ŞAH ABBAS DEVRİNDE (1587-1629) İRAN’DA TİCARÎ HAYAT

Öz 16. yüzyılın başında Safevi Devleti’nin kurulmasıyla birlikte Avrupalı devletlerin İran’a olan ilgisi artmıştır. Bu ilgi şüphesiz Osmanlı Devleti karşısında doğuda güçlü bir müttefik arayışı ile doğru orantılı idi. Avrupalı devletlerin İran’da kurulan Safevilere karşı gösterdikleri siyasi odaklı ilgileri daha sonra ticarî boyutta da gelişecektir. Safevi silsilesinin en kudretli hükümdarı Şah Abbas’ın saltanat yılları siyasi ve ticarî ilişkilerin doruk noktasına çıktığı bir dönem olmuştur. Şah Abbas dönemi İran’ı doğudan ve batıdan diplomatik ve ticarî temsilcilerin buluşma noktası olmuştur. Biz bu makalede, merkezî otoriteyi sağlayıp güçlü bir devlet mekanizması geliştiren Şah Abbas devrinde Safevi Devleti’nin iç ve dış ticaretini anlatmaya çalışacağız.

___

BURTON, Audrey, The Bukharans: A Dynastic, Diplomatic And Commercial History (1550-1702), Great Britain: Curzon Press, 1997

ÇAY, Abdulhâluk, ‚Safaviler-Avşarlar-Kaçarlar‛, Tarihte Türk Devletleri, Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, II (1987): 565-566

FÂİKÎ, İbrahim, Azerbaycan Mesîr-i Tarih-i İran, Tebriz: İntişarât-ı Yâran, 1375, C. II.

FARMAYAN, H. F., The Beginnings of Modernization in Iran: The Policies and Reforms of Shah Abbas I (1587-1629), Salt Lake City, Utah: Middle East Center University Of Utah, 1969

FELSEFİ, Nasrullah, Zendegâni-yi Şah Abbas-ı Evvel, İntişârât-ı İlmî, Tahran, 1375, C. I-V

FERRIER, R. W., ‚The Armenians and the East India Company in Persia in the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries‛, The Economic History Review, New Series, 26 (1/1973): 38-62

FERRIER, R. W., ‚The Terms And Conditions Under Which English Trade Was Transacted With Safavid Persia‛, Bulletin Of The School Of Oriental And African Studies, University Of London, (In Honour Of Ann K. S. Lambton), 49 (1/1986):.48-66

FLOOR, W., - CLAWSON, P., ‚Safavid’s Iran Search For Silver And Gold‛, International Journal of Middle East Studies, 32 (3/2000):345-368

ISLAM, Riazul, Indo-Persian Relations, Iranian Culture Foundation, Teheran, 1970.

İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Çev: Halil Berktay, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2000, C. I

İSKENDER BEY TÜRKMEN, Târih-i Âlem-ârâ-yi Abbasi, Yayına Hazırlayan: İrec Afşar, Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebîr, 1387, C. 2

MATTHEE, Rudi, ‚Between Venice And Surat: The Trade In Gold In Late Safavid Iran‛, Modern Asian Studies, 34 (1/2000): 223-255

MATTHEE, Rudolph, The Politics Of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver 1600-1730, Cambridge University Press, 1999

MEHDEVÎ, A. H., Târih-i Revâbıt-ı Hârici-i İran: Ez İbtidâ-i Devrân-i Safeviyye Tâ Pâyan-ı Ceng-i Dovvom-ı Cihânî (1500-1945), Tahran: Müessese-i İntişârât-ı Emir Kebir, 1377

MİHRİBAN, M.N.E., Şah Abbas-ı Kebîr: Zendegi ve Neberdhâ-yi Kahraman-ı Bozorg-ı Milli, Tahran: Şirket-i Mütalaât ve Neşr-i Kitâb-ı Parsa, 1387

NAÎMÂ MUSTAFA EFENDİ, Târih-i Na’îmâ, Haz. Mehmet İpşirli, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007

ÖZBARAN, Salih, Portekizli Seyyahlar: İran, Türkiye, Irak, Suriye ve Mısır Yollarında, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007

PÂZÛKİ, Rıza, Târih-i İran: Ez Moğol Tâ Afşâriyye, Şirket-i Çaphâne-i Ferheng, 1317

PINKERTON, John, A General Collection Of The Best And Most Interesting Voyages And Travels, London, 1811, C. 9

RAMAZANİ, R. K., The Foreign Policy Of Iran: A Developing Nation In World Affairs (1500-1941), Charlottesville, United States Of America: University Press Of Virginia, 1966

ROSS, E. Denison, Sir Anthony Sherley and His Persian Adventure, London: George Routledge & Sons, Ltd, 1933

ROTA, Giorgio, ‚Safevi İranı ile Venedik Cumhuriyeti Arasındaki Diplomatik İlişkilere Genel Bir Bakış‛, Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 6 (2002): 899-906

SAVORY, R. M., İran Asr-ı Safevi (Iran Under The Safavids), (İngilizce’den Farsça’ya Çev: Kambiz Azizi), Tahran: Neşr-i Merkez, 1374

SAVORY, R. M., ‚The Sherley Myth‛, Studies On The History of Safawid Iran, Variorum Reprints, London, (1987): 73-81

SÜMER, Faruk, ‚Abbas I‛, DİA, İstanbul, 1 (1988): 17-19

SÜMER, Faruk, ‚Safevi Tarihi İle İlgili İncelemeler: I. ve II. Abbas Devirleri‛, Türk Dünyası Araştırmaları, 69 (1990): 9-32

SYKES, Percy, M., A History of Persia, London: Macmillan & Co. Ltd, II (1915)

TÂCBAHŞ, Ahmed, İran Der Zaman-ı Safeviyye, Tebriz, 1340

TEIXEIRA, Pedro, The Travels Of Pedro Teixeira With His Kings of Harmuz and Extracts From His Kings Of Persia, (İngilizce’ye Çeviren ve Dipnot Ekleyen: William F. Sinclair ve Donald Ferguson), London: Hakluyt Society, 1902