Endonezyalı Tefsir Tarihçisi Islah Gusmian’ın Tefsirleri Sınıflandırma Meselesine Yeni Bir Yaklaşım Önerisi

Tarihi süreçte zenginleşen ve çeşitlenen tefsir literatürünün hangi kıstaslara göre tasnif edilmesi gerektiği meselesi günümüzdeki tefsir araştırmacılarının üzerinde durdukları önemli bir konudur. Klasik dönemde rivayet ve dirayet şeklinde yapılan tasnifin meramı ifade etmede yeterli olmadığı; tefsir çalışmalarını kategorize etmede yüzeysel kaldığı aşikârdır. Bunun yanı sıra yapılacak bir tasnifin sübjektif ve indi yaklaşımlardan arındırılarak nesnel ve objektif bir zemine oturtulması büyük bir önem arz etmektedir. Bazı tefsir çalışmalarının bidat mahsulü eserler olarak nitelendirilmesi, muhatapların zihninde menfi bir imajın oluşmasına neden olabilmektedir. Hâlbuki tefsirlerin sınıflandırılması ameliyesi homojen ve tekdüze bir yapıdan değil; kompleks bir yapıdan oluşmaktadır. Bunun için iç içe geçen daireler gibi birçok unsurun dâhil edildiği tasniflere ihtiyaç vardır. Tefsirlerin tasnifine yeni bir yaklaşım önerisiyle dikkat çeken Endonezyalı tefsir tarihçisi Islah Gusmian söz konusu problemleri aşabilmek için farklı bir şablon sunmaktadır. Ona göre girift bir meselenin basit bir tarzda ele alınması doğru bir adım değildir. Bunun yerine birçok unsuru hesaba katan yazar, tefsirlerin doğru bir şablonla sunulması ve tasnif edilmesi gerektiğini düşünmektedir. Bunun için müfessirlerin ilmî şahsiyeti ve müktesebatıyla birlikte tefsirlerin dil, üslup, yazım tekniği, muhteva, şekil, nüans, yaklaşım, muhatap kitlesi gibi farklı yönlerini merkeze alan bir tasnif yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Tefsir, Kur'an, Tasnif, Endonezya, Islah Gusmian

PDF

___

Büyük, Enes. “Tefsir, Tevil ve Tefsir’in İlim Oluşu Hakkında”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2016), 157–168.
Çalışkan, İsmail. “Tefsir Tarihi Tasavvurunun Yeniden İnşâ Edilmesi Gerekliliği Üzerine”. İslamiyât 8/1 (2005), 11–24.
Çalışkan, İsmail. Siyasal Tefsirin Oluşum Süreci. Ankara: Ankara Okulları Yayınları, 2012.
Goldziher, Ignaz. İslam Tefsir Ekolleri. çev. Mustafa İslamoğlu. İstanbul: Denge Yayınları, 1997.
Gusmian, Islah. “Bahasa dan Aksara Tafsir Al-Qur’an di Indonesia dari Tradisi, Hierarki hingga Kepentingan Pembaca”. Tsaqafah 6/1 (2010), 1–25.
Gusmian, Islah. Khazanah Tafsir Indonesia: Dari Hermeneutika hingga Ideologi. Yogyakarta: LKİS, 1. Basım, 2013.
Gusmian, Islah. “Tafsir Al-Qur’an Di Indonesia: Sejarah Dan Dinamika”. Nun 1/1 (2015), 1–32.
Koçyiğit, Hikmet. “Tefsirlerin Sınıflandırılması Meselesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/31 (2014), 45–84.
Özer, Salih. “Hadis Metninin Anlaşılmasında Diğer Metinlere Referansların Önemi ya da Hadiste Metinlerarasılık ve Metinlerarası Okuma”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/4 (2008), 305–350.
Öztürk, Musa. “Ehl-i Sünnet ve Şîa’nın Mukayeseli Tefsir Tarihi Muhammed Hüseyin ez-Zehebî ve Muhammed Hâdi Maʿrifet Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/2 (2022), 551–582.
Rohimin. “Pemetaan Arah Baru Studi Tafsir Al-Qur'an di Indonesia Era Reformasi”. Madaina 18/1 (2014), 1–13. Sâlih, Subhî. Mebâhis fî ʿulûmi’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2000.
Tuncer, Eyyüp. “Endonezya’da Reddiye Literatürü”. İslâm Düşüncesinde Eleştiri Kültürü ve Tahammül Ahlâkı IV. ed. Murat Serdar vd. 391–422. İstanbul: Seçil Ofset, 2022.
Tuncer, Eyyüp. Endonezya’da Tefsir Çalışmaları ve Tefsir Ekolleri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2022.
Tuncer, Eyyüp. “Malay Dünyasında Dil Açısından Tefsir Çalışmalarının Mahiyeti”. Sırat 3/1 (2022), 29–51.
Tuncer, Eyyüp. Malezya’da Tefsir Çalışmaları. Ankara: Sonçağ Yayınları, 2022.
Yusuf, Muhammad. “Bahasa Bugis dan Penulisan Tafsir di Sulawesi Selatan”. Al-Ulum 12/1 (2012), 77–96.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
Zuhdi, M. Nurdin. Dialog Intelektual Tafsir Nusantara: Melacak Trend Penafsiran Al-Qur’an di Indonesia dalam Kancah Pemikiran Tafsir Kontemporer (2000-2010). Yogyakarta: Kaukaba Dipantara, 2016.
Zürkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilu’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Matbaatu İsa el-Babi el-Halebi, 2. Basım, ts.