CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRKİYE’SİNDE BAHÇE KÜLTÜRLERİ ARAŞTIRMALARI: “BÜYÜKDERE MEYVE ISLÂH İSTASYONU ÖRNEĞİ” (1928—1978)

Türkiye’de meyve ıslâhı araştırmaları ve kurumsallaşmaların başlangıcı, ülkede tarım sisteminin kurulmasının çok erken bir tarihi olan Cumhuriyet Dönemi ile örtüşmektedir. Bu yöndeki bilimsel araştırmalar, Türkiye’nin farklı iklim ve coğrafî özellikleri dikkate alınarak yurdun muhtelif yörelerinde “meyve ıslâh istasyonları” şeklindeki kurumsallaşmalar olarak hayata geçirildi. Bu noktada Türkiye’de ilk meyve ıslâh araştırma merkezi olan ve İstanbul’da kurulan Büyükdere Meyve Islâh İstasyonu, Türkiye’nin en öncelikli ve temel gereksinimini ifade eden bahçe kültürleri üzerinde yürüttüğü araştırmalarla bu sürece önemli katkılar sundu. Bu çalışmada Türkiye’de bahçe kültürleri alanında yaşanan gelişmeler, 1928 yılında İstanbul’da kurulan Büyükdere Meyve Islâh İstasyonu örneğinden yola çıkarak değerlendirme yapmayı hedeflemektedir. Araştırmada içerik olarak; Büyükdere Bahçe Kültürleri İstasyonu ve idaresi altında kurulan Pratik Bahçıvanlık Okulu’nca eğitilen öğrencilerin yaptığı çalışmalar üzerinde durulmaktadır. Bu faaliyetler genel olarak meyve—sebze ve süs bitkileri fidanı yetiştirilmesine ek olarak, fidan korunması, bakımı ve satışını da ifade etmektedir. Kurumun öncülüğünde başlatılan çalışmalar, Pratik Bahçıvanlık Okulu’nun işleyişi ve tüm bunların topluma ve çevreye olan etkileri, İstasyon aracılığıyla lansman amaçlı basılmış yazılı materyaller ve dönemin süreli yayınlarından elde edilen veriler ışığında incelenecektir. Bu materyallerden elde edilen bulgular neticesinde Büyükdere Bahçe Kültürleri İstasyonu gibi Türkiye’nin sosyo—ekonomik ve kültürel tarihinde yer edinmiş mühim bir zirai kurumunun tanıtılması ve Türkiye’ye katkılarının araştırmacıların hizmetine sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İstanbul—Büyükdere, Bahçe Kültürleri, Araştırma—Geliştirme, Eğitim—Öğretim, Üretim ve Ekonomi.

HORTICULTURAL CROPS RESEARCH IN REPUBLIC PERIOD TURKEY: “THE EXAMPLE OF FRUIT BREEDING STATION IN BÜYÜKDERE” (1928—1978)

The beginning of fruit breeding research and institutionalization in Turkey coincides with the Republican Period, which is a very early date of the establishment of the agricultural system in the country. Scientific researches in this direction were implemented in the form of institutionalizations in the form of “fruit breeding stations” in various regions of the country, taking into account the different climatic and geographical characteristics of Turkey. At this point, Buyukdere Fruit Improvement Station, one of the first fruit breeding research centers in Turkey and established in Istanbul, made significant contributions to this process with its research on horticultural cultures, which express Turkey's top priority and basic need. In this study, it is aimed to evaluate the developments in the field of horticultural cultures in Turkey, based on the example of Buyukdere Fruit Improvement Station established in Istanbul in 1928. As the content of the research; The work done by the students trained by the Buyukdere Horticultural Station and the Practical Gardening School established under its administration is emphasized. These activities generally refer to the protection, maintenance and sale of seedlings, in addition to growing fruit-vegetable and ornamental seedlings. The studies initiated under the leadership of the institution, the functioning of the Practical Gardening School and the effects of all these on society and the environment will be examined in the light of the written materials published for the purpose of launching through the Station and the data obtained from the periodicals of the period. As a result of the findings obtained from these materials, it is aimed to introduce an important agricultural institution such as Buyukdere Horticultural Station, which has a place in Turkey’s socio-economic and cultural history, and to present its contributions to Turkey to the service of researchers.

Keywords:

Istanbul—Buyukdere, Horticultural Crops, Research—Development, Education—Teaching, Production and Economy.,

PDF

___

Aldoğan, H. Basri, “Bağcılık ve Meyvacılık Çalışmalarımız”. Ziraat Dünyası, Yıl: 1, Sayı: 11, 1950: 1-2.
Baysal, Mevlüt, “Müesseselerimizi Tanıyalım: Büyükdere Meyve Fidanlığında Bir Gün”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 22, Sayı: 28, 1944: 82.
Deveci, Lütfü, “Meyve Bahçesi: Yeni Bulunan Bazı Amerikan Şeftali Çeşitleri Hakkında”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Cilt: 25, Sayı: 101, 1948: 5-6.
Ekinci, Ali Sâti, “Büyükdere Meyve Islâh İstasyonu”. Son Posta, 30 Mayıs 1944, 5.
Ekinci, Ali Sâti, “Zirai Müesseselerimizi Tanıyalım: Büyükdere Bahçe Kültürleri İstasyonu”. Çiftlik, Yıl: 3, Sayı: 32, 1962: 20.
Es, Hikmet Feridun, “Köy Çocukları Bahçıvan Mektebinde Nasıl Okuyorlar?”. Akşam, 11 Kânunuevvel 1938, 5, 11.
Gökpınar, İhsan A., “Meyvecilik Enstitüsü”. Haber-Akşam Postası, 25 Eylül 1935, 7.
Kenber, Lütfi Arif, “İstanbul Sebzeciliği Nasıl Kurtarılır?”. Tan, 21 Eylül 1936, 7.
Kırkpınar, Nurullah, Türkiye’de Zirai Eğitim (1923—1963). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İzmir: 2022.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Durgun Göz Aşısı Nasıl ve Ne Zaman Yapılır?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 21, Sayı: 23, 1944: 549-551.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçesi: Erik Bahçeleri Nasıl Kurulur?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Sayı: 26, 1944: 40-41.
Koygun, Cemal, “Bağcılık: Bursa’nın Çağlayan Köyünde Kurulan Bağlarda Kollu Asmaların Teşkili, Budama ve Bakım İşleri”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Sayı: 30, 1944: 125-128.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı; Hale Şeftalisi”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 22, Sayı: 44, 1945: 377-378.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Meyveliklerin Yabancı ve Zararlı Otlardan Kurtarılması”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 23, Sayı: 59, 1946: 103-105.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Kurulacak Meyveliklerde Ağaçlara Verilecek Aralıklar”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 23, Sayı: 61, 1946: 155-156.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Yeniden Kurulacak Olan Meyveliklerde Dikilecek Fidan Yerlerinin İşaretlenmesi, Sıraların Doğruluğu ve Dikim Usulleri”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 23, Sayı: 63, 1946: 206-208. Koygun, Cemal, “Bağcılık ve Üzümcülük: Çardak Asmaların Yetiştirilmesi ve Bakımı”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 23, Sayı: 68, 1946: 321-325.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Ceviz Fidanlarının Yetiştirilmesi ve Ceviz Koruluklarının Kurulması”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 23, Sayı: 73, 1946: 415-417.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Meyve Fidanlarında Çoban Aşısı Nasıl Yapılır?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 24, Sayı: 86, 1947: 186-187.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Elma Ağacı Nasıl Yetiştirilir?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 24, Sayı: 87, 1947: 206-208.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Şeftali Bahçelerinin Kurulması”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 25, Sayı: 104, 1948: 77-79.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Hangi Şeftali Çeşitlerini Dikelim ve Üretelim?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 25, Sayı: 105, 1948: 101-102.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Şeftali Ağaçlarının Hastalıkları: Şeftali Bahçesi Kuracaklara Kısa Öğütlerim”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 26, Sayı: 107, 1949: 152-155.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Frenk Üzümü ve Yetiştirilmesi”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 26, Sayı: 110, 1949: 222-223.
Koygun, Cemal, “Sebze Bahçıvanlığı: Cikorya (Cicorya) Nedir ve Nasıl Yetiştirilir?”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 26, Sayı: 111, 1949: 255.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçesi: Kayseri’de Yetiştirilmesi İstenilen Armut Çeşitleriyle Diğer Sorulara Cevabım”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 26, Sayı: 113, 1949: 302-306.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçesi: Yazlık Elma Çeşitleri”. Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Cilt: 27, Sayı: 127, 1950: 202-203.
Koygun, Cemal, “Meyve Bahçıvanlığı: Meyve Fidanlarının Çoğaltılması”, Ziraat ve Ticaret Gazetesi, Yıl: 24, Sayı: 100, 492-496.
Metinsoy, Murat. İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye Savaş ve Gündelik Yaşam. İstanbul: Homer Kitapevi, 2007.
Nadi, Yunus, “Büyükdere Meyva Fidancılığı Vesilesiyle Türk Meyvacılığı”. Cumhuriyet, 6 Temmuz 1937, 1.
Nadi, Yunus, “İstanbul’da İki Eser: Büyükdere’de Meyvalı ve Meyvasız Ağaçlara Ait Sahalar”. Cumhuriyet, 5 Temmuz 1937, 1, 3.
Nadi, Yunus, “Türkiye’mizde Meyvacılığın Islâhıyla Esaslaştırılması İmkânına Dair”. Cumhuriyet, 7 Temmuz 1937, 1, 7.
Ülgen, H. Bedrettin, “Meyve Fidanlığı Islâh İstasyonu”, Vakit, 18 Ağustos 1943.
Yaltırık, Faik, “Büyükdere Çayırı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Cilt: 2, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1993: 363-364.
Yaltırık, Faik, Efe, Asuman ve Uzun, Adnan, Tarih Boyunca İstanbul’un Park, Bahçe ve Koruları Egzotik Ağaç ve Çalıları. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 1997.