Role of Nutrition in Pressure Ulcer Prevention and Treatment: National Pressure Ulcer Advisory Panel Nutrition White Paper. Advances in Skin & Wound Care.2009; 22(5):212-221

36. Kenneth B. Rehm. Nutritional aspects of healing a diabetic foot wound. Podiatry Management 2003;199-208.

37. Arnold M, Barbul A. Nutrition and wound healing. Plast Reconstr Surg. 2006;117 (7 Suppl):42-58.

38. Stechmiller JK. Understanding the role of nutrition and wound healing. Nutr Clin Pract.2010;25(1):61-8.

39. Arana V, Paz Y, González A, Méndez V, Méndez JD. Healing of diabetic foot ulcers in L-arginine-treated patients. Biomed Pharmacother. 2004;58(10):588-97.

40. Singer P, Blaser AR, Berger MM, Alhazzani W, Calder PC, Casaer MP, et al. ESPEN guideline on clinical nutrition in the intensive care unit. Clin Nutr. 2019;38: 48-79.

41. Soleimani Z, Hashemdokht F, Bahmani F, Taghizadeh M, Memarzadeh MR, Asemi Z. Clinical and metabolic response to flaxseed oil omega-3 fatty acids supplementation in patients with diabetic foot ulcer: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Diabetes Complications. 2017;31(9):1394-1400.

42. Johnston E. The Role of nutrıtıon in tissue viability. Wound Essentials. 2007;2:10-21.

43. Posthauer M. Hydration: an essential nutrient. Adv Skin Wound Care. 2003;18(1): 32-3.

44. Kulprachakarn K,Ounjaijean S,Wungrath J, Mani R, Rerkasem K. Micronutrients and natural compounds status and their effects on wound healing in the diabetic foot ulcer. Int J Low Extrem Wounds. 2017;16(4):244-50.

45. Parenteral and Enteral Nutrition Group of the British Dietetics Group (PENgroup). A pocket guide to clinical nutrition. 3rd edition, British Dietetic Association, Birmingham, UK, 2004

46. Arnold M, Barbul A. Nutrition and wound healing. Plast Reconstr Surg. 2006;117(7): 42S-58.

47. Molnar JA,1, Underdown MJ, Clark WA. Nutrition and chronic wounds. Adv Wound Care (New Rochelle). 2014.1;3(11):663–81.

48. Seifried HE, Anderson DE, Fisher EI, Milner JA. A review of the interaction among dietary antioxidants and reactive oxygen species. J Nutr Biochem. 2007;18:567-79.

49. Razzaghi R,Pourbagheri H,Momen-Heravi M, Bahmani F, Shadi J, Soleimani Z, Asemi Z.The effects of vitamin D supplementation on wound healing and metabolic status in patients with diabetic foot ulcer: A randomized,double-blind, placebo-controlled trial. J Diabetes Complications. 2017;31:766-72.

50. Galeano M, Torre V, Deodato B, Campo GM, Colonna M, Sturiale A, Squadrito F, Cavallari V, Cucinotta D, Buemi M, Altavilla D. Raxofelast, a hydrophilic vitamin E-like antioxidant, stimulates wound healing in genetically diabetic mice. Surgery. 2001;129:467-77.

51. Keşkek ŞÖ, Kırım S, Karaca A, Saler T. Low serum magnesium levels and diabetic foot ulcers. Pak J Med Sci. 2013;29(6):1329-33.

52. Rodríguez-Morán M, Guerrero-Romero F. Low serum magnesium levels and foot ulcers in subjects with type 2 diabetes. Arch Med Res. 2001;32(4):300-3.

53. Armstrong DG, Hanft JR, Driver VR, Smith AP, Lazaro-Martinez JL, Reyzelman AM, Furst GJ, Vayser DJ, Cervantes HL, Snyder RJ, Moore MF, May PE, Nelson JL, Baggs GE, Voss AC; Diabetic Foot Nutrition Study Group. Effect of oral nutritional supplementation on wound healing in diabetic foot ulcers: a prospective randomized controlled trial. Diabet. Med. 2014;31:1069-77.

54. Rossi AP, D’Introno A, Rubele S, Caliari C, Gattazzo S, Zoico E, Mazzali G, Fantin F, Zamboni M.The potential of β-hydroxy-β-methylbutyrate as a new strategy for the management of sarcopenia and sarcopenic obesity. Drugs Aging. 2017;34(11):833-40.

55. Wu H, Xia Y, Jiang J, Du H, Guo X, Liu X, Li C, Huang G, Niu K. Effect of beta-hydroxy-beta-methylbutyrate supplementation on muscle loss in older adults: a systematic review and meta-analysis. Arch Gerontol Geriatr. 2015;61(2):168-75.

56. Christman AL, Selvin E, Margolis DJ, Lazarus GS, Garza LA. Hemoglobin A1c predicts healing rate in diabetic wounds. J Invest Dermatol.2011;131(10):2121-7.

57. Tsourd E, Barthel A, Rietzsch H, Reichel A, Bornstein SR. Current aspects in the pathophysiology and treatment of chronic wounds in diabetes mellitus. Biomed Res Int. 2013;2013:385-641.

58. Jiang Y, Ran X, Jia L, Yang C, Wang P, Ma J, Chen B, Yu Y, Feng B, Chen L, Yin H, Cheng Z, Yan Z, Yang Y, Liu F, Xu Z. Epidemiology of type 2 diabetic foot problems and predictive factors for amputation in China. Int J Low Extrem Wounds. 2015;14(1):19-27.

59. Mohseni S,Bayani M,Bahmani F, Tajabadi-Ebrahimi M, Bayani MA, Jafari P, Asemi Z. The beneficial effects of probiotic administration on wound healing and metabolic status in patients with diabetic foot ulcer: A randomized, double blind, placebo-controlled trial. Diabetes Metab Res Rev. 2018;34(3):e2970.

60. Campos ACL, Groth AK, Branco AB. Assessment and nutritional aspects of wound healing. Curr Opin Clin Nutr Metab Care. 2008;11:281-8.