“ŞİİRİ BİLİME UYGULAMAK” YAHUT SÜNBÜLZADE VEHBİ’NİN HİKMET ANLAYIŞI VE İLİMLERE BAKIŞI

Sünbülzade (1718-1809), bir Osmanlı şair düşünürüdür. Maraşlıdır ve 18. yüzyılda yaşamıştır. Müderrislik, kadılık, elçilik görevleri yapmış, yazdığı şiirsel sözlükleri yanında Nabi geleneğini sürdürmesi ile tanınmaktadır. Şairimizin felsefeye olan ilgisi, felsefeyle meşguliyeti düşünce dünyamızda bilinmemektedir. İşte bu çalışma düşünürün bu yönüne odaklanmaktadır. Başka bir ifadeyle bu yazıda düşünürümüzün hikmet anlayışı ve ilimlere bakışı ele alınacaktır. Çünkü yazar bizatihi felsefe okuduğunu, keyif aldığını, bir süre felsefî öğreti peşinde gittiğini söylemektedir. İkinci olarak o bir ‘ulema’ ve ‘şuara’ ailesinden gelmektedir. Kütüphanelerde, onun adını taşıyan kelam ve mantıkla ilgili bir eser bulunmaktadır. Ayrıca o, felsefenin ahlak disiplini alanında, ancak pendname geleneğinde Lütfiyye adıyla bir esere sahip bulunmaktadır. Şair-düşünürümüz, hikmete ve ilimlere bakışını bu çalışmasında ortaya koymaktadır. Onun bu eseri, bu açıdan iki kısımda değerlendirilebilir. Birincisi ilim/felsefe anlayışı ve sınıflaması, ikincisi ahlak düşüncesi. Birincisini ele alan yazımız üç bölümden oluşmaktadır. Sünbülzade’nin kimliği, felsefe ilgisi ve bilimlerle ilgili eseri, üçüncü olarak hikmet anlayışı ve ilimlere bakışı. Diğer bir ifadeyle şairimizin felsefe geleneğimiz içerisindeki yeri belirtilen başlıklar altında belirlenmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sünbülzade, felsefe, şiir, bilimler, ahlak, bilim sınıflaması.

Sunbulzade (1718-1809) is an Ottoman poet-thinker. He is from Maras and lives in 18th century. He was müderris, Qadı and delegate. He is known by his poetic dictionaries and continuing the tradition of Nabi. His concern about the philosophy and his Works on the philosophy are not known in the world of thought. This research focuses on this aspect of the thinker. In other words, his wisdom understanding (hikmah) and the view of science (ilim) will be discussed. Because the author claims that he studied philosophy, took pleasure in studying it and followed the philosophical discipline (öğreti). Moreover he is from an ‘ulama’ and of ‘suara’ family. In the libraries, we can find a work of him about kalam and logic. Furthermore, he has a book on et hics discipline called “Lutfıyye”. The poet-thinker presents his views on hikmah and the science by this work. His work can be evaluated in two parts. First one is his understanding and classification of sciences/philosophy and the second one is his thought of ethics. This study dealing with the first part consists of three sections. They are Sumbulzade’s identity and his philosophical concern, his work about the science and his understanding of hikmah and view of sciences. In other words, his place on our philosophical tradition is specified under these sections.

PDF

___

Aristoteles, Metafizik. (çev. Ahmet Arslan). Sosyal Yayınlar, İstanbul 1996.

Aristoteles, Poetika. (çev. Bircan Çınar). Ankara 2010.

Banarlı, N. S. (1971). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. 1338.

Cengiz, M. (2012). Platon ve Aristoteles’te Şiir Düşüncesi. İstanbul: Şiirden Yayınları.

Erkal, A. (2009). Divan Şiiri Poetikası (17.Yüzyıl). Ankara: Birleşik Yayıncılık.

İbn Sina, Metafizik (İlahiyat). Risaleler. (çev. A. Açıkgenç ve M. H. Kırbaşoğlu). Kitabiyat, Ankara 2004.

İbn Sina, Kitabu’ş-şifa, Metafizik II. (ed. Muhittin Macit). Litera, İstanbul 2005.

Kutluer, İ. (2011). Yitirilmiş Hikmeti Ararken. İstanbul: İz Yayıncılık.

Nabi, Hayriyye, Matbaa-i Ebuzziya, konstantiniyye 1307.

Nabi, Yusuf, “Matlabı hüsn-i kelam-ı mevzun”, Hayriyye, (haz., İskender Pala). Kapı Yayınları, İstanbul 2009.

Öner, N. (2012). Tanzimattan Sonra Türkiye’de İlim ve Mantık Anlayışı. İstanbul: Divan Kitap. Platon, Devlet. (çev. Hüseyin Demirhan). Sosyal Yayınlar, İstanbul 2002.

Sünbülzade Vehbi, Hâşiye alâ tehzîbi’l-mantık ve’l-kelâm. Vakıflar Genel Müd. Ankara Bölge Müd. Ktp, Safranbolu İzzet Mehmet Paşa Koleksiyonu, no. 67 Saf 283/3, 30a-78a yaprak. Sünbülzade Vehbi, Lütfiyye, Süreyya A. Beyzadeoğlu, MEB, İstanbul 2004.

Sünbülzade Vehbi, Tuhfe, N. Külekçi ve T. Karabey, Erzurum 1990.

Taşköprüzade Ahmed İbn Mustafa, Mevzuatu’l-ulum, İkdam Matbaası, İlk Baskı, Dersaadet 13 Tatar, B. (2010). Doğumunun 770. Yıldönümünde Yunus Emre’de Şiirsel Düşünme Biçimi. Uluslarar ası Yunus Emre Sempozyumu. ed. H. Bayram Başer, İstanbul, s . 68-71.

Yenikale, A. (2012). Sümbülzade Vehbi Divanı. Kültür ve Turizm Bakanlığı e-yayın.

Yorulmaz, H. (1996). Divan Edebiyatında Nabi Ekolü. İstanbul: Kitabevi Yayınları.