Mehmet Dönmez Hasan Çelġk Seda Kirteke DÖNMEZ, Hasan ÇELİK, Seda KIRTEKE

ALEVİLİĞİN İBADET BİÇİMİ OLAN SEMÂHLARIN TAŞIDIKLARI İÇSEL ANLAMLARA GENEL BİR BAKIŞ

Öz Aleviliğin temel ibadeti kabul edilen cemler, hem dinî hem de sosyal hayatın birleşme noktasıdır. Birey, sosyal hayatta ki davranışlarının karşılığını bu dinî (ilahî) mecliste görür. Cemler, Alevi toplumunun manevi mahkemeleri olmalarının yanı sıra birer „arınma meclisi‟ olarak da işlev görürler. O meclis, ilahî sırra erişme anlamında kişinin kendi Miracını da ifade eder. Talip, üzerinde kul hakkı veya dünya kaygısı taşıdığı için tasavvufi anlamda „ölü‟ kabul edilir. Ceme gelen talip, orada HakMuhammed-Ali Divanı önünde ve Mürşit huzurunda dâra durur ve o mecliste bulunanların önünde yargılanır. Bu manevi yargılama sonucunda ise üzerindeki kul hakkından veya dünyalık arzularından feragat eder. Böylece ceme ölü gelen bir talip yeniden arınmış ve diri bir şekilde gündelik yaşamına tekrar döner. Gelenek içerisinde „Ceme ölü gelen diri döner‟ sözü bu hâli ifade etmek için kullanılır. Semâhlar da Aleviliğin temel ibadeti olarak kabul edilen cemlerin bir bölümünü ifade eden ve ilahî âĢkla yapılan ibadetlerdir. Alevilikte semâhların bu kutsalliyetleri asla göz ardı edilemez ve cem meclisleri dışında da semâhların dönülmesine olumlu gözle bakılmaz. Teolojik kökenini Kırklar Meclisi Menkıbesine dayandıran semâhların, ilk olarak Hz. Muhammed‟in, Hz. Ali‟nin ve Kırklar Meclisinin mensuplarınca dönüldüğüne inanılmaktadır. Bu kutsiyet tarihsel süreçten günümüze taşınarak yaşatılmış ve semâhların ilahî bir aşkla dönülmesi edebi bir eylem olarak hayat bulmuştur. Yörelere göre farklı enstrümanlarla dönülen semâhlar, yine yörelere özgü içsel dönüşler veya hareketler taşımaktadırlar ve kendine özgü bu yöre isimleriyle de anılmaktadırlar. Bu gerekçelerle, bu müşterek çalışma da Alevilik inancındaki semâhların taşıdığı tasavvufi anlamları açıklamayı ilke edindik ve semâhların ilâhî manalarından kimi örnekleri de siz araştırmacılara ulaştırabilmenin gayretini taşıdık. Çalışmanın, semâhların ilahî değerlerinin anlaşılmasına katkı sunmasının amaç edindiğimizi de bir başka husus olarak ifade etmemiz gerekiyor.

Anahtar Kelimeler:

Alevilik, cem, ibadet, semâh, ilahî aşk

PDF

___

AKBULUT, Ahmet (2017). Sahabe Dönemi İktidar Kavgası / Alevi Sünni Ayrışmasının Arka Planı. Ankara: Otto Yayınları.
ATALAY, Ali Adil ve Mehmet YAMAN (1976). Seyyid Nizâmoğlu -Hayatı-Eserleri Divânı-. İstanbul: Can Yayınları.
ALTINOK, Baki YaĢa (2012). Alevilik - Hacı Bektaş Veli- Bektaşilik. Ankara: Ahi Yayıncılık.
AYDIN, Ayhan (2006) Akademisyenlerle Alevilik-Bektaşilik Söyleşileri. İstanbul:Horasan Yayınları.
ÇELİK, Hasan (2019). “Alevilikte Gönül Eğitimi ve Model Kişilik Olarak Hüseyin Doğan Dede”. Çorum: Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
ÇUBUKÇU, İbrahim Agâh (1995). “Ahmet Yesevi ve Düşüncesi”. Ankara: Erdem Dergisi. C. 7, S. 21. ss. 821-831.
DEDEKARGINOĞLU, Hüseyin (2012). Dede Gargın Süreğinde Cem. Ankara: Yurt Kitap Yayıncılık.
DEVELİOĞLU, Ferit (1996). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
DÖNMEZ, Mehmet (2016). Sosyal Bütünleşme Sürecinde Malatya Aleviliği. Ankara: Sonçağ Yayıncılık.
ERBAY, (Çev.) Mustafa (1994). Şeyh Safî Buyruğu. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
ERSEVEN, İlhan Cem (2002). “Semahta Figürlerin İçsel Anlamları”. Ankara: Folklor Edebiyat Dergisi (S.30) Alevilik Özel Sayısı – II. ss. 149-156.
GÜMÜŞOĞLU, (Haz.) Dursun (2006). Tâcüʼl Ârifîn Es-Seyyîd Ebuʼl Vefâ Menakıbnâmesi. İstanbul: Can Yayınları.
KORKMAZ, Esat (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitap Yayınları.
KUŞÇA, Sibel (2014). “Şah İsmail Hatai‟nin ve Pir Sultan Abdal‟ın Deyiş ve Nefeslerinde Mitik Unsurlar”. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
ÖZ, (Haz.) Baki (2011). Fevâid (Yararlı Öğütler - Hacı Bektaş Veli). İstanbul: Demos Yayınları.
TEKİN, Nergishan (2011). Türklük ve Alevilik-Bektaşilik. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
TUR, Seyit Derviş (2002). Erkânname. Almanya: Erenler Yayın.
SUBAŞI, Necdet (2003). “Anadolu Aleviliği Üzerine”. Kayseri: Bilimnâme Dergisi. S. I, ss. 175-195.
ULUÇAY, Ömer (1998). Alevilikte Dua (Gülbâng). Adana: Gözde Yayınevi.
UĞURLU, Ali Rıza (2009). Aşk-ı Muhabbet. İstanbul: Seçil Ofset.
YÖNDEMLİ, Fuat (2004). Mevlevilikte Semâ Eğitimi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları