MÜTAREKE DÖNEMİNDE “MİLLİYET” VE “ANÂSIR” KAVRAMI ÜZERİNE TARTIŞMALAR

Osmanlı Devleti, 19. Yüzyılın başından itibaren Fransız İhtilali’nin doğurduğu ulusçuluk akımının etkisinde kalmış bunun sonucunda bağımsız devletlerin kuruluşuna sahne olmuştur. “Ulus Çağının” ruhuna uymayan imparatorluk yapısı bir taraftan büyük sarsıntı geçirirken diğer taraftan da bu sarsıntıyla başa çıkabilecek çözüm yollarını aramış ve bu kapsamda da “millet”, “milliyet”, “milliyetçilik” ve “anâsır” gibi kavramlar etrafında dönen tartışmalar başlamıştır. Bu tartışmalar I. Dünya Savaşı sonrasında Mondros Müterakesi günlerinde yoğunluk kazandığı görülmektedir. Savaş sonrasında imparatorluklar dağılmış ve Wilson Prensipleri doğrultusunda ulusların kendi kaderini kendi tayin hakkı anlamına gelen self-determinasyon ilkesi ön plana çıkmıştır. Bu ilke, zaten 19. yüzyıl boyunca kan kaybeden ve 20. yüzyılın başında Balkan Savaşları ile bu kaybı hat safhaya ulaşmış olan Osmanlı Devleti’nin Anadolu ve Arap toprakları üzerinde yaşayan Türk olmayan unsurlarına imparatorluktan ayrılmak için büyük bir fırsat vermiştir. Ayrıca prensiplerin 12. Maddesi Osmanlı hâkimiyeti altında kalan unsurlara kendi kaderlerini tayin hakkını da tanımıştır.1 Bu çalışmanın amacı Wilson Prensiplerinin hâkim olduğu I. Dünya Savaşı sonrası sistemde Osmanlı İmparatorluğu çökerken onun yerine “ulus-devlet” modeli üzerine yükselecek olan yeni devletin inşası sürecinde, azınlık unsurların durumu hakkında mütareke döneminin tartışma ortamını yansıtmaktır. Bu noktada Mütareke döneminin genel özelliklerine kısaca değinmenin çalışmamız açısından faydalı olacağı düşüncesindeyiz.

THE DISCUSSIONS ABOUT “NATIONALITY” AND “ANÂSIR” IN THE ARMISTACE PERIOD AND SOME EXAMPLES IN THE PRESS

Since the begining of the 19th century The Ottoman Empire was influenced nationalism movement that was engendered by the French Revolution, and civil insurrections having nationalist character appeared and as a result of this independent states was established in the Empire. While the imperial structure being not suitable to “The age of Nation” had been having big troubles, On the other hand it tried to solve these troubles, and in this period discussions that was about some consepts such as “nation”, “nationality”, “nationalism” and “anâsır” had been began. These discussions violence increased at Mondros Armistace days meanwhile world map was being shaped depending on the principal of “nationality” again after World War I. First of all after war, imperials was ruined and the principle “self-determination” came to the forefront up to Wilson Principles. This principle gave a big opportunity to “Nations” who were not Turkish and lived on the Anatolia and Arabic territory of the Ottoman Empire, to leave from the Empire during 19th century moreover in the beginning of 20th century with The Balkan Wars this missing had raised to the top point. Besides 12th point gave the right to prefer their fades themselves to “Nations” that was be under the management of the Ottoman Empire. The aim of this article conveyed the discussion stiuations about the rights of the minority “Nations” on the new state model “Nation-state” that would be established instead of The Ottoman Empire, while the Ottoman Empire was being collapsed in the period of the dominonce of the Wilson Principles after World War I.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi
Akşam
Alemdar
Hadisat
İslam
Sabah
Takvim-i Vakayi
Tanin
Vakit
Yeni Gün
Yeni Mecmua
Ahmet Refik, İki Komite, İki Kıtal, İstanbul, Matbaa-yı Orhaniye, 1919.
Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, (Mutlakiyete Dönüş 1918-1919)-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2004
Anderson, Matthew Smith, Doğu Sorunu 1774-1923, Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir Deneme, Çev. İdil Eser, 1. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001
Arai, Masami, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, 4. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008
Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004
Bozarslan, Hamit, “Türkiye’de Kürt Milliyetçiliği: Zımnî Sözleşmeden Ayaklanmaya (1919- 1925)”, İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de Etnik Çatışma, Der. Erik Jan Zürcher, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011
Davison, Roderic, Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876, 2. Baskı, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2005
Heyd, Uriel, Türk Ulusçuluğunun Temelleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1979
Kushner, David, Türk Milliyetçiliği’nin Doğuşu 1876-1908, 2. Baskı, Kesit Yayınları, İstanbul, 2009
Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 8. Baskı, TTK. Yayınları, Ankara, 2000
Özkan, Kenan, Türkiye – ABD İlişkileri 1918-1923, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2016
Sarınay, Yusuf, “İmparatorluktan Cumhuriyete Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi”, Türkler Ansiklopedisi, C. 14, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 1484.
Somel, Selçuk Akşin, “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi (1839-1913)”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C.1 Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyetin Birikimi, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001
Şeker, Nesim, “Türklük ve Osmanlılık Arasında: Birinci Dünya Savaşı Sonrası Türkiye’de “Milliyet” Arayışları ya da “Anâsır Meselesi”, İmparatorluktan Cumhuriyete Türkiye’de Etnik Çatışma, Der. Erik Jan Zürcher, 6. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011
Tevetoğlu, Fethi, Millî Mücadele Yıllarındaki Kuruluşlar, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1998
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Gelişmeler (1873-1938), 1. Kitap, Kanun-i Esasi ve Meşrutiyet Dönemi (1876-1918), 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2001
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, 2. Baskı, Arba Yayınları, İstanbul, 1995
Ülken, Hilmi Ziya, Millet ve Tarih Şuuru, Seçme Eserler – II, Gözden Geçirilmiş 1. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2008
Üstel, Füsun, İmparatorluktan Ulus- Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), 1. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997
Yetim, Fahri, “II. Meşrutiyet Döneminde Türkçülüğe Geçişte Kapsayıcı Formül: “Millet-i Hakime” Düşüncesi ve Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 18, Aralık, 2008
II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, Der. Ferdan Ergut, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2009

ISSN: 2146-4456
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2011
Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi