Türk-İngiliz İlişkilerinde Prestij Faktörü (1923-1938)

Bu makalede 1923-1939 yılları arasındaki Türk-İngiliz ilişkileri prestij faktörü çerçevesinde incelenmiştir. Buna göre, prestiji kendi uluslararası etkisini korumak ve arttırmak için yaşamsal gören İngiltere’nin, Türkiye, Cumhuriyet rejimi ve onun sembolü haline gelen Mustafa Kemal Atatürk’ün uluslararası saygınlığının artmasını engellemeye ve Türkiye’nin etkisini uluslararası alanda sınırlı tutmaya yönelik çabalarına rağmen Türkiye yaptığı devrimler, uluslararası ilişkilerdeki yapıcı ve barışçıl tutumu ve bağımsız tavrı ile prestijini bütün dünyada özelde de İngiliz sömürgelerinde arttırmıştır. Bunu da İngiltere’nin Türkiye’yi yalnızlaştırıcı ve dışlayıcı siyasetini değiştirmek için etkili bir şekilde kullanmayı başarmıştır.

The Prestige Factor in Turkish-British Relations (1923-1938)

In this article Turkish-British relations between 1923 and 1939 are examined within the context of the factor of prestige. Despite the attempts of Britain, which saw prestige as vital for the protection and increase of its international influence, to prevent the rise of international respect for Turkey, the Republican regime and Mustafa Kemal Atatürk, who came to be its symbol, and to limit the influence of Turkey in the international arena, the revolutionary changes in Turkey, Turkey’s constructive and peaceful approach in its international relations and its independence increased its prestige throughout the world and in particular in the British colonies. This was in turn used successfully to force Britain to change its policy of isolating and excluding Turkey.

Keywords:

foreign policy, prestige, political opposition, press Mustafa Kemal Atatürk,

PDF

___

Archives diplomatiques de Nantes, Fransa (ADN)
Archives nationales d’outre mer, Aix-en-Province, Fransa (ANOM)
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Ankara, Türkiye (BCA)
British Library, Londra, İngiltere (BL)
Churchill Archives, Cambridge, İngiltere (CHAR)
League of Nations Archives, Cenevre, İsviçre (LNA)
The National Archives, Kew, Londra, İngiltere (TNA)
Hansard. The House of Commons (Hansard HC)
Düstur, 3. Tertip, II. Cilt (14 Teşrinisani 1929-15 Teşrinievvel 1930), Başvekalet Müdevvenat Matbaası, Ankara 1930.
Düstur, 3. Tertip (Teşrinisani 1934-Teşrinievvel 1935), Başvekalet Matbaası, Ankara 1935.
Ahmad, Feroz, İttihatçılıktan Kemalizme, çev. Fatmagül Berktay, Kaynak Yayınları, İstanbul 1985.
Akgül, Seçil Karal, Halifeliğin Kaldırılması ve Lâiklik (1924-1928), Temel Yayınları, İstanbul 2006.
Akşin, Aptülahat, Atatürk’ün Dış Politikası ve Diplomasisi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
Armstrong, H.C., Grey Wolf Mustafa Kemal. An Intimate Study of a Dictator, Arthur Baker Ltd., Londra 1932.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, der. Birol Emil ve Melis Has-Er, Milli Eğitim Basımevi, İs- tanbul 1975.
-----------------------------------------, “Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Emil Ludwig ile Görüşmesi (30 Kasım 1929)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi Dün/Bugün/Yarın, 96-97-98 (2005), ss. 4-9.
Balkaya, İhsan Sabri, Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943), Türk Tarih Kurumu Bası- mevi, Ankara 2005.
Barnett, Correlli, The Collapse of British Power, Faber and Faber, Londra 2011.
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk Devletinin Dış Siyasası, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
Borak, Sadi (der.), Atatürk’ün Armstrong’a Cevabı. “Bozkurt” Kitabındaki Yanlışlar ve Çarpıtmalar, Kaynak Yayınları, İstanbul 2000.
Boyar, Ebru, “Savaş ve Basın: Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı ve İngiliz The Times Gazetesi (1919-1922)”, ODTÜ Gelişme Dergisi, XXXVI/2 (2009), ss. 291-324.
Boyar, Ebru-Kate Fleet, ““Making Turkey and the Turkish revolution known to foreign nations without any expense”: Propaganda films in the early Turkish Republic”, Oriente Moderno, XXIV (LXXXV)/1 (2005), ss. 117-132.
-----------------------------------------, “A dangerous axis: The “Bulgarian Müftü”, the Turkish opposition and the Ankara government, 1928-1936”, Middle Eastern Studies, XLIV/5 (2008), ss. 775- 789.
Cannadine, David, Ornamentalism. How the British Saw Their Empire, Penguin Books, Londra
Chirol, Valentine, “The end of the Ottoman empire”, Edinburgh Review, CCXXXII/474 (1920), ss. 209-232.
Falih, Rıfkı, Taymis Kıyılarında, Ankara, 1934.
Fleet, Kate, “Money and politics: The fate of British business in the new Turkish Republic”, Turkish Historical Review, II/1 (2011), ss. 18-38.
Forbes, Rosita, Conflict Angora to Afghanistan, Cassell and Company, Limited, Londra, Toronto, Melbourne ve Sydney 1931.
-----------------------------------------, “The death of democracy – six dictators and President Roosevelt. Personal Impressions of Hitler, Dollfuss, Kemal, Mussolini, the Shah of Persia, Alexander of Yugo-Slavia and Roosevelt”, The English Review (Ağustos 1934), ss. 141- 153.
Gershoni, Israel-James Jankowski, Confronting Fascism in Egypt. Dictatorship versus Democracy in the 1930s, Stanford University Press, Stanford 2009.
Graves, Philip P., Briton and Turk, Hutchinson & Co. (Publishers) Ltd., Londra ve Melbourne 1941.
Güçlü, Yücel, “Entrance into the League of Nations”, Middle Eastern Studies, XXXIX/1 (2003), ss. 189-206.
Hale, William, Turkish Foreign Policy, 1774-2000, Frank Cass, Londra ve Portland, Or. 2000.
Hale, William-Ali İhsan Bağış (der.), Four Centuries of Turco-British Relations. Studies in Diplomatic Economic and Cultural Affairs, The Eothen Press, Walkington 1984.
Halide Edib, Jamia Millia Extension Lectures, 1935. Conflict of East and West in Turkey, Sh. Muhammad Ashraf, Kashmiri Ashraf ve Lahor 1963.
Hasan, Mushirul (der.), Muslims and the Congress: Select Correspondence of Dr. M.A. Ansari, 1912- 1935, Manohar, Yeni Delhi 1979.
-----------------------------------------, Between Modernity and Nationalism. Halide Edip’s Encounter with Gandhi’s India, Oxford University Press, Yeni Delhi 2010.
Hattamer, Richard, “Atatürk and the reforms in Turkey as reflected in the Egyptian press”, Journal of Islamic Studies, XI/1 (1999), ss. 21-42.
Hyam, Ronald, Britain’s Declining Empire. The Road to Decolonisation 1918-1968, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
Ikbal, Ali Shah, Kamal: Maker of Modern Turkey, Herbert Joseph, Londra 1934.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, İletişim Yayınları, İstanbul 2002.
-----------------------------------------, “Türk Milleti ve Atatürk”, Belleten, XX/80 (1956), ss. 531-537.
Krüger K., Kemalist Turkey and the Middle East, George Allen & Unwin Ltd., Londra 1932.
Kürkçüoğlu, Ömer, Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara
Linke, Lilo, Allah Dethroned. A Journey through Modern Turkey, Constable & Co. Ltd., Londra 1938.
McIlroy, A. Louise, From a Balcony on the Bosphorus, Country Life, Ltd., Londra 1924.
Okyar, Osman-Mehmet Seyitdanlıoğlu (der.), Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye. Fethi Okyar’ın Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007.
Özerdim, Muhaddere N., “Türkiye Hakkında İki Çince Kitap”, Belleten, XX/80 (1956), ss. 755-762.
Said, Emin Muhammed-Kerim Halil Sabit, Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Hayatı. Anadolu’da Türk Milli Mücadelesi, çev. Zekeriya Kurşun, Doğan Kitap, İstanbul 2010.
Spender J. A., “Turkey to-day”, Journal of the Royal Institute of International Affairs, VI/2 (Mart 1927), ss. 105-111.
Şimşir, Bilal, “Fes Olayı: Türkiye-Mısır İlişkilerinde Bir Sayfa (1932-1933)”, Belleten, XLVIII/189-190 (1984), ss. 1-54.
Töre, Nahit, “Atatürk Döneminin (1923-1938) Dış Ekonomik İlişkiler Politikası”, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1982, ss. 45-61.
Yapp, Malcolm, The Making of the Modern Near East 1792-1923, Longman, Londra ve New York 1987.
Yeats-Brown, Francis, Golden Horn, Victor Gollancz Ltd., Londra 1933.
Zhivkova, Ludmila, Anglo-Turkish Relations 1933-1939, Secker & Warburg, Londra 1976.