İMAM GAZALİ VE İBN CEMAA’NIN DİN EĞİTİMİ ANLAYIŞLARI

İslam dininin eğitim ve öğretim faaliyetleri üzerinde önemle durduğu görülmektedir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de “De ki: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer/9) ve “Rabbim, ilmimi artır, de” (Taha/114) gibi ilme, ilim öğrenmeye, eğitimin önemine işaret eden pek çok ayet bulunmaktadır. Hz. Peygamberin de eğitimin önemi ile ilgili pek çok hadisi bu durumu gözler önüne sermektedir. Hz. Peygamberin ilk külliye niteliğinde olan ‘suffa’larda bizzat eğitim verdiği kaynaklarda yer almaktadır (İbn Sad, 1957: 18). Hicri 5. yüzyıla gelindiğinde ise bu dönemin İslam eğitim tarihinde bir dönüm noktası olduğu kabul edilmektedir. Bu dönemde Büyük Selçuklu emiri Nizamülmülk’ün inşa ettirdiği medreselerle, medrese sayısında ciddi bir artış görülürken; İslam dünyasında eğitim öğretim faaliyetleri daha düzenli bir hale gelmeye başlamıştır (Kazıcı, 2016: 13). Bu yüzyılda yaşamış ve kendisinden en çok bahsedilen isimlerden olmuş kişi Gazali’dir. Eğitim, kelam, felsefe, fıkıh, ahlak gibi pek çok alanda eserler vermiştir. Bu araştırmada Gazali’nin eğitim alanında verdiği eseri (Eyyühel Veled) ve düşünceleri üzerinde durulacaktır. İbn Cemaa İslam eğitim tarihi içerisinde önem arz eden bir diğer eğitimcidir. Kendisi H.8 asırda Kahire’de yaşamıştır. İbn Cemaa’nın eğitim alanında yazdığı eseri Tezkiretü’s Sami’ vel Mütekellim fi edebi’l âlim ve’l Müteallim’dir. Bu eser eğitim - öğretim alanında kendi zamanına kadar yazılmış en derli toplu kaynak olarak belirtilmektedir. Bu çalışmada aralarında yaklaşık üç asırlık bir dönem bulunan İmam Gazali ve İbn Cemaa’nın kendi dönemlerindeki din eğitim anlayışları, benzerlikleri ve farklılıkları incelenecek, böylece din eğitiminde ilk dönem eğitimcilerinden diyebileceğimiz bu düşünürlerin eserleri ve görüşleri, zamanın değişimiyle eğitim metot ve düşüncelerinde herhangi bir değişikliğin meydana gelip gelmediği değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

İmam Gazali, İbn Cemaa, Eyyühel Veled, Tezkiretü’s Sami’ vel Mütekellim fi edebi’l âlim ve’l Müteallim, din eğitimi

THE UNDERSTANDING OF RELIGIOUS EDUCATION OF GHAZALI AND IBN JEMA

It is seen that Islamic religion emphasizes education and training activities. Thus, there are many verses in Quran that point to learning, knowledge, and the importance of education such as "Are those who know equal to those who do not know?" (Az-Zumar/9) and "My Lord, increase me in knowledge." (Taha/114). Many hadiths of the Prophet about the importance of education has also revealed this situation. It is appeared in the sources that the Prophet gave education in the "suffas" which are the initial places with a characteristic of Islamic complex. In this period, while a significant increase in the number of madrasas because of the madrasas built by the Great Seljuk Emir Nizamulmulk; Education activities in the Islamic world became more regular. (Kazıcı, 2016: 13). Ghazali is the one who lived in this century and was one of the most mentioned names.By the fifth century, it is accepted that this period was a turning point in the history of Islamic education. He has given written works in many fields such as education, kalam, philosophy, jurisprudence, and morality. This study will focus on the work of Ghazali in his field of study (Eyyühel Veled) and his thoughts. Ibn Cemaa is another educator who is important in the history of Islamic education. He lived in Cairo in the 8th century. Ibn Cemaa's work which written in the field of education is Tezkiretü’s Sami’ vel Mütekellim fi edebi’l âlim ve’l Müteallim. This work is mentioned in the field of education as the most orderly source written up to its time. In this study, Imam Ghazali’s and Ibn Cemaa’s, who have been lived with the three centuries of time difference, religious education concepts, similarities and differences will be examined in their own times, thus, it will be tried to evaluate the works and opinions of these thinkers who can be called as the first period educators in Religious Education, and whether any changes in educational methods and thoughts occur with the change of time.

Keywords:

Imam Ghazali, Ibn Cemaa, Eyyühel Veled, Tezkiretü’s Sami’ vel Mütekellim fi edebi’l alim ve’l Müteallim, religious education,

PDF

___

Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, 1993
Akpınar, Cemil, ‘İbn Cemaa’, TDV Ansiklopedisi, c: 19, 1999
Aydın, Muhammed Şevki, "İbn Cemaa´Ya Göre Öğretmenin Görev Ve Nitelikleri", Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1992
Bayraktar, Mehmet Faruk, İbn Cemaa’dan Öğretmen Ve Öğrencilere Öğütler, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2009
Buyrukçu, Ramazan, İbn. Cemaa’nın Eğitimle İlgili Görüşlerine Pedagojik Yaklaşımlar, 1997, 24 Mayıs 2018 tarihinde http://dergipark.gov.tr/download/article-file/30747 adresinden ulaşılmıştır.
Birzali, Meşyahatu Kadı’l Kudat İbn Cemaa, nşr.Muvaffak b. Abdullah b. Abdulkadir, Beyrut, 1408/1988, I
Çapak, İbrahim, Gazali ve Dikkat Çektiği Bazı Meseleler, Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 2, Cilt 2, Sayı 1, 2006
Çelikel, Bülent, Gazali’nin Dönemindeki Ulemaya Yönelttiği Eleştiriler, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, c.13, sayı 2, 2013
Deniz, Gürbüz, Gazaliyi Anlamanın Usulü, Diyanet İImi Dergi, c. 47, Sayı: 3, s. 9, 2010
Gazâlî, Muhammed bin Muhammed bin Ahmed (1974), İhyâu Ulûmi’d-Dîn Tecümesi, (ter. A. Serdaroğlu), Bedir Yay., İstanbul,c. I, III, 1974
-----------, Eyyühel Veled, Hacı Hüseyin Matbaası, h. 1308/1891 -----------, el-Munkız, (çev. Hilmi Güngör), İstanbul, 1990
Güngör, Erol, Sosyal Meseleler ve Aydınlar, (haz. R. Güler, E. Kılınç), Ötüken Neş., İstanbul 2003
İbn Cemaa, Muhammed b. İbrahim Sadullah el-Kinani, Tezkiratü's-Sami’ ve’l-Mütekellim fî Edebi’l-Âlim ve’l-Müteallim, coprigt: King Suud University, h.1215/1800
-------------, İslam geleneğinde öğretmen öğrenci eğitim öğretim adabı (M. Ş. Aydın, Çev.) Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1992 İbn Sa’d, Et- Tabakatü’l Kübra, Beyrut, II, 18, 1957
Kazıcı, Ziya, Ana Hatlarıyla İslam Eğitim Tarihi, M.Ü İlahiyat Fakültesi Yay., 2016
Orman, Sabri, Gazali’nin Hayatı ve Eserleri, İslami Araştırmalar Dergisi, c.13, sayı 2-3, 2000
Oruç, Cemil, İmam Gazali’nin Eğitim Anlayışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Din Eğitimi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, s. 7, 2009 Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 1971
Tosun, Cemal, Din Eğitimi Bilimine Giriş, Pegem Akademi Yayınları, Ankara 2015