VAN İLİ ASMA GEN POTANSİYELİ İÇERİSİNDE ÖNEMLİ BİR DEĞER: ERCİŞ ÜZÜMÜ
Erciş üzüm çeşidi, Van ve çevresinde hüküm sürmüş medeniyetler için tarımsal ve kültürel bir değertaşımış, günümüzde de gerek fen bilimleri gerekse sosyal bilimler alanlarında birçok bilimsel çalışmayakonu olmuş bir çeşittir. Moleküler ve ampelografik tanımlaması yapılmış olan çeşidin, klon seleksiyonuçalışmaları da, belli bir aşamaya getirilmiştir. Yetiştiricilik, kimyasal içerik, biyotik–abiyotik streskoşullarına tepki ve muhafazaya uygunluk da çalışılan konular arasındadır. Erciş çeşidi, organik asit içeriğibakımından Öküzgözü’nden neredeyse iki kat daha yüksek bir potansiyel sergilemiştir. Bir araştırmada,tanelerinin makro ve mikro element içeriğinin yüksek olduğu vurgulanırken, bir araştırmada gallik asideyalnızca Erciş’te rastlanmıştır. Resveratrol içeriği yönüyle de Erciş, Cabernet Sauvignon, Öküzgözü veKalecik karası gibi popüler üzüm çeşitlerini geride bırakmıştır. In vitro çalışmalara da konu olan çeşit,kallus oluşturma oranı bakımından da yüksek bir potansiyele sahip olmuştur. Aşılı asma fidanı üretimi veaşı kaynaşmasının anatomik, histolojik ve biyokimyasal açıdan araştırıldığı bir doktora çalışmasında Ercişüzümü, kallus oranı en yüksek çeşit olarak saptanırken, farklı katlama ortamlarında, Hafızali çeşidi ilekarşılaştırıldığı bir çalışmada ise, aşı başarısı, kallus oluşum düzeyi, fidan randımanı ve 1. boy fidan oranlarıyönüyle de öne çıktığı bildirilmiştir. Bu çalışma ile Erciş üzüm çeşidinin Van İli asma gen potansiyeliiçerisindeki önemi, derlenmiş olan bazı bilimsel çalışmalar ışığında ortaya konulmaya çalışılmıştır.
AN IMPORTANT POTENTIAL VALUE IN VAN GRAPEVINE GERMPLASM: CV. ERCİŞ ÜZÜMÜ
Erciş Üzümü is a local grapevine cultivar that has an agricultural and cultural value for the civilizations that have dominated Van and its environs, and today it is subject to many scientific studies both in natural and social sciences. Beside molecular and ampelographic description of the cultivar, clone selection studies have also been brought to a certain stage. Production, chemical content, response to a/biotic stress conditions and suitability for storage are also among the topics studied. The cv. Erciş Üzümü showed almost twice as much potential as cv. Öküzgözü in terms of organic acid content. In one study, it was emphasized that the macro and micro element content of its grapes was high and gallic acid was found only in Erciş Üzümü in another research. For resveratrol content, it left behind popular grape varieties such as Cabernet Sauvignon, Öküzgözü and Kalecik Karası. It also has a high potency in terms of callus formation rate in vitro studies. Erciş Üzümü was found to have the highest callus ratio in a study of grafted grapevine production and anatomic, histological and biochemical investigations of grafting. Moreover, it comes into prominence in a study comparing with Hafizali cultivar in different stratification media, grafting success, callus formation level, seedling yield and 1st class seedlings ratio. The aim of this review was to determine the significance of cv. Ercis Üzümü in the potential of Van grape germplasm, in the light of some scientific studies carried out.
___
- Fidan, Y., 1985. Özel Bağcılık. Ankara
Üniv. Ziraat Fak. Yayınları, 930.
- Oybak Dönmez, E., 2002. Arkeobotanik
Çalışmaların Işığında Tarih Öncesi
Anadolu’da Asma. Türkiye 5:5–9.
- Gleisberg, W., 1938. Türkiye Bağcılığı
Üzerinde Araştırmalar. 1. Ziraat Vekâleti
Neşriyatı.
- Belli, O., 2000. Van Yoncatepe Kalesi ve
Nekropolü Kazıları. Türkiye Arkeolojisi ve
İstanbul Üniversitesi (1932–1999), (Ed. O.
Belli), Ankara 2000, 181–190.
- Lloyd, S., 1989. Ancient Turkey, A
Traveller’s History. British Museum Pres,
London, 240p.
- Gazioğlu Şensoy, R. İ., Tutuş, A., 2017.
Tarih Boyunca Van İli ve Çevresinde
Bağcılık Kültürü. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 22(1):56–
63.
- Gazioğlu Şensoy, R. İ., 2008. Bazı Üzüm
Çeşitlerinin Van Ekolojik Şartlarına
Adaptasyonunun Belirlenmesi ve Van
Yöresine Ait Bazı Yerli Asma Formlarının
RAPD Markörleriyle Tanımlanması
(Basılmamış Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 137s.
- Erdinç, S., 2004. Erciş İlçesi Bağcılığının
Geçmişi ve Bugünü (Basılmamış Tezsiz
Yüksek Lisans). Y.Y.Ü. Fen Bilimleri
Enstitüsü, Van.
- Kelen, M., 1991. Van İli Bağcılığı ve
Burada Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin
Ampelografik Özellikleri Üzerinde
Araştırmalar (Basılmamış Yüksek Lisans
Tezi). YYÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
- 1Gazioğlu Şensoy, R. İ, Balta, F., 2015.
Determination of Some Local Grape
Genotypes Belong to Van Region and Their
Characterization. Iğdır Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Dergisi 1(3):41–56.
- Boz, Y., Bakir, M., Çelikkol, B. P., Kazan,
K., Yilmaz, F., Cakir, B., Aslantaş, Ş.,
Söylemezoğlu G., Yaşasın AS., Özer C.,
Celik, H. Ergül A., 2011. Genetic
Characterization of Grape (Vitis vinifera L.)
Germplasm from Southeast Anatolia by
SSR Markers. Vitis 50(3):99–106.
- Ergül, A., Perez Rivera, G., Söylemezoğlu,
G., Kazan, K., Arroyo Garcia, R., 2011.
Genetic Diversity in Anatolian Wild Grapes
(Vitis vinifera subsp. sylvestris) Estimated
by SSR Markers. Plant Genetic Resources
9(3):375–383.
- Keskin, N. ve B. Kunter, 2007. Erciş Üzüm
Çeşidinin Kallus Kültürlerinde UV Işını
Etkisiyle Resveratrol Üretiminin
Uyarılması. Tarım Bilimleri Dergisi
(4):379–384.
- Keskin, N., Kunter, B., Güçer, Y., Ay, A.,
2012. Erciş Grape Cv. (Vitis vinifera L.)
and Preliminary Results on Wine Quality
Research. 35. World Congress of Vine and
Wine, 18–22.06.2012, İzmir.
- Baytin, R., Keskin, N., 2018. Determination
of Aroma Compounds in Erciş Grape
Cultivar. Acta Biologica Turcica 31(2):49–
55.
- Sensoy, R. İ. G., 2012. Determination of
Phenolic Substances and Antioxidant
Activities in Some Grape Cultivars by
HPLC. J. Anim Plant Sci. 22(2):448.
- Sensoy, R.İ.G., 2015. Determination of
Organic Acids, Sugars, and Macro–Micro
Nutrient Contents of Must in Some Grape
(Vitis vinifera L.) Cultivars. Journal of
Animal & Plant Sciences 25(3).
- Uyak, C., 2002. Erciş Üzüm Çeşidinin
Seleksiyonu Üzerine Bir Araştırma.
(Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Y.Y.Ü.
Ziraat Fakültesi, Van
- Delikanlıoğlu, 2015. Erciş Üzüm Çeşidinde
Budama Şiddeti Uygulamalarının Üzüm ve
Salamuralık Yaprak Verim ve Kalitesi
Üzerine Etkileri. (Basılmamış Yüksek
Lisans Tezi). Y.Y.Ü. Ziraat Fakültesi, Van
- Keskin, N., Kunter, B., 2010. Asmada (Vitis
vinifera L.) in vitro 1. Tip Kallus Eldesi
Üzerine Çeşit, Besin Ortamı ve Eksplant
Tipinin Etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Tarım Bilimleri Dergisi 20(2):100–106.
- Ersayar, L., 2007. Tuz Stresi Altındaki Bazı
Üzüm Çeşitlerine Ait Çeliklerde Hümik
Asit Uygulamalarının Etkisi (Yüksek
Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri
Anabilim Dalı, Van.
- Sivritepe, N. ve A. Eris, 1998. Asmalarda
Tuza Dayanım ve Tuza Dayanımda Etkili
Bazı Faktörler Üzerinde Araştırmalar. 4.
Bağcılık Sempozyumu, 20–23.10.1998,
Yalova, 56–63.
- Başı, E.Ö., Gazioğlu Şensoy, R.İ., 2015.
Bazı Üzüm Çeşitlerinde Tuz Stresine Karşı
Ortaya Çıkan Bazı Morfolojik ve Fizyolojik
Reaksiyonlar. TUBİTAK 2209/A
Üniversite Öğrencileri Yurt İçi Araştırma
Projeleri Destek Programı Sonuç Raporu.
- Cangi, R., 1996. Aşılı Asma Fidanı Üretimi
ve Aşı Kaynaşmasının Anatomik,
Histolojik ve Biyokimyasal Olarak
İncelenmesi (Doktora Tezi). Yüzüncü Yıl
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe
Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
- Keskin, N., Baytin M.S., Çavuşoğlu Ş.,
Türkoğlu N., Baytin R., Parlar Ç., 2014.
Erciş Üzüm Çeşidinde Hasat Sonrası UV–
C ve Sıcak Su Uygulamalarının Meyve
Kalitesi ve Soğukta Muhafaza Üzerine
Etkileri. 6. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve
Pazarlama Sempozyumu, 22–25.09.2014,
Bursa, 39–44.