Türkiye'de Sorumlu Tüketim Davranışı Üzerine Araştırmalar: Ulusal Makaleler ve Lisansüstü Tezler Üzerine Bir Derleme

Ülkeler için ekonomik kalkınmanın göstergelerinden biri olarak görülen bireysel tüketimin miktarının belirli bir seviyeyi aşması ve tüketimin yanlış tercihlerle şekillenmesi çevresel ve toplumsal bazı tehditleri beraberinde getirmiştir. 1970li yıllarda bu tehditlere dair farkındalığın artması ile çok sayıda paydaş faydalı veya daha az zararlı tüketim uygulamalarının arttırılmasına yönelik eylem planları çevresinde iş birliğine çağırılmıştır. Belirtilen tarihten günümüze geçen 45 yıllık süre içinde davranış bilimciler de zararlı tüketim alışkanlıklarının değiştirilebilmesi için gerekli bilgi birikimini sağlamayı hedeflemiştir. Türkiye kaynaklı benzer amaçlı araştırmalar ise nispeten daha yakın bir geçmişe sahiptir ve sayıca oldukça azdır. Bu çalışma, Türk tüketicilerin sorumlu tüketim davranışı üzerinde yapılan araştırmaları derleyerek, incelemeye alınan sorumlu tüketim davranışı türlerinin ve bu davranışlar üzerinde etkisi araştırılan faktörlerin neler olduğu konusunda mevcut bilgi birikimini ortaya koymayı amaçlamıştır. Bu kapsamda sorumlu tüketim kavramı tartışılmış, konuya ilişkin uluslararası araştırmalara değinilmiş, Türkiye'de sorumlu tüketim davranışlarının açıklanmasına yönelik yapılmış araştırmalara dair detaylı bilgi sunulmuş ve gelecek araştırmalar için önerilere yer verilmiştir

Responsible Consumption Researches in Turkey: A Review on National Studies and Dissertations

One of the indicators of countries economic development is the amount ofpersonal consumption. However consumption that goes beyond certain levels and takes formwith wrong preferences brings along environmental and social threats. In 1970s, awarenessof those threats increased and numbers of actors were invited to collaboration to growbeneficial and less harmful consumption practices through common action plans. Since then,during this 45 year- time period, behavioral scientists also work to contribute to theknowledge necessary to change harmful consumption habits. However Turkey originatedresearches on the same topic have a recent history and they are limited. This research providea literature review of the Turkish researches on responsible consumption behaviours. In thisway it bring together a diverse body of knowledge about the various forms of responsible consumption and the effective factors. In this context, responsible consumption concept isintroduced, previous researches from international literature are summarized, detailedinformation about researches on responsible consumption behaviours in Turkey is presentedand suggestions for future researches are provided.

PDF

___

Abramson, L. Y., Seligman, M. E., Teasdale, J. D. (1978). "Learned Helplessness in Humans: Critique and Reformulation". Journal Of Abnormal Psychology, 87(1), 49.
Akın, M. ve Akın, G. (2007). "Suyun Önemi, Türkiye'de Su Potansiyeli, Su Havzaları ve Su Kirliliği", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 47(2), 105-118.
Aksu, C. K. (2014). Üniversite Çalışanlarının Sürdürülebilir Tüketime Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi: Kafkas Üniversitesi Örneği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kars: Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Aksu, C. K. ve Gelibolu, L. (2015). "Üniversite Çalışanlarının Sürdürülebilir Tüketim Açısından Tutumlarının Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma". Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(9), 237-248.
Aküzüm, T., Çakmak, B. ve Gökalp, Z. (2010). "Türkiye'de Su Kaynakları Yönetiminin Değerlendirilmesi". Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 3 (1), 67-74.
Anderson W. T. ve Cunningham, W. H. (1972). "The Socially Conscious Consumer". Journal of Marketing, 36, 23-31.
Antil, J. (1984). "Socially Responsible Consumers Profile and Implications for Public Policy". Journal of Macromarketing, 4, 18-39.
Antonetti, P. ve Maklan, S. (2014). "Feelings That Make a Difference: How Guilt and Pride Convince Consumers of the Effectiveness of Sustainable Consumption Choices" Journal of Business Ethics, 124 (1), 117-134.
Argan, M., Argan, M. T. ve Sevim, N. (2012). "Tükenmeden Tükettiren Yaşam Tarzı Gönüllü Sadelik", 17. Ulusal Pazarlama Kongresi, Balıkesir.
Ay, C. ve Ecevit, Z. (2005). "Çevre Bilinçli Tüketiciler". Akdeniz İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (10), 238-263.
Babaoğul, M. ve Buğday, E. B. (2012). "Gösteriş Tüketimine Karşı Gönüllü Sadelik". Tüketici Yazıları (III), 76-87.
Babekoğlu, Y. (2000). Tüketicilerin Demografik Özellikleri Ve Bireysel Tutumlarının Sorumlu Tüketim Davranışları Üzerindeki Etkisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Bang, H. K., Ellinger, A. E., Hadjimarcou, J. ve Traichal, P. A. (2000). "Consumer Concern, Knowledge, Belief, and Attitude Toward Renewable Energy: An Application of the Reasoned Action Theory". Psychology & Marketing, 17(6), 449-468.
Bayraktar, F. S. (2006). Bir Pazarlama Stratejisi Olarak Sosyal Sorumluluk Kampanyaları: Müşteri Perspektifinden Geri Dönüşüm Yaklaşımı. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Bayram, H., Dörtbudak, Z., Fişekçi, F. E., Kargın, M. ve Bülbül, B. (2006). "Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığına Etkileri". Dünyada, Ülkemizde ve Bölgemizde Hava Kirliliği Sorunu Paneli Ardından, Dicle Tıp Dergisi, 33(2), 105-112.
Bener, Ö. ve Babaoğul, M. (2008). "Sürdürülebilir Tüketim Davranışı Ve Çevre Bilinci Oluşturmada Bir Araç Olarak Tüketici Eğitimi". Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-dergisi, 13 Ekim, 1-10.
Berger, I. E.ve Corbin, R. M. (1992). "Perceived Consumer Effectiveness and Faith in Others as Moderators of Environmentally Responsible Behaviors". Journal of Public Policy & Marketing, 11 (2), 79-89.
Biner, N. (2014). Tüketicilerin Yeşil Ürün Satın Alma Davranışlarının İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
Boylu, A. A. ve Yertutan, C. (2012). "Erkeklerin Evde Enerji Ve Su Tasarrufu Konusundaki Alışkanlık Ve Satın Alma Odaklı Davranışlarının İncelenmesi". Sosyoekonomi, Ocak-Haziran, 157-171.
Bray, J., Johns, N. ve Kilburn, D. (2011). "An Exploratory Study into the Factors Impeding Ethical Consumption". Journal of Business Ethics, 98(4), 597-608.
Brown, H. S. ve Vergragt, P. J. (2015). "From Consumerism To Wellbeing: Toward A Cultural Transition?". Journal of Cleaner Production. http://dx.doi.org/10.1016/j.jclepro.2015.04.107.
Carrigan, M. ve Attalla, A. (2001). "The Myth of the Ethical Consumer: Do Ethics Matter in Purchase Behavior?". Journal of Consumer Marketing, 18 (7), 560-578.
Carrington, M. J., Neville, B. A. ve Whitwell, G. J. (2010). "Why Ethical Consumers Don't Walk Their Talk: Towards a Framework for Understanding the Gap between the Ethical Purchase Intentions and Actual Buying Behaviour of Ethically Minded Consumers". Journal of Business Ethics, 97, 139-158.
Cengiz, H. (2014). Gönüllü Sade Yaşam Davranışının Ölüm Tüketimi Davranışına Yönelik Tutumlar Üzerine Etkisi: Türk Ve Amerikan Kültürleri Arasında Bir Karşılaştırma, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Eskişehir.
Chan, R.Y.K. (2001). "Determinants of Chinese Consumers' Green Purchase Behavior". Psychology & Marketing, 18 (4), 389-413
Chatzidakis, A., Hibbert, S. ve Smith, A. P. (2007). "Why People Don't Take their Concerns about Fair Trade to the Supermarket: The Role of Neutralisation". Journal of Business Ethics, 74: 89-100.
Cleveland, M., Kalamas, M. ve Laroche, M. (2012). "It's not Easy Being Green: Exploring Green Creeds, Green Deeds, and Internal Environmental Locus of Control". Psychology & Marketing, 29(5), 293-305.
Cohen, M. (2001)."The Emergent Environmental Policy Discourse on Sustainable Consumption" M. Cohen, J. Murphy (Eds.), Exploring Sustainable Consumption: Environmental Policy and the Social Sciences, Elsevier, London, pp. 21-37.
Cohen, M., Murphy, J. (2001). Exploring Sustainable Consumption: Environmental Policy and the Social Sciences, Elsevier, London.
Çabuk, S., Nakıboğlu, B. ve Keleş, C. (2008). "Tüketicilerin Yeşil (Ürün) Satın Alma Davranışlarının Sosyo-Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi". Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 85-102.
Çabuk, S. ve Nakiboğlu, B. (2003). "Çevreci Pazarlama Ve Tüketicilerin Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri İle İlgili Bir Uygulama". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(12), 39-54.
Çabuk, S. ve Südaş, H. D. (2013). "Çevreci Bir Bakış Açısıyla Kadın Tüketicilerin Kozmetik Ürün Tüketim Davranışlarının İncelenmesi". Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 115-131.
Çakıcı, A. C. ve Yılmaz, B. E. (2012). "Mersin'deki Otel Çalışanlarının Nükleer Kaygıları, Çevresel Yaklaşım Ve Çevreci Tüketim Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma". Cağ University Journal of Social Sciences, 9(2), 1-22.
Çolakoğlu, E., Türk, B., Başar, E. E. ve Gül, O. (2013). "Kişisel Değerler Ve Çevre Bilincinin Çevreci Ürünlerin Tercih Edilmesindeki Etkileri: Karşılaştırmalı Bir Araştırma". 18. Ulusal Pazarlama Kongresi, Kars.
d'Astous, A. ve Legendre, A. (2008). "Understanding Consumers' Ethical Justifications: A Scale for Appraising Consumers' Reasons for not Behaving Ethically". Journal of Business Ethics, 82(2), 255-268.
De Pelsmacker, P., Driesen, L. ve Rayp, G. (2005). "Do Consumers Care about Ethics? Willingness to Pay for Fair-Trade Coffee". Journal of Consumer Affairs, 39 (2), 363-385.
Demireli, C. (2014). "Tüketici Yenilikçiliği Ve Gönüllü Sade Yaşam Tarzı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi". Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 24, 320- 337.
Diamantopoulos, A., Schlegelmilch, B. ve Sinkovics, R. R. (2003). "Can Sociodemographics Still Play a Role in Profiling Green Consumers? A review of the Evidence and an Empirical Investigation". Journal of Business Research, 56, 465-480.
Doğan, O., Bulut, Z. A. ve Çımrın, F. K. (2015). "Bireylerin Sürdürülebilir Tüketim Davranışlarının Ölçülmesine Yönelik Bir Ölçek Geliştirme Çalışması". İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(4), 659-678.