Osmanlı Devleti’nin Muhallefat Politikasına Dair Tespitler (Bayezid Sancağı Örneği)

Öz Bayezid Sancağı, İran hududunun uç noktasında olması ve Rus sınırına da yakın bulunması hasebiyle sefer organizasyonları ve lojistik destek hususlarında önemli görevler ifa etmiştir. Bu çalışmada sancağın hayvancılık potansiyelinin yanı sıra seferler sırasında et iaşesinin sağlanmasındaki yeri incelenecektir. Osmanlı ordusunun iaşesi hususundaki kavramsal çerçeve çizilecektir. Elde edilen resmi kayıtlar ışığında muhallefat bedellerinin ya ordunun iaşesinin temini ve bilhassa et ihtiyacının karşılanmasında kullanıldığı ya hazineye aktarılmaya çalışıldığı veya merkezi hükümetçe uygun görülen yerlerin giderleri için kullanıldığı tespit edilmiştir. Muhallefat bedellerinin tahsili konusunda merkezden gönderilen emirler ve süregelen takipler sonucu ortaya çıkan devlet hassasiyetine de bu çalışmada yer verilmiştir. Muhallefat bedellerinin zamanında tahsil edilmesi konusunda bölgesel farklılıklardan kaynaklanan zorluklar yaşanmaktaydı. Bayezid gibi serhatte yer alan bir sancakta, merkezin denetim ve kontrolünün tartışmalı olduğu dönemlerde muhallefat bedelleri ile ilgili sıkıntılar derinleşmekteydi. İran’la yaşanan sınır sorunları da bu uç bölgelerin idaresini zorlaştırmaktaydı. Osmanlı Devleti’nin bu zorlukları aşmak için hangi tedbirleri almaya çalıştığı dönemin ana ve birinci elden kaynakları incelenerek izah edilmeye çalışılacaktır. Bu konuda Başkanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen kayıtlardan ve bu alanda yapılan diğer çalışmalardan da istifade edilerek devletin sınır politikası, ordunun iaşesi ve Bayezid Sancağı bağlamında muhallefat uygulamaları konu edilecektir.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Bayezid Sancağı, Muhallefat, Et İaşesi

PDF

___

BOA. ADVNS.MHM.d 152/220, Fî Evâhir-i L Sene [1]158.
BOA. C.AS 22546/1, 19 Za. Sene 1213 /24 Nisan 1799.
BOA. C.AS 22546/1, 8 Câ Sene 1217 / 6 Ekim 1802.
BOA. C.AS 22546/1, 10 Ca 1218 / 27 Eylül 1803
BOA. C.AS 22546/1, 10 Ca 1217 / 8 Ekim 1802
BOA. C.AS 22546/1, 14 Recep 1214 / 12 Aralık1799
BOA. C.AS 22546/1, 20 Ca 1217 / 18 Ekim 1802
BOA. C.AS. 538/22546-2, 27 Ca 1217 / 25 Ekim 1807
BOA. C.ML 41/1892-1, 3 Z 1215 / 17 Nisan 1801
BOA. . C.ML. 41/1892-2, 3 Şevval 1215 / 17 Şubat 1801
BOA. C.ML. 41/1892-2, 19 S 1218 / 10 Haziran 1803
BOA. C.ML 62/2834-1, 9 L 1220 / 31 Aralık 1805
BOA. C.ML 62/2834-2
BOA. C.ML 2834/3, 7 Za 1220 / 27 Ocak 1806
BOA. C.ML 189/7839, 26 R 1221 / 7 Aralık 1806
BOA. C.ML 24/2507, 29 Z 1220 / 20 Mart 1806
BOA. HAT:1364/53898, 29 Z 1222 / 27 Şubat 1808
BOA. NO: 90 [ Hatt-ı Humâyûn ], HAT:53598-2
BOA. HAT:4144, 21 Zâ 1220 / 10 Şubat 1806
BOA. TS.MA.e 283/21, 4 Câ 1222 / 9 Ağustos 1807
Darkot, B. (1979). ”Bayezid” İ.A. C.2, MEB. Yayınları, Ankara
Eyice, S. (2000). “İshak Paşa Sarayı”, DİA, C 22, İstanbul, s.542-543
Gencer, F. (2011). “Merkezileşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sistemin Değişmesi”, Degiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/1627/17446.pdf..
Halaçoğlu, Y. (1988). “Ağrı”, DİA, C 1, İstanbul, s. 479-481
İnalcık, H. (1996). Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayınları.
İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmp. Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 1, İstanbul: Eren Yayınları.
İnalcık, H, Quataert, D. (2004). Osmanlı İmp. Ekonomik ve Sosyal Tarihi; Faroqhi, Suraiya, Mali Durum, C. 2, İstanbul: Eren Yayınları.
İnbaşı, M. (2004). Ukranya’da Osmanlılar Kamaniçe Seferi ve Organizasyonu (1672), İstanbul, Yeditepe Yayınları.
İnbaşı, M. (2007). “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarsında Çıldır Eyaleti ve İdarecileri”, I. Uluslararası Ağrı dağı ve Nuhun Gemisi Sempozyumu, İstanbul, 360-371
Karataş, Y. (2014). Bayezid Sancağı ve İdarecileri (1700-1914), İstanbul. Kitabevi Yayınları
Kaya, H (2016). “Bayezid Sancağı Örneğinde Osmanlı İdari Yapısında Yurtluk-Ocaklık Sistemi”, Current Research in Social Sciences, 2/1, 17-26.
Kaya, H. (2017). “19. Yüzyılın Birinci Yarısında Aşiretler ve Demografik Yapı: Bayezid Sancağı”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi (İtobiad), 6 (5), 2594-2612.
Kaya, H. (2018). Osmanlı-İran Sınırında Bir Serhad Sancağı: Bayezid (1578-1848), (Basılmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ankara.
Kılıç, O. (1999). “Yurtluk-Ocaklık ve Hükümet Sancaklar Üzerine Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi, OTAM, Sayı 10
Özcan, T. (2005). ”Muhallefat”, DİA, C. 30, İstanbul, s.406-407
Telci, C. (2007). “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsadere Süreci”,
Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXII, Sayı 2, Aralık 2007, s.145-166
Tuncel, M. (1994). “Doğubayazıt” DİA, C 9, İstanbul, s.492-493