Lozan Barış Konferansı ve Musul Meselesi görüşmelerinde Nasturilerin durumu

Mezopotamya'nın en eski halklarından olan Süryaniler, Hz İsa'nın tabiatı ile ilgili görüş ayrılıkları neticesinde çeşitli gruplara bölünmüşlerdir. Bu gruplardan biri olan Nasturiler, Osmanlı Devleti hakimiyeti altında inanç, ibadet ve yaşamlarına karışılmaksızın huzur içinde yaşarken Birinci Dünya Savaşı'nda Batılı devletlerin etkisiyle Osmanlı Devleti'ne karşı ayaklanmışlardır. Nasturiler, Millli Mücadele döneminde de olumsuz faaliyetlerde bulunmuşlardır.

Nestorians' situation on Lausanne Peace Treaty and the Negotiations for Mosul Affair

The Assyrians that is one of the oldest people of the Mesopotamia has been divided into various groups because of the difference of opinion about the nature of Jesus. While the Nestorians that is one of these groups were living in peace without interfering their beliefs, religious ceremonies, and life styles by Ottoman Empire under its sovereignty, they revolted against Ottoman Empire under the influence of western states during the World War I. They also involved in hostile acts during the national struggle.Signing of Lausanne Peace Treaty and Nestorians' situation in the period that followed the negotiations for Mosul Affair are tried to be expreesed in this article.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi:
Dosya No. 436112, Fon Kodu: 30/10, Yer No. 259.741.39.
Dosya No. 436128, Fon Kodu: 30/10, Yer No. 259.742.3.
Dosya No. 436106, Fon Kodu: 30/10, Yer No. 259.741.54.
Fon Kodu: 30/18.01.01, Yer No. 10.32.1.
Resmi Yayınlar
Ayın Tarihi, C. V,S. 17.
TBMM Zabıt Ceridesi, 2. Dönem, 1. İçtima, 1. Celse, 18.10.1340, C. IX.
TBMM Zabıt Ceridesi, 2. Dönem, 23. İçtima, 1. Celse, 12.12.1341, C. XX.
Süreli Yayınlar
Aksiyon, 2-8 Mart 2002.
Cumhuriyet, 10 Haziran 1924,19 Eylül 1924.
Hakimiyet-i Milliye, 13 Ağustos 1924, 9 Teşrini Evvel 1924, 21 Nisan 1925, 18 Eylül 1925.
İkdam, 21 Eylül 1924.
İleri, 9 Şubat 1923.
Yeni Gün, 5 Şubat 1923.
Araştırma Eserleri
Akın, Veysi; "Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923)", Türkler, C. XVI, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları, 2002, s. 306-318.
Albayrak, Kadir; Keldaniler ve Nasturiler, Ankara, Vadi Yayınları, 1997.
Albayrak, Kadir; "Günümüzde Türkiye'deki Keldani Kilisesi", Dinler Tarihi Araştırmaları III, Hıristiyanlık Dünü, Bugünü ve Geleceği, Sempozyum, 9-10 Haziran 2001, Ankara, Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2002.
Anzerlioğlu, Yonca; Nasturiler, Ankara, Tamga Yayıncılık, 2000.
Anzerlioğlu; "XIX. Yy. ve Sonrasında Nasturi Hıristiyanlarının Faaliyetleri", Türk Yurdu, C. XVIII, S. 134, Ekim 1998, s. 178-187.
Bayburt, Deniz; Türk Tarihi'nde Süryaniler(1880-1938), Basılmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2009.
Bulut, Faik; Kürdistan'da Etnik Çatışmalar Dar Üçgende Üç İsyan, 2. Baskı, İstanbul, Evrensel Basım Yayın, 2005.
Çelik, Mehmet; Süryani Tarihi (I), Ankara, Ayraç Yayınevi, 1996.
Çetin, Süleyman Hayrullah; Türkiye'de Nasturi Hareketleri (1830-1926), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1988.
Durak, Nihat; "Süryani Ortodoks Kilisesi", Süryaniler ve Süryanilik, Haz. Ahmet Taşğm, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. I, Ankara, Orient Yayınları, 2005, s. 187-210.
Ergün, Ömer; "Lozan'daki Azınlık Anlayışı ve Süryaniler", Süryaniler ve Süryanilik, Haz. Ahmet Taşğın, Eyyüp Tanrıverdi, Canan Seyfeli, C. II, Ankara, Orient Yayınları, 2005, s. 239-256.
Gönlübol, Mehmet, Sar, Cem Vd.; Olaylarla Türk Dış Politikası, (1919-1995), 9. Baskı, Ankara, Siyasal Kitabevi, 1996.
Günel, Aziz; Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır, Oya Matbaası, 1970.
Hallı, Reşat; Türkiye Cumhuriyetinde Ayaklanmalar (1924-1938), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1972.
Kaptan, Eyüp; Lozan Konferansında Azınlıklar Sorunu, İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 2002.
Karacan, Ali Naci; Lozan, y.y., Milliyet Yayınları, 1971.
Kaşgarlı, Mehlika Aktok; Mardin Yöresi Halkından Türko-Semitler, Kayseri, Erciyes Üniversitesi Yayınlan, 1991.
Kaymaz, İhsan Şerif; Musul Sorunu Petrol ve Kürt Sorunları ile Bağlantılı Tarihsel ve Siyasal Bir İnceleme, İstanbul, Otopsi Yayınları, 2003.
Kodal, Tahir; Paylaşılamayan Toprak Türk Basınına Göre Musul Meselesi (1923-1926), İstanbul, Yeditepe, 2005.
Kürkçüoğlu, Ömer; Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara, AÜSBF Yayınları, 1978.
Kürşad, Cengiz; "Cumhuriyetimizin Korunması (II) Nasturi İsyanları", Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S. 41, Temmuz 1988, s. 26-30.
Lozan Telgrafları, Türk Diplomatik Belgelerinde Lozan Barış Konferansı, C. I, Haz. Bilal N. Şimşir, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1990.
Matfiyef, K. P.; Asurlar ve Modern Çağda Asur Sorunu, Çev. Vahap Kelat, İstanbul, Kaynak Yayınları, 1996.
Meray, Seha; Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, Takım 1, C. I, Kitap 1-2, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1970.
Milletler Cemiyeti Belgelerinden Musul Kerkük Sorunu ve Kürdistan'ın Paylaşımı, Milletler Cemiyeti Tarafından 30 Eylül 1924 Tarihinde Oluşturulan Komisyonun Raporu, 2. Baskı, İstanbul, Med Yayıncılık, 1991.
Nur, Rıza, Grew, C. Joseph; Lozan Barış Konferansının Perde Arkası, İstanbul, Örgün Yayınevi, 2003.
Nur, Rıza; Hayat ve Hatıratım, C. III, Altındağ, Y.y., 1968.
Oran, Baskın; Türkiye'de Azınlıklar Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, 2. Baskı, İstanbul, İletişim Yayınları, 2005.
Oran, Baskın; "Lozan'da Azınlıklann Korunması", Toplumsal Tarih, S. 115, Temmuz 2003, s. 72-77.
Öke, Mim Kemal; Musul Meselesi Kronolojisi (1918-1926), İstanbul, Türk Dünyası Araştırmalan Vakfı, 1987.
Öke, Mim Kemal; Belgelerle Türk-İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu, 1918-1926, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınlan, 1992.
Öksüz, Hikmet; "Lozan'da Azınlıklar Meselesi", Türk Yurdu, Kasım 1987, s. 87-98.
Özcoşar, İbrahim; Bir Yüzyıl Bir Sancak Bir Cemaat,19. Yüzyılda Mardin Süryanileri, İstanbul, Beyan Yayınları, 2008.
Özdemir, Bülent; Süryanilerin Dünü Bugünü, I. Dünya Savaşı'nda Süryaniler, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008.
Öztemir, B .Murat; Yezidiler ve Süryaniler, İstanbul, Ekin Yayınları, 1988.
Sertoğlu, Mithat; Süryani Türklerinin Siyasi ve İçtimai Tarihi, İstanbul, Baha Matbaası, 1974.
Sonyel, Salahi R.; The Assyrians of Turkey Victims of Power Policy, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2001.
Süryanilerin Acı Sonu, Çev. Şükran Yurdagül, İsveç, Nsibin Yayınevi, 1991.
Şadillili, Vedat; Türkiye'de Kürtçülük Hareketleri ve İsyanlar, C. I, Ankara, Kon Yayınları, 1980.
Turan, Osman; Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi, C.I, İstanbul, Turan Neşriyat, 1969.
Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Lozan (1922-1923), Ankara, Dışişleri Bakanlığı Yayınları, 1973.
Üçüncü Ordu Bölgesinde Çıkan Ayaklanmalar ve Ayaklanmaların Bastırılması, Haz. Kemal Yılmaz, Ankara, 1991.
Yakın Doğu Meseleleriyle İlgili Lozan Barış Konferansı Tutanakları, 21 Kasım 1922-23 Temmuz 1923, Birinci Takım, C. I, 1. Kitap, Der. Ahmet Yavuz, Ankara, Dışişleri Bakanlığı Yayınları, 1968.
Yaşayan Lozan, Ed. Çağrı Erhan, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları,2003.