Murat BEYAZYÜZ, F. Sevinç ALKAN GÖRAL, Erol GÖKA

Fundamentalizmin Psikolojisi

Bir ilahiyat kavramı olan fundamentalizm, son elli yıl içinde bir sosyo-politik süreçten geçerek evrime uğramıştır. Son zamanlarda bu kavram, Afganistan’da Taliban rejiminin iktadara gelmesi, 11 Eylül travması ve bunu izleyen Batı’daki El-Kaide terörist eylemlerinin etkisiyle daha da sınırlı ve olumsuz siyasi yorumlu bir değişim geçirmiş ve günümüzde büyük ölçüde radikal İslam ve terörizmle özdeşleşmiştir. Bu çalışmanın birinci bölümünde, fundamentalizmin kavramsal ve anlamsal evrimine neden olan sorun ile bu kelimenin Türkçe’ye çevrilmesi konularının irdelenmesi amaçlanmıştır. İkinci bölümde ise, daha evrensel bir kavram olarak köktendinciliğin altında yatan psikolojik dinamikler; diğer bir anlatımla, bir dinî ya da ideolojik düşünce ve/veya grupla olan simbiyotik ilişkiye körü körüne güvenme ve kendini adama olguları incelenmektedir. Bunları yaparken, ‘‘ geçiş nesnesi ve geçiş olgusu” ile ilgili psikodinamik teoriler ve ‘‘büyük grup kimliği ve büyük grup gerilemesi ’’ kavramları epistemolojik araçlar olarak kullanılmıştır.

Psychology of Fundemantalism

Fundamentalism as a theological concept has been evolving through a sociopolitical process during the last fifty years. Lately, the concept has changed in an even more limited and politically based manner, especially with the impact of the Taliban regime coming to power in Afghanistan, the trauma of September 11, and subsequent El-Kaide terrorist activity in the West. Today, the concept has come to be largely associated with radical Islam and terrorism. In the first part, the paper aims to explore the problem behind the conceptual and semantic evolution of fundamentalism and the translation of the word into Turkish. In the second part, the paper analyzes the psychological dynamics underlying fundamentalism as a more universal concept, which states that fundamentalism is trusting blindly and being devoted to the symbiotic relationship with a religious or ideological thought and/or group. Psychodynamic theories of “transitional object and transitional phenomena”, and “large-group identity and large group regression” have been used as epistemological tools.

___

Brooks, Michael, Fundamentalists Just Like Us, 8 Ekim 2005, http://www. templeton-cambridge.org/fellows/brooks/publications/fundamentalists_ are_just_like_us.html.
Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayınları, 2005.
Demir, Ömer ve Acar, Mustafa, Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara, Adres Yayınları, 2006.
Dökmeci, İsmet, Tıp Dilinde Yeni Cep Sözlüğü, İstanbul, Nobel Tıp Kitabevleri, 2002.
Emiroğlu, Kudret ve Aydın, Suavi, Antropoloji Sözlüğü, Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, 2003.
Gordon, Marshall, Sosyoloji Sözlüğü, Osman Akınhay ve Derya Kömürcü (çev.), Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
Göka, Erol ve Alkan, F. Sevinç Göral, “Kahramanlarımız, Düşmanlarımız ve İç Dünyamız”, Stratejik Analiz, Cilt 8, No. 87, 2007, ss. 71-76.
Heywood, Andrew, Siyaset, Ankara, Liberte Yayınları, 2006.
Hood, W. Ralph, Hill, C. Peter ve Williamson, W. Paulson, The Psychology of Religious Fundamentalism, New York, Guilford Press, 2005.
Kernberg, Otto, Psychology of Religious Fundamentalist Ideologies, 30 Ekim 2001, http://theapm.org/cont/Kernbergtext.html.
Klein, Melanie, “Notes on Some Schizoid Mechanisms”, International Journal of Psychoanalysis, Cilt. 27, No. 3, 1946, ss. 99- 110.
Mahler, Margaret, Pine, Fred ve Bergman, Anni, The Psychological Birth of the Human Infant: Symbiosis and Individuation, New York, Basic Books, 1975.
Oxford Advanced Learner’s Dictionary, New York, Oxford University Press, 1995
Redhouse İngilizce Türkçe Sözlük, İstanbul, Redhouse, 1974.
San, Coşkun, Köktendincilik, 1. Baskı, Ankara, Alman Kültür İşleri Yayınları, 1996.
Springett, James, “Religious Fundamentalism and Primitive Projective Processes”, Psychoanalytic Psychotherapy, Cilt 17, No. 4, 2003, ss. 325-341.
Summers, Frank, “Fundamentalism, Psychoanalysis and Psychoanalytic Theories”, Psychoanalytic Review, Cilt 93, No 2, 2006, ss. 329-352.
Volkan, Vamık Blood Lines: From Ethnic Pride to Ethnic Cleansing, Colorado,Westview Press, 1997.
Volkan, Vamık, Fundamentalism, Violence and Its Consequences, 30 Ekim 2001, http://theapm.org/cont/Volkantext.html.
Volkan, Vamık, Körü Körüne İnanç: Kriz Dönemlerinde Geniş Gruplar ve Liderleri, OkuyanUs, İstanbul, 2005.
Volkan, Vamık, “Köktendincilik ve Toplumlarda Gerileme”, Konferans, Ankara, Ankara Üniversitesi, 14 Haziran 2006.
Volkan, Vamık, “Some Observations on Religious Fundamentalism and the Taliban”, Mind and Human Interaction, Cilt 12, No. 3, 2001, ss.1-8.
Winnicott, W. Donald, The Maturational Process and the Facilitating Environment, New York, International Universities Press, 1965.
Winnicott, W. Donald, Playing and Reality: Transitional Objects and Transitional Phenomena, New York, Basic Books Inc. Yayınları, 1971.
Yayla, Atilla, Siyasi Düşünce Sözlüğü, Ankara, Liberte Yayınları, 2003.
Yeşilyurt, Temel, “İslam İmanı Fundamentalizmi Destekler mi?”, Türkiye’nin Güvenliği Sempozyumu, Elazığ, Fırat Üniversitesi, 17-19 Aralık 2001.
Young, Robert, “Psychoanalysis, Terrorism and Fundamentalism”, Psychodynamic Practice, Cilt 9, No. 3, 2003. ss. 307- 324.