İSLÂM DÜİÜNCESİNDE ESKATOLOJİYE YÖNELİK HETERODOKSAL BİR YORUM: KAZANILAN ÖLÜMSÜZLÜK

İslâm düşünce tarihinde, gerek teolojik gerekse felsefî problemlere yönelik farklı çözümarayışları hep ileri sürülmüştür. Bu arayışların en temel hedefi, dinsel fikirlerin ve dilin ardındabulunan önemli noktaların ortaya çıkarılması ve izah edilmesi yönündeki işlevselliğiaydınlatmaktır. Bu amaçla, düşünce tarihinde geniş ve ciddi bir yer kapsayan, özellikle deegzistansiyel açıdan büyük bir önem ve değer taşıyan ölümden sonra hayat problemi hakkındafarklı yorumların ileri sürüldüğü görülmektedir. Bu yorumlar arasında öne çıkan farklıyaklaşımlardan biri, İslâm düşünürleri olan Farabî ve Muhammed İkbal tarafından ele alınankazanılan ölümsüzlük görüşüdür.Kazanılan ölümsüzlük, bireyin benliğini hem teorik hem de pratik anlamda sürekli olarakgeliştirmesi, zenginleştirmesi ve olgunlaştırmasının bir sonucu olarak ayrıcalıklı bir pozisyonaulaşma diye ifade edilebilir. Kazanılan ölümsüzlük, verilen bir şey değil, nazarî ve amelî uzungayretler sonucunda kazanılan bir şeydir. Farabî, kazanılan ölümsüzlük konusunda, nefskavramını gündeme getirir ve anılan görüşlerini bu bağlamda ortaya koyar. İkbal ise benliğinhayat aktivitesiyle olgunlaşıp ve böylelikle ölümsüzlüğü elde edebileceği fikrini ileri sürer.Bu çalışmanın amacı, ölümden sonra hayat konusunda ikna edici, umut verici ve soyutile somut dayanaklarla ifade edilebilen, düşünce tarihinde konunun tartışmalarının seyrinietkileyebilecek olan ve İslâm düşünürlerinin önemini vurgulayan bir kavram olma mahiyetitaşıyan kazanılan ölümsüzlük görüşünü tartışmaya sunmaktır. Bu tartışma yapılırken takipedilecek yöntem, sistematik karşılaştırma yöntemidir. Muhtemel sonuçlar, İslâm düşüncetarihinin birçok konuda olduğu gibi, ölümden sonra hayat konusunda da farklı yaklaşımlarıgündeme getirdiğini ortaya koymak, eskatolojik tartışmalar yapılırken yeni bir kavramaodaklanmasını sağlamak, Farabî ve İkbal’in problemlere yönelik özgün görüşlerinin daha iyibilinmesini aydınlığa kavuşturmaktır.

A COMMENT HETERODOXICAL TO ESCATOLOGY IN ISLAMIC THOUGHTS: EARNED IMMORTALİTY

In the history of Islamic thought, the search for different solutions to both theological and philosophical problems has always been put forward. The most fundamental goal of these quests is to illuminate the functioning of revealing and explaining the religious ideas and the important points behind the language. For this purpose, which has a great and serious place in the history of thought and which has a great importance and value especially in terms of existance it is seen that different interpretations about the life problem after death. One of the different approaches that stand out among these interpretations is the eared of the immortality acquired by the Islamic thinkers Farabi and Muhammad Iqbal. The earned immortality can be expressed as the attainment of a privileged position as a result of continually developing, enriching and maturing the individual's identity both theoretically and practically. The immortality that is earned is something that is won, not as a given, but as a result of theoretical and practical long efforts. Farabî brings the concept of nafs to the point of earned immortality that is won and puts forth his remarks in this context. Iqbal argues that you can mature with your life activity and thus achieve immortality. The purpose of this study is to present to argue the idea of the earned immortality, which is a concept which can be expressed with persuasive, promising and abstract tacit support on life after death, which can affect the course of the discussions in the history of thought and emphasize the importance of Islamic thinkers. The method to follow when this discussion is done is systematic comparison method. Possible consequences are to show that the history of Islamic thought is in many ways as well as to bring different approaches to life after death, to focus on a new concept while eschatological discussions are being made, and to make it clear that Farabi and Iqbal's original views on the problems are better known.

PDF

___

ARİSTOTELES, (2011), Ruh Üzerine, (trc. Zeki Özcan), Ankara: Birleşik Yay.,
AYDIN, Mehmet, (1982), “Farabî’nin Ruhun Ölümsüzlüğüne Dair Görüşü ile İlgili Bazı Yanlış Anlamalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslami İlimler Enstitüsü Yayınları, Ankara, S. 5.
AYDIN, Mehmet, (1990), Din Felsefesi, İzmir: D.E.Ü. Yayınları.
AYDIN, Mehmet, (2000), İslâm Felsefesi Yazıları, İstanbul: Ufuk Kitapları.
AYDINLI, Yaşar, (2008), Farabi’de Tanrı-İnsan İlişkisi, İstanbul: İz Yayınları.
AZ, Mehmet Ata, (2017), “Farabi’de Ruhun Ölümsüzlüğü Meselesi”, Karşılaştırmalı Dini Araştırmalar/Turkish Studies, Volume 12/20, Ankara, Summer.
FARABÎ, (1987), Fusulü’l-Medeni, (trc. Hanifi Özcan), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
FARABÎ, (2001), El-Medinetü’l Fâzıla, (trc. Nafiz Danışman), Ankara: MEB Yayınları.
FARABÎ, (2012), Es-Siyâsetü’l-Medeniyye veya Mebâdi’ül-Mevcûdât, (trc. Mehmet S. Aydın ve diğerleri), İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
GÜNDOĞAN, Saim, (2017), Muhammed İkbal’de Ölümsüzlük Düşüncesi, (yayımlanmamış doktora tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
HICK, John, (1976), Death and Eternal Life, London. https//www.vocabulary.com/dictionary/heterodox/04.02.2019.
IQBAL, Muhammad, (1996), The Reconstruction of Religious Thought in Islam, Lahore: Institute of Islamic Culture.
İKBAL, Muhammed, (1956), Şarktan Haber, (trc. Ali Nihat Tarlan), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İKBAL, Muhammed, (1958), Cavidnâme, (trc. Annemarie Schimmel), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
İKBAL, Muhammed, (1965), Cavid’e Hitap, (trc. Hüseyin Perviz Hatemi), İstanbul: Yeni Matbaa.
İKBAL, Muhammed, (1971), İkbal’den Şiirler Şarktan Haber ve Zebûr-u Acem, (trc. Ali Nihat Tarlan), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İKBAL, Muhammed, (2013), İslâm’da Dini Düşüncenin Yeniden İnşâsı, (trc. Rahim Acar), İstanbul: Timaş Yayınları.
İKBAL, Muhammed, (2014), Bir Şahinsin Sen Muhammed İkbal’den Gençlere Şiirler, (trc. Halil Toker), İstanbul: Demavend Yayınları.
JENNİNG, Herbert Spencer, (1980), “A Biological View of Life After Death”, Death and Dying, (ed. David L. Bender and Richard Hagen), New York. Kur’ân-ı Kerim
KOÇ, Turan, (1991), Ölümsüzlük Düşüncesi, İstanbul: İz Yayınları.
MACCULLOCH, J. A., (1981), “Eschatology”, Encyclopaedia of Religion and Ethics İçinde, James Hastings (Ed.), Vol. V, Edinburgh: T. & T. CLARK LTD.
PLATON, (1997), Timaios, (trc. Erol Güney-Lütfi Ay), İstanbul: MEB Yayınları.
RAHMAN, Fazlur, (1996), Ana Konularıyla Kur’an, (trc. Alparslan Açıkgenç), Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
RIES, Julien, (1987), “Immortality”, The Encyclopedia of Religion, (ed. Mircea Eliade), New York: Macmillian Publishing Conpany, Collier Macmillian Publishers, London.
RUSSELL, Bertrand, (2006), Neden Hıristiyan Değilim, (trc. Ender Gürol), İstanbul: İlke Kitap.
TILLICH, Paul, (1962), “Discussion by Paul Tillich”, The Nature of Man in Teolojical and Pyschological Perspective, (ed. By Simon Doniger), New York: Harper and Brothers Publishers.
UNAMUNO, (1986), Yaşamın Trajik Duygusu, (trc. Osman Derinsu), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
YASA, Metin, (2001), “Ölümden Sonra Hayatın Psikolojik Değeri”, Tasavvufî İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara.
YASA, Metin, (2012), “İslâm Öncesi Felsefede ve İslâm Felsefesinde Eskatolojiye Yönelik Bazı Temel Görüşler”, Din ve Hayat: İstanbul Müftülüğü Dergisi, İstanbul, S. XVI.
YAZOĞLU, Ruhattin, (1999), “Ölümsüzlük İnancının Dayandığı Temeller”, EKEV Akademi Dergisi, C.2, S. 1, Kasım.