“TÜRKİYE’DE ORTA TAHSİL” BAŞLIKLI RİSALEYE GÖRE OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN ULUS DEVLET TÜRKİYE’YE İNTİKAL EDEN ORTAÖĞRETİM MİRASI

Bu makalede Osmanlı Devleti’nden ulus devlet Türkiye’ye intikal eden ortaöğretim mirası analiz edilmeye çalışılmaktadır. Osmanlı eğitim modernizasyonu Cumhuriyet sonrası eğitim sistemimizin temellerini oluşturmaktadır. Sultan II. Mahmud ile başlayan Osmanlı sivil eğitim kurumlarının tesisi Tanzimat, 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve II. Abdülhamid dönemleriyle yeni bir şekil almıştır. Bu dönemlerin ortaöğretim kurumlarını idadi ve sultani mektepleri oluşturmaktadır. Bunların Türkiye’ye intikal eden mirasını ise 1339 tarihli “Türkiye’de Orta Tahsil” başlıklı risale en güzel şekilde yansıtmaktadır. Buna göre; 12-16 yaşından yukarı gençlerin talim ve terbiyelerini üstlenen bu mektepler, talebeyi hayata hazırlamaktadır. Yurt sathına yayılmış, nitelik ve nicelik bakımından farklılık göstermektedir. Bu kurumlar millî duyguyu ve birliği sağlamalıdır, gençliği çalışma ve üretmeye sevk etmelidir. Bu esaslar dâhilinde terbiyeye istikamet vermek mektep idaresinin vazifesidir ve okullara talebeler belli şartlar dâhilinde kabul edilir. İlgili kurumlar bir kısım değişikliklerle birlikte Türkiye Cumhuriyeti’nin ortaöğretim kurumlarının temellerini oluşturmuş ve orta mektepler ve liseler olarak varlığını sürdürmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, sultani, idadi, ortaöğretim mirası, Türkiye.

In this paper, secondary education legacy, which is inherited from Ottoman Empire to Turkey the nation state, is tried to be analyzed. Ottoman modernization of education provides the basis for our education system after the republic. The constitution of Ottoman civilian educational institutions, which started with Sultan Mahmud II, took a new form with Tanzimat reform era, the Statute on General Education of 1869, and the era of Sultan Abdülhamid II. Secondary schools of those eras are constituted by high schools (idadi mektebi) and sultana schools (sultani mektebi). The legacy of them that is inherited to Turkey is best represented by the tractate titled “Secondary Education in Turkey”, dated 1339. Accordingly, those schools, which have the aim of education and morality of the young who are 12-16 years old or above, prepare the student for life. Those schools are spread country-wide and they differ in terms of quality and quantity. Those institutions should provide national feelings and secure uniformity, and they should incite the youth to work and produce. Under these conditions, to direct the morality is the duty of the school administration and the students are enrolled in schools in accordance with certain conditions. Relevant institutions, though there are some arrangements, constitute the basis of the * Yrd. Doç. Dr., Erzincan Üniversitesi Üzümlü Meslek Yüksekokulu, icanerturk25@hotmail.comsecondary schools in Republic of Turkey, and they subsist as secondary schools and high schools.

Keywords:

Ottoman Empire, sultana (sultani), high school (idadi), secondary education legacy, Turkey. I.,

PDF

___

Akyüz, Y. (1993). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e). İstanbul.

Alkan, Mehmet Ö. (2000). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Modernleşme Sürecinde Eğitim İstatistikleri 1839-1924. T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Tarihi İstatistikleri Dizisi, Ankara.

Bilim, Cahit Y. (2002). Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi (1734-1876). Eskişehir.

Cihan, A. (2004). Reform Çağında Osmanlı İlmiye Sınıfı. İstanbul. 15 Alkan, age., s. 289, 290-292, 304-307.

Demirel, F. (2012). II. Meşrutiyet’ten Sonra Osmanlı’da Orta Öğretim: Sultaniler, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXVII(2).

Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara.

Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi, C 1-2-3 İstanbul.

Kodaman, B. (1991). II.Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara.

Kodaman, B. ve Saydam, A. (1992). Tanzimat Devri Eğitim Sistemi, 150. Yılında Tanzimat, Ankara.

Maarifİ Umumiye Nizamnamesi. (1286). Matbaa-i Amire.

Mahmud Cevad İbnü’ş Şeyh Nafi, (2002). Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı. Yayına Hazırlayan: Mustafa Ergün, Tayyip Duman, Sebahattin Arıbaş, Hüseyin Dilaver), Ankara.

Öztürk, C., İdadi, T.D.V.İ.A., C 21. Sakaoğlu, N. (1993). Osmanlı Eğitim Tarihi. İstanbul.

Somel, Selçuk A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839-1908) İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin-The Modernization of Public Education in the Ottoman Empire 18391908 İslamization, Autocracy and Discipline. (çev. Osman Yener). İstanbul.

Sungu, İ. (1943). Galatasaray Lisesi’nin Kuruluşu. Belleten, sayı: 28.

Şişman, A. (1989). Galatasaray Mekteb-i Sultanisi’nin Kuruluşu ve İlk Eğitim Yılları (18681871). İstanbul.

Tutsak, S. (2002). İzmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850-1950). Ankara.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, (1339). Türkiye’de Orta Tahsil, Maarif Vekaleti Neşriyatından, İstanbul, Matbaa-i Amire.

Unat, Faik R. (1964). Türkiye’de Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış. Ankara.

Yücel, Hasan A. (1994). Türkiye’de Orta Öğretim. Ankara. 52* 371