ARNAVUTLUK’TA KRAL AHMED ZOGU DÖNEMİ VE DİN- DEVLET İLİŞKİLERİ (1920–1939)

1912’de Osmanlı’nın mağlubiyeti ile sonuçlanan Balkan savaşının akabinde, galip Balkan devletleri, Arnavutluk’u paylaşma planları yapmaya başladılar. Karadağlılar İşkodra’yı (Shkoder), Yunanlılar Yanya’yı (Janine) kuşatırken, Sırplar da Dıraç’ı (Durres) işgal etmişlerdi. 28 Kasım 1912 tarihinde Avlonya’da (Vlora) İsmail Kemali (İsmail Qemali) Arnavutluk’un bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlık ilanından hemen sonra İsmail Kemali başkanlığında geçici bir hükümet kuruldu. Büyük güçler, Adriyatik Sırplarını saf dışı etmek isteyen İtalya ve Avusturya’nın da etkisiyle, 20 Aralık 1912’de Londra Konferansı’nda Arnavutluk’un bağımsızlığını tanıdılar. Hemen sonrasında ise, ilişkileri bozulmuş olan Balkan müttefiklerini yola getirmek için bir başka konferansa ihtiyaç duyuldu. 30 Mayıs 1913 Londra Antlaşması’nın bitiminde bir hükümet kurulması ve sınırların belirlenmesi görevi uluslar arası bir kontrol komisyonuna verildi. Bu komisyon Arnavutluk’un hâkim fakat büyük güçlerin koruması altında bir Prenslik olduğunu açıkladı. Alman prensi William de Weed prensliğin tacını kabul etti ve 7 Mart 1914’te Dıraç’a (Durres) geldi. Birinci Dünya Savaşı’nın başında prens, anarşiye gömülen ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. 1914 yılında en az altı yerel hükümet görülüyordu. Birinci Dünya Savaşı süresince, ülke sırasıyla Sırp, Avusturya, İtalyan, Fransız, Yunan ve Bulgar orduları tarafından işgal edildi. 26 Nisan 1915’te gizli yapılan Londra Paktı’nda Arnavutluk’un paylaşılması düşünüldü. Fakat 3 Haziran 1917’de General Ferreno’nun ülkenin bağımsızlığını ilan etmesiyle bu antlaşma yürürlükten kalktı. Ateşkes sonrası, İşkodra’da 1920 Şubatı’na kadar işbaşında kalan uluslar arası bir yönetim kuruldu. Bu arada 1918 Aralık’ında, Dıraç’ta bir Arnavutluk Milli Kurulu toplandı ve geçici bir hükümet kurularak Paris Barış Konferansı’na bir heyet gönderildi. Ancak İtalya, çevirdiği çeşitli diplomatik oyunlarla ülkeyi mandası altına aldı. Bu sonuç, Luşna (Lushnja) Konferansı’nda yeni hükümeti meydana getiren bir milli harekete sebebiyet verdi. Bir Bektaşi, bir Sünni, bir Ortodoks ve bir Katolik’ten oluşan yüksek egemenlik konseyi kuruldu. Hükümetin merkezi, Dıraç’taki İtalyan güdümlü hükümetle yapılan mücadelenin yürütüleceği Tirana’ya nakledildi. Bağımsızlıktan sonra ülkede oluşan siyasi, dini ve sosyal karmaşayı, 1924–1939 yılları arasında iktidarda bulunan Ahmed Zogu ve hükümetleri yatıştırmaya ve buna sebep olan sonuçları çözmeye çalıştı. Biz, bu çalışmamızda sırayla Ahmed Zogu’nun Hayatı, Yönetimi, Döneminde Din-Devlet İlişkileri ve son olarak da bu dönemde Müslümanlar’ın teşkilatlanmaları konularını anahatlarıyla ele almaya çalışacağız. 

___

  • Dela Roka, Roberto Moroco, Kombi Dhe Feja Ne Shqiperi 1920–1944, Çev. Osman Omari, Shtepia Botuese “Elena Gjika”, Tirane
  • Popovic, Aleksandre, Balkanlarda İslam, Çev. Komisyon, İnsan Yayınla-rı, İstanbul, 1995.
  • Hoti, İzber, Qendrimi i Diplomacise İtaliane Ndaj Shqiperise Dhe Shqipetarve 1930-1941, Prishtine, 1997.
  • Zegali, Josif, Lufta e Dyte Boterore Dhe e Popullit Shqipetar, Tirane, 1999.
  • Karatay, Osman - A. Gökdağ, Bilgehan (Derleyen), Balkanlar el Kitabı, Cilt II, KaraM&Vadi Yayınları, Ankara, 2007.
  • Ukgjini, Dom Nike – Kamsi, Willy – Gurakuqi, Romeo (Editör), Krish-terimi Nder Shqiptaret, Simpozjumi Nderkombetare Tirane, 16-19 Nentore 1999. Shkoder 2000, Konferenca İpeshkvnore e Shqiperise (Episcopal Conference of Albania, Toena Yayınları, Tirane, 2000.
  • Doja, Albert, Perdorimi Politik i Fese Ne Rindertimin e İdentiteteve, Rasti Shqipetar, Tirane 2001.
  • Bilge, Mustafa L., “Arnavutluk”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. III, İstanbul 1991.
  • K. Süssheim, “Arnavutluk”, İslam Ansiklopedisi, M.E. Basımevi, Beşinci Baskı, c. I, İstanbul 1978.
  • http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm (Tarih bölümü, 18.04.2009).
  • http://www.shqiperia.com/kat/gj1/kid/5/Rilindja-Kombetare.html (His-toria e Shqiperise, Rilindja Kombetare, 15.04.2009)
  • http://www.mfa.gov.al/ (A.C. Dış İlişkiler Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, 17.04.2009)