YENİ BELGELER IŞIĞINDA 1934 TRAKYA YAHUDİ OLAYLARI

Yakın Dönem Türk tarihine damgasını vuran en önemli hadiselerden biri de “1934 Trakya Olayları”dır. Çanakkale ve diğer Trakya vilayetlerinde yaşanan gelişmelerin öznesi ise Trakya Yahudileridir. 1930’lu yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de yaşanan ekonomik ve ideolojik problemler ve arayışların bir sonucu olarak ortaya çıkan olaylar basit şekliyle bölgede yaşayan zengin Yahudilerin mallarının ve mağazalarının yağmalanması şeklinde ortaya çıkmıştır. Bu süreçte yaşanan olumsuzluklar bölgede yaşayan Yahudilerin başta İstanbul olmak üzere diğer şehirlere göçleriyle sonuçlanmıştır. Bu olumsuzluklar ülke yönetiminde bir takım anlaşmazlıkları da ortaya çıkarmış, parti-hükümet tartışmalarına yeni bir ivme kazandırmıştır. Başbakan İsmet Paşa’nın gelişmelere vaktinde el koymasıyla olaylar yatıştırılabilmiştir. Olayların hazırlayıcıları cezalandırılmış, yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalan Yahudilerin evlerine geri dönmeleri teşvik edilmiş, zararları giderilmeye çalışılmıştır. Hadiselerde, Trakya Umumî Müfettişliği ve Dr. İbrahim Tali Bey’in rolü ise günümüze kadar belirsizliğini korumuştur.

"THE 1934 JEWISH POGROMS IN THRACE IN THE LIGHT OF NEW DOCUMENTS"

’The 1934 Thrace Events ‘’ is the one of the most important events which have left their marks in Recent Turkish History. The Thracian Jews are the main actors of the emerging developments in Canakkale and other provinces in Thrace. These events emerged as a result of the fact that people had economic and ideological problems both all over the world and in Turkey and their efforts to find a solution for problems mentioned above. In fact, the pogroms occured soon after the rich Jews’ goods and shops were vandalized. The problems in that period resulted in the Jews had to flee from the region and move to other cities especially Istanbul. These troubles caused that some incompatibilies which were in the government of country emerged and also gave acceleration to the debates between party and goverment. The events could be quelled after Prime Minister Ismet Inönü seized control of the developments on time. People who initiated these events were punished and the Jews who had to leave their homes were encouraged to return and their losses were tried to be recovered.In these events, Thracian Public Inspection and the role of Dr. Ibrahim Tali have been ambiguous up to now and still unclear.

PDF

___

B.C.A., 030.10./72.475.2.
B.C.A., 030.18.01/42.8.10.
B.C.A., 030.18.01/43.18.9.
B.C.A., 030.18.01/43.19.16.
Dr. İbrahim Tâli Bey Evrakı.
Ayın Tarihi, 8 (1-31 Temmuz 1934).
Son Posta, 8 Temmuz 1934
Aydoğan, Erdal, Türk Siyasi Hayatında Dr. İbrahim Tâli (Mustafa Kemal’le Trablusgarp’tan Cumhuriyet’e), İstanbul, 2008.
Aktar, Ayhan, Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, 8. bs., İstanbul, 2006.
Bali, N Rıfat, Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Bir Türkleştirme Serüveni (1923- 1945), 8. Baskı, İstanbul, 2010.
Bali, N. Rıfat, 1934 Trakya Olayları, 2.bs., İstanbul 2009.
Cumhuriyet Ansiklopedisi (1923-1940), I, İstanbul, 2005, s.227.
İsmet İnönü, Konuşma Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşiler (1933-1938), (Haz.) İlhan Turan, Ankara, 2003
Koraltürk, Murat, Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi, İstanbul, 2011.
Öke, Mim Kemal, Güney Asya Müslümanlarının İstiklal Savaşı ve Türk Milli Mücadelesi, Ankara, 1988.
Öke, Mim Kemal, Kutsal Topraklarda Siyonistler ve Masonlar (İhanetler, Komplolar, Aldanmalar), İstanbul, 1990.
Aktar, Ayhan, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Uygulanan Türkleştirme Politikaları”, Tarih ve Toplum, 156 (Aralık 1996).
Aktar , Ayhan, “Trakya Yahudilerini Doğru Yorumlamak”, Tarih ve Toplum, 145 (Kasım 1996).
Karabatak, Haluk, “Türkiye Azınlık Tarihine Bir Katkı 1934 Trakya Olayları ve Yahudiler”, Tarih ve Toplum, 146(Şubat 1996).
Koca, Hüseyin, “Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Dönemi Umûmî Müfettişlikler (Genel Valilikler)”, Türkler, c.17, Ankara, 2002.
Levi, Avner, “Trakya Yahudileri Olayı (Alınamayan Ders)”, Tarih ve Toplum, 151 (Temmuz 1996).
Özmen, Abidin, “Genel Müfettişlikler Hakkında Bir Düşünce”, İdare Dergisi, (Ocak-Şubat 1948).
Sipols- V.-M. Haalamof, İkinci Dünya Savaşının Nedenleri (Emperyalizmin Anatomisi), (Çev.) İzzet Yaşar, İstanbul, 1975.
Şimşek, Halil, “Çanakkale Bağlamında 1934 Trakya Yahudi Olayları”, CTAD, 5/9 (Bahar 2009).
Toprak, Zafer, “1934 Trakya olaylarında Hükümetin ve CHF’nin Sorumluluğu”, Toplumsal Tarih, 34 (Ekim 1994).

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi