İş-Aile ve Aile-İş Yaşamı Çatışma Durumları ile Prososyal Motivasyon Davranışı Arasındaki İlişki: Mutfak Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Çalışanların görev tanımlarının dışında ekstra çaba sarf etmeleri başka bir ifade ile örgütsel anlamda prososyal motivasyon davranışı göstermeleri iş gerekliliklerine, görev ile ilgili sorumluluklara, aile içerisindeki rollere ve aileye karşı sorumluluklara bağlı olarak farklılık gösterebilmektedir. Bu durum, iş veya aileden kaynaklı gerekliliklerin bir açıdan karşılıklı olarak bağdaşmadığı durumlarda ortaya çıkan roller arası çatışma sonucu ortaya çıkabilmektedir. Bu varsayımla yapılan mevcut çalışma ile çalışanların örgüt içerisindeki göstermiş olduğu prososyal motivasyon davranışları ile iş-aile ve aile-iş yaşamı çatışma durumları arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Veriler, Antalya’da faaliyet gösteren 5 yıldızlı zincir otel işletmelerinde çalışan toplam 391 mutfak personeli ile nicel araştırma yöntemlerinden anket tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Yapılan araştırma sonuçlara göre, mutfak çalışanlarının prososyal davranışları ile iş-aile çatışma durumları arasında herhangi bir ilişki kurulamadığı, ancak aile-iş yaşamı çatışma durumu ile prososyal motivasyon davranışları arasında önemli düzeyde bir ilişki tespit edilmiştir. Bu sonuç aslında çalışanların prososyal motivasyon davranışlarının, iş dışı aile yaşamlarından ve sorumluluklarından kaynaklı olarak ortaya çıkan çatışmalardan ziyade iş yükünden ve işteki sorumluluklarından etkilendiğini ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler:

Prososyal, motivasyon, davranış, çatışma, mutfak çalışanı

The Relationship Between Prosocial Motivation Behavior with Work-Family and Family-Work Life Conflict Situations: A Research on Kitchen Employees

The fact that employees make extra efforts outside of their job descriptions, in other words, their prosocial motivation behavior may vary depending on job requirements, responsibilities related to the job, roles in the family and responsibilities towards the family. This situation may arise as a result of inter-role conflict that arises when the requirements arising from work or family are not mutually compatible in some respects. With this assumption, the current study aimed to investigate the relationship between the prosocial motivation behaviors of the employees in the organization and the conflict situations of work-family and family-work life. The data were obtained by using the questionnaire technique, one of the quantitative research methods, with a total of 391 kitchen staff working in 5-star chain hotel businesses operating in Antalya. As a result of the study, it was seen that there was no relationship between the prosocial behaviors of kitchen workers and work-family conflict situations, but the prosocial motivation behaviors of individuals who had family-work conflict were significantly affected. This result actually revealed that the prosocial motivation behaviors of the employees were more affected by the workload and their responsibilities at work rather than the conflicts arising from their non-work family life and responsibilities.

Keywords:

Prosocial, motivation, behavior, conflict, kitchen employee,

PDF

___

Abid, G., Sajjad, I., Elahi, N. S., Farooqi, S., Nisar, A. (2018). The influence of prosocial motivation and civility on work engagement: The mediating role of thriving at work. Cogent Business and Management, 5(1), 1–19.
Ackfeldt, A. L., Wong, V. (2006). The antecedents of prosocial service behaviours: An empirical investigation. The Service Industries Journal, 26(7), 727–745.
Ağın, K. (2022). Grupların genel oluşumları, yapıları ve özellikleri açısından grup içi iletişim süreçlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(1), 494–518.
Akduru, H. E., Güneri, S., Semerciöz, F. (2016). Çalışanlarda prososyal motivasyon ile iş ve yaşam doyumu düzeyi ilişkisine dair bir araştırma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(38), 375–391.
Alpar, R. (2012). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Detay Yayıncılık.
Bağcı Çetin, B., Öztürk Samur, A. (2018). 60-72 Aylık çocukların prososyal davranışları ile anne-babalarının prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1–17.
Batson, C. D. (1987). Prosocial motivations: Is it ever truly altruistic?. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology. Academic Press.
Beham, B. (2011). Work–family conflict and organisational citizenship behaviour: empirical evidence from Spanish employees, Community, Work and Family, 14(1), 63–80.
Bolino, M. C., Grant, A. M. (2016). The bright side of being prosocial at work, and the dark side, too: a review and agenda for research on other-oriented motives, behavior, and impact in organizations. The Academy of Management Annals, 10(1), 599–670.
Bolino, M. C., Turnley, W. H. (2005). The personal costs of citizenship behavior: the relationship between ındividual ınitiative and role overload, job stress, and workfamily conflict, Journal of Applied Psychology, 90(4), 740–748.
Boundenghan, M., Desrumaux, P., Leoni, V., Nicolas, C. V. (2012). Predicting prosocial behavior in the workplace: links with organizational justice, commitment, affectivity, and personality. Revue Internationale de Psychologie Sociale, 25(3), 13–38.
Bragger, J. (2005). Work-family conflict, work-family culture, and organizational citizenship behavior among teachers. Journal of Business and Psychology, 20(2), 303–324.
Brief, A. P., Motowidlo, S. J. (1986). Prosocial organizational behaviors, Academy of management Review, 11(4), 710–725.
Bülbül, A. (2014). Social work design and prosocial organizational behaviors. Universal Journal of Psychology, 2(2), 47–58.
Byron, K. (2005). A Meta-Analytic Review of Work–Family Conflict and its Antecedents, Journal of Vocational Behavior, 67(2), 169–198.
Can, M., Aykaç, E. (2020). Mesleki bağlılığın prososyal motivasyon davranışı üzerindeki rolü: mutfak çalışanları üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(3), 1836–1854.
Can, M., Erol E. (2018). İş-aile ve aile-iş çatışmasının işgören performansına olan etkisi: Eskişehir’de yiyecek içecek işletmelerinde bir uygulama. The Journal of Academic Social Science, 6(73), 349–359.
Carlo, G., Hausmann, A., Christiansen, S., Randall, B. (2003). Sociocognitive and behavioral correlates of a measure of prosocial tendencies for adolescents. Journal of Early Adolescence, 23(1), 107–134.
Choi, S. B., Cundiff, N., Kim, K., Akhatib, S. N. (2018). The effect of work-family conflict and job insecurity on innovative behaviour of Korean workers: the mediating role of organisational commitment and job satisfaction. International Journal of Innovation Management, 22(1), 1850003. https://doi.org/10.1142/S1363919618500032
Çetinceli, K ve Çarıkçı, Ş. (2020). İş-aile çatışması neden ve sonuçları: Kuramsal bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 174–192.
Duxbury, L., Higgins, C. (2001). Work-Life balance in the new millenium: Where are we? where do we need to go. Canadian Policy Research Networks Discussion. 1(2),1–80.
Eisenberg, N., Mussen, P., H. (1989). The roots of prosocial behavior in children. Cambridge University Press. Erkuş, A. (2013). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Seçkin Yayın Evi.
Esmer, Y., Özdaşlı, K. (2018). Akademik yönetimde psikolojik sözleşme ihlali, etik liderlik ve prososyal davranışlar. Çizgi Kitabevi.
Ewest, T. (2016). Does prosocial behavior, the concern for the welfare of the other, limit a leaders’s ability to innovate. Journal of Leadership Studies, 9(3), 53–54.
Field, A. (2000). Discovering statistics using SPSS for windows. Sage Publications.
Foote, D. A., Tang, T. L. P. (2008). Job satisfaction and organizational citizenship behavior: Does team commitment make a difference in self-directed teams? Management Decision, 46(6), 933–947.
Frone, M. R., Yardley, J. K., Markel, K. S. (1997). Developing and testing an integrative model of the work–family interface. Journal of Vocational Behavior, 50(2), 145–167.
Grant, A. M. (2007). Relational job design and the motivation to make a prosocial difference. Academy of Management Review, 32(2),393–417.
Grant, A. M. (2008). Does intrinsic motivation fuel the prosocial fire? Motivational synergy in predicting persistence, performance, and productivity. Journal of Applied Psychology, 93(1), 48–58.
Grant, A. M., Berg, J. M. (2012). Prosocial motivation. K. S. Cameron, G. M. Spreitzer (Ed.), The Oxford handbook of positive organizational scholarship içinde. Oxford University Press.
Grant, A. M., Sumanth, J. J. (2009). Mission possible? The performance of prosocially motivated employees depends on manager trustworthiness. Journal of Applied Psychology, 94(4), 927–944.
Grube, J. A., Piliavin, J. A. (2000). Role identity, organizational experiences, and volunteer performance. Personality and Social Psychology Bulletin. 26(9), 1108–1119.
Gürbüz, S., Şahin, F. (2016). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Gürbüz, S., Turunç, O., Çelik, M. (2013). The impact of perceived organizational support on work–family conflict: Does role overload have a mediating role? Economic and Industrial Democracy, 34(1), 145–160.
Hasdemir, E. (2019). Psikolojik sermayenin prososyal hizmet davranışına etkisi: Hemşireler üzerine bir araştırma (tez no. 593819) [Yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Hazzi, O., Maldaon, I. (2012). Prosocial organizational behaviors: the lifeline of organizations. european journal of economics, Finance and Administrative Sciences, (54), 106–114.
Kalaycı, Ş. (2014). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayınevi.
Karabay, M. E. (2015). Sağlık personelinin iş stresi, iş-aile çatışması ve iş-aile-hayat tatminlerine yönelik algılarının işten ayrılma niyeti üzerindeki etkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(26), 113–134.
Karadağ, E., Mutafçılar, I. (2009). Prososyal davranış ekseninde özgecilik üzerine teorik bir çözümleme. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 41–69.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Kavramlar ilkeler teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık. Kesen, M., Akyüz, B. (2016). Duygusal emek ve prososyal motivasyonun işe gömülmüşlüğe etkisi: Sağlık Çalışanları üzerine bir uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(2), 233–250.
Kırel, Ç. (1996). Örgütlerde güdüleme süreci ve kuramları. E. Özkalp (Ed.), Örgütsel davranış içinde. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Kohn, A. (1990). The brighter side of human nature: altruism and empathy in everyday life. Basic Books. Kumru, A., Carlo, G., Edwards, C. P. (2004). Olumlu sosyal davranışların ilişkisel, kültürel, bilişsel ve duyuşsal bazı değişkenlerle ilişkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 19(54),109–125.
Lambert, E. G., Kelley, T., Hogan N. L. (2013). Work-family conflict and organizational citizenship behaviors, Journal of Crime and Justice, 36(3), 398–417.
Netemeyer, R. G., Boles, J. S., McMurrian, R. (1996). Development and validation of work–family conflict and family–work conflict scales. Journal of Applied Psychology, 81(4),400–410.
Netemeyer, R. G., Brashear-Alejandro, T., Boles, J. S. (2004). A crossnational model of jobrelated outcomes of work role and family role variables: A retail sales context. Journal of the Academy of Marketing Science, 32(1), 49–60.
Özdamar, K. (2001). Paket programlar ve istatistiksel veri analizi. Kaan Yayınları. Özdevecioğlu, M., Aktaş, A. (2007). Kariyer bağlılığı, mesleki bağlılık ve örgütsel bağlılığın yaşam tatmini üzerindeki etkisi: İş-aile çatışmasının rolü. Erciyes Üniversitesi İktisadi İdari Birimler Fakültesi Dergisi, (28),1–20.
Parasuraman, S., Simmers, C. A. (2001). Type of employment, work-family conflict and well-being: A comparative study, Journal of Organizational Behavior, 22(5), 551–568.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B. (1997). Impact of organizational citizenship behavior on organizational performance: A review and suggestions for future research. Human Performance, 10(2), 133–151.
Robbins, S., Judge, T. (2013). Organizational behavior(15th ed.). Pearson.
Ryan, R. M., Connell, J. P. (1989). Perceived locus of causality and internalization: Examining reasons for acting in two domains. Journal of Personality and Social Psychology, 57(5), 749–761.
Ryan, R. M., Deci, E. L. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25(1), 54–67.
Sayıldı H., Büyükyılmaz, O. (2020). İş-aile çatışması, aile-iş çatışması ve iş stresi arasındaki ilişki: Üniversite personeli üzerine bir araştırma. Economics, Business and Organization Research, 2(1),52–69.
Sennett, R. (2012). Beraber (İ. Özküralpli, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Soydemir, S., Özdaşlı, K., Alparslan, A. M. (2014). Görev-insan odaklı liderlik algılamasının vatandaşa yönelik prososyal hizmet davranışlarına etkisi: Kolluk kuvvetleri üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi İdari Birimler Dergisi, 16(2),63–81.
Ugwu, L. I., Oji I. (2013). Psychological contract breach, work-family conflict and self-efficacy as predictors of prosocial behaviour among a sample of nigerian bank employees. International Review of Social Sciences and Humanities, 6(1),135–145.
Ural, A., Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay Yayıncılık.
Uzmen, F. S. (2001). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının prososyal davranışlarının resimli çocuk kitapları ile desteklenmesi (Tez no. 107705) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
Weinstein, N., Ryan, R.M. (2010). When helping helps: autonomous motivation for prosocial behavior and its influence on well-being for the helper and recipient, Journal of Personality and Social Psychology, 98(2), 222–244.
Wilson, O. (1975). Sociobiology, the new synthesis, Harvard University Press. Cambridge.
Yıldız, E. (2019). Prososyal motivasyon ile kişilik ve örgüt kültürü ilişkisi: Öğretmenler üzerinde bir araştırma (Tez no. 537926) [Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.