190401

OSMANLI'DAN CUMHURİYET'E TÜRKİYE’DE ÇOCUKLARA YÖNELİK HAYVANCILIK EĞİTİMİ

Nüfusunun büyük kısmının hayvancılıkla uğraştığı Osmanlı Devleti’nde siyasi idare, ülkede hayvancılığa yönelik ıslah ve çoğaltıma hız verirken eğitimi bu iş için kullanmış ve hayvancılıkla ilgili bilgiler ilkokuldan itibaren çocuklara aktarılmaya başlanmıştır. Hazırlanan “Malumat-ı Nafia Dürus-ı Eşya” dersinin konusu içerisine hayvancılıkla ilgili konular eklenmiştir. II. Meşrutiyet döneminde ülkede hayvancılığı geliştirmek için eğitim sisteminin yeni baştan inşa edilmesine çalışılmıştır. Siyasi idare daha da ileri giderek 1913 yılında gerçekleşen İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin genel kongresinde, cemiyetin programına, vilayetlerin ihtiyaçlarına göre ziraat derslerinin eklenmesine karar vermiştir. Bu dönemde “Malumat-ı Medeniye”, “Dürus-ı Eşya” ve “Ziraat” derslerinde hayvancılıkla alakalı konulara yer verilmiştir. Cumhuriyet döneminde eğitim müfredatlarında değişime gidilmiştir. Bu dönemde hayvancılığın anlatıldığı “Dürus-ı Eşya” dersinin yerini “Tabiat Tetkiki, Ziraat, Hıfzıssıhha”, sonrasında ise “Hayat Bilgisi” dersi almıştır. Yine cumhuriyet döneminin ihtiyaçları doğrultusunda “Musahabat-ı Ahlakiye ve Malumat-ı Vataniye” dersinde hayvancılıkla alakalı konulara yer verilmiştir. Ortaokullara Hayvancılık, liselere ise “Nebatî ve Hayvanî ve Fizyoloji” dersi eklenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada Maarif Nezareti’nin onayı ile yayınlanan ders kitaplarındaki hayvancılıkla ilgili konuların içeriğine yer verilmiştir. Ayrıca hayvancılık konusunun dönemlerin eğitim müfredatları ve siyasi olayları içerisinde nasıl ele alındığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun için Osmanlı ve cumhuriyet dönemlerinde okutulan ders kitapları, müfredat programları, süreli yayınlar ve ikinci el kaynaklar kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk, Ders Kitapları, Eğitim, Hayvancılık Eğitimi, Ziraat

ANIMAL HUSBANDRY EDUCATION DIRECTED TO CHILDREN IN TURKEY FROM THE OTTOMAN PERIOD TO THE REPUBLIC

In the Ottoman Empire, where most of the population was engaged in animal husbandry, the political administration accelerated the breeding and reproduction of livestock in the country, used education for this work, and information about animal husbandry began to be transferred to children from primary school. Subjects related to animal husbandry have been added to the subject of the prepared “Malumat-ı Nafia Dürus-ı Eşya” course. During the Second Constitutional Monarchy, an effort was made to reconstruct the education system in order to improve animal husbandry in the country. The political administration went even further and decided at the general congress of the İttihat ve Terakki Cemiyeti in 1913 to add agricultural courses to the program of the society according to the needs of the provinces. In this period, subjects related to animal husbandry were included in “Malumat-ı Medeniye”, “Dürüs-ı Eşya” and “Ziraat” course. In the Republican period, changes were made in the education curricula. In this period, the course on animal husbandry, “Dürus-ı Eşya” was replaced by the courses on “Tabiat Tetkiki, Ziraat, Hıfzıssıhha” and then “Hayat Bilgisi”. Again, in line with the needs of the republican period, subjects related to animal husbandry were included in the “Musahabat-ı Ahlakiye and Malumat-ı Vataniye” course. Animal Husbandry has been added to secondary schools, and “Nebatî and Hayvanî and Fizyoloji” lessons have been added to high schools. Therefore, in this study, the content of the subjects related to animal husbandry in the textbooks published with the approval of the Ministry of Education is included. In addition, it was tried to determine how the subject of animal husbandry was handled within the educational curricula and political events of the periods. For this purpose, textbooks, curricula, periodicals and second-hand sources from the Ottoman and republican periods were used.

Keywords:

Agriculture, Animal Husbandry, Children, Education, Textbooks,

PDF

___

“At”, Çocuklara Mahsus Gazete. S: 13, (8 Ağustos 1312), 5-6.
“İbtidailerde Ziraat Tedrisatı”, Tedrisat Mecmuası. S: 23, (15 Şubat 1329), 39.
Ahmed Mithat. “Arılar”, Çocuklara Mahsus Gazete. S: 70, (22 Mayıs 1313), 1-2.
Ahmed Mithat. “Balıklar”, Çocuklara Mahsus Gazete. S: 72, (5 Haziran 1313), 1-2.
Ahmed Mithat. “Midyeler ve İstiridyeler”, Çocuklara Mahsus Gazete. S: 69, (15 Mayıs 1313), 1-2.
Ahmet Cevat. Musahabat-ı Ahlakiye, Sıhhiye, Medeniye, Vataniye ve İnsaniye. İstanbul: Kitaphane-i İslam ve Askeri, 1336.
Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi M. Ö. 1000-M. S. 2009. Ankara: Pegem Akademi, 2009.
Ali Kami. Yurd Bilgisi. İstanbul: Marifet Matbaası, 1928.
Ali Kâmi. Yurt Bilgisi. İstanbul: Marifet Matbaası, 1930.
Ali Rıza. Beşinci Sınıflar İçin Kızlara Mahsus Malumat-ı Nafia Dürus-ı Eşya. İstanbul: Karabet Matbaası, 1316.
Ali Rıza. Birinci Sınıflar İçin Kızlara Mahsus Malumat-ı Nafia Dürus-ı Eşya. İstanbul: Karabet Matbaası, 1316.
Ali Rıza. İkinci Sınıflar İçin Kızlara Mahsus Malumat-ı Nafia Dürus-ı Eşya. İstanbul: Karabet Matbaası, 1315.
Aslan, Erdal. “Osmanlı’nın “Mekatib-i İptidaiye”sinden Türkiye Cumhuriyeti’nin “İlk Mektepler”ine Geçişte Tarih Programlarında Değişim”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S: 48, (2011), 749-777.
Aytaç, Kemal. Avrupa Eğitim Tarihi- Antik Çağdan 19. Yüzyılın Sonlarına Kadar. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1972.
Cloyd, David E. Modern Education in Europe and the Orient. New York: The Macmillan Company, 1917.
Danışman, Zuhuri. Koçi Bey Risalesi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1972.
Ebu'l-Muhsin Kemal. Yeni Usul Eşya Dersleri. İstanbul: Necmi-i İstikbâl Matbaası, 1339.
Emek, Fatma. İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de Hayvancılık (1908-1938). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2023.
Esat. Çocuklara Hediye. İstanbul: Mecmua-i Havadis Matbaası, 1300.
Ethem Nejad. “Darülmualliminler- Ziraat- Askerler”, C: 5, S: 122, Sırat-ı Müstakim. (23 Kânunuevvel 1326), 295.
Faik ve Yuşa. Malumat-ı Ziraiye. İstanbul: Karabet Matbaası, 1321.
Fuad Münir. Eşya Dersleri. İstanbul: Orhaniye Matbaası, 1339.
Gölpınarlı, Abdülbaki. Yurt Bilgisi, İstanbul: Ahmet Kamil Matbaası, 1928.
Gündüz, Mustafa. Osmanlı Mirası Cumhuriyet’in İnşası Modernleşme, Eğitim, Kültür ve Aydınlar. Ankara: Lotus Yayınevi, 2010.
Hüseyin Hıfzı. Malumat-ı Medeniye. İstanbul: 1324.
Hüseyin Kazım. İlm-i Ziraat. Dersaadet: Hilal Matbaası, 1332.
Hüviyet Bekir, Ali Haydar. Hayat Bilgisi-Hayvanlar. İstanbul: Devlet Matbaası, 1927.
İbnü'l-Ali. Malumat-ı Fenniye ve Dürus-i Eşya. İstanbul: Artin Asaduryan ve Mahdumları Matbaası, 1328.
İnan, A. Afet. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2020.
Kenan Seyfi. “Türk Eğitim Düşüncesi ve Deneyiminin Dönüm Noktaları Üzerine Bir Çözümleme”, Osmanlı Araştırmaları. S: 41, (2013), 1-31.
Mehmet Asım, Ahmet Cevat. Anadolu Yavrusunun Kitabı Eşya ve Ziraat Dersleri. İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1338.
Mehmet Emin, Ahmet Refik. Hayvanat. İstanbul: Amedi Matbaası, 1928.
Muallim Naci. Talimli Kıraat Birinci Kısım. İstanbul: Nişan Berberyan Matbaası, 1311.
Mustafa Satı el-Husrî. Dürus-ı Eşya. İstanbul: Şems Matbaası, 1329.
Müstecabizâde İsmet. Rehber-i İttihad. İzmir: Köylü Matbaası, 1325.
Naime Halit. Hayat Bilgisi-Hayvanlar Âlemi-Memeli Hayvanlar ve Kuşlar. C:1, İstanbul: Muallim Ahmet Halit Kitapevi, 1938.
Onnik İhsan. Kadınlara Amelî Sanayi-i Ziraiye Dersleri-Arıcılık Zanaatı. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1331.
Onnik İhsan. Kadınlara Amelî Sanayi-i Ziraiye Dersleri-İpekçilik Zanaatı. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1331.
Onnik İhsan. Kadınlara Amelî Sanayi-i Ziraiye Dersleri-Sütçülük, Tereyağcılık ve Peynircilik Zanaatı. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1331.
Onnik İhsan. Kadınlara Amelî Sanayi-i Ziraiye Dersleri-Tavukçuluk Zanaatı. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1331.
Onnik İhsan. Muallimlere Rehber: Mekatib-i İbtidaiyede Ziraat Derslerini Nasıl Tedris Etmeli?. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1331.
Orhan Fuad. Musahabat-ı Ahlakiye ve Malumat-ı Vataniye. Dersaadet: Kanaat Matbaası, 1340.
Reisner, Edward H. Democracy and Nationalism in Education; Syllabus and Readings for a Course in History of Education from the French Revolution to the Present Time. New York City: Teachers College, Columbia University, 1919.
Salihpaşazâde Abdullah Mazhar. Malumat-ı Fenniye ve Hıfzıssıhha. İstanbul: Karabet Matbaası, 1312.
Selanikli Faik. Malumat-ı Medeniye. Dersaadet: Karabet Matbaası, 1324.
Tabiat Bilgisi IV. Sınıf. İstanbul: Devlet Basımevi, 1937.
Tabiğat Bilgisi I. İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
Tabiğat Bilgisi II. İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
TARİH IV. İstanbul: Devlet Matbaası, 1931.
Üstel, Füsun. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde II. Meşrutiyet'ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. 7. Baskı, Ankara: İletişim Yayınları, 2016.
Yıldırım, Mehmet Ali. “II. Abdülhamid Devri Taşra İdâdîlerinde Mesleki Eğitim Denemesi”, History Studies. 5, (2014), 249-268.
Yurt Bilgisi. İstanbul: Devlet Matbaası, 1934.