2016 Uluslararası Bakliyat Yılı Hasebiyle Türkiye'de Mercimek (Lens culinaris Medik) Yetiştiriciliği

Türkiye'nin de öncülük ettiği baklagillere dikkat çekmek ve yararları konusunda farkındalık yaratma adına 2016 yılı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından "Uluslararası Bakliyat Yılı" ilan edilmiştir. Söz konusu karardan hareketle bu çalışmada mercimek, Ziraat Coğrafyası kapsamında türlü yönleriyle ele alınmış bunun sonucunda da faaliyetle ilgili yapılması gerekenler hakkında önerilerde bulunulmuştur. Türkiye'nin mercimeğin gen merkezi içinde yer alması, aynı şekilde ilk olarak kültüre alındığı sahalardan biri olması tarım tarihi açısından dikkat çekicidir. Türk zirai hayatında önemli değişimlerin yaşandığı bir ürün olan mercimek, ticari ve kültür hayatında da özel ve de önemli bir yere sahiptir. Uzun yıllar dünya mercimek üretiminde ilk sırada yer alan Türkiye, aynı zamanda bu ürünün uluslararası ticaretini de belirleyen bir konumdayken zamanla bu üstünlüğünü yitirmiştir. 2014'e gelindiğinde Türkiye'de baklagil ekim alanlarının % 33 gibi önemli bir kısmı mercimeğe ayrılmasına karşın, ülkemiz mercimek üretiminde dünya genelinde 4. sırada yer almıştır.

Lentil (Lens culinaris Medik) Cultivation in Turkiye on the Occasion of International Year of Pulse 2016

The year of 2016 has been declared as "International Pulse Year" by Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) in order to point out the legume family which also Turkey pioneered the cultivation and so as to raise awareness on the subject of the benefits of leguminosae. In this study, with reference to the given decision, the lentil has been discussed for its various sides in the scope of Agricultural Geography and consequently it has been made suggestions about what to do for the activity. In terms of agricultural history it is noteworthy because of the fact that Turkey is located in the gene center of lentil and also for the resason of that Turkey is one of the first cultured field. Lentil as such a product of significant changes in Turkish agricultural life has a special and important place in commercial and cultural life of Turkey. While Turkey has taken place on the top at the world lentil production for many years and at the same time has had determining also the international trade of this product, it has lost its supremacy at the time. By 2014 despite the fact that as the 33 % a significant portion of legume cultivation areas in Turkey has been set apart, the country was ranked at lentil production 4th in the World.

PDF

___

Anonim, (2012). Tarım Teknolojileri Yemeklik Dane Baklagiller Yetiştiriciliği (Nohut ve Mercimek), T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Ahlawat, I. P. S. (2012). Agronomy - Rabi Crops: Lentil, Division of Agronomy Indian Agricultural Research Institute, New Delhi - 110 012 Agronomy, pp. 10.
Alagöz, R., Keklikçi, Z. (1990). İki Yıllık Ekim Nöbeti Denemesi Sonuç Raporu, Güneydoğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Diyarbakır.
Aydoğan, A., Karagül, V., Bozdemir, Ç. (2002). Orta Anadolu Bölgesi Kışlık Mercimek (Lens culinaris Medik.) Islah Çalışmaları, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1 - 2, s. 1 - 13, Ankara.
Bulut, İ. (2006). Genel Tarım Bilgileri ve Tarımın Coğrafi Esasları (Ziraat Coğrafyası) Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
Çokkızgın, A., Çölkesen, M., Kayhan, K., Aygan, M. (2005). Kahramanmaraş Koşullarında Değişik Kışlık Mercimek (Lens culinaris Medic.) Çeşitlerinde Verim ve Verim Özellikleri Üzerine Bir Araştırma, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(2), s. 285 - 290.
Cokkizgin, A., Shtaya, M.J.Y. (2013). Lentil: Origin, Cultivation Techniques, Utilization and Advances in Transformation, Agricultural Science, Vol. 1, Issue: 1, p. 55 - 62, North America.
Cubero, J.I. (1984). Taxonomy, Distribution and Evolution of the Lentil and its Wild Relatives, Genetic Resources and Their Exploitation Chickpeas, Faba Beans and Lentils, (Ed. John R. Witcombe, William Erskine), s. 187 - 203, Martinus Nijhoff/Dr. W. Junk Publishers.
Cubero, J.I., Perez de la Vega, M., Fratini, R., (2009). Origin, Phylogeny, Domestication and Spread, The Lentil Botany, Production and Uses (Ed. William Erskine, Fred Muehlbauer and others), s. 13 - 33, Preston / UK.
Çiftçi, C.Y. (2004). Dünyada ve Türkiye'de Yemeklik Tane Baklagiller Tarımı, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Yayınlar Dizisi No: 5, s. 200, Ankara.
de Almeida Costa, G.E., Monici, K.S.Q., Reis, S.M.P.M., de Oliveira, A.C. (2006).
Chemical Composition, Dietary Fibre and Resistant Starch Contents of Raw Cooked Pea, Common Bean, Chickpea, and Lentil Legumes, Food Chemistry, Vol. 94, Issue: 3, p. 327 - 330.
Eser, D. (1970). Türkiye'de Yetiştirilen Mercimek Çeşitlerinin Önemli Morfolojik Karakterleri Üzerinde Araştırmalar, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 383, Ankara.
Eser, D., (1988). Nohut ve Mercimek Tarımının Durumu, Uluslararası Nohut ve Mercimek Sempozyumu, 14 - 15 Ocak 1988, s. 99 - 117, Side/Antalya.
Grusak, M.A., (2009). Nutritional and Health-beneficial Quality, The Lentil Botany, Production and Uses (Ed. William Erskine, Fred Muehlbauer and others), s. 368 - 390, Preston / UK.
Güngör, O., (1991). Konya Yöresinde Nadas Alanlarının Azaltılmasında Mercimek Tarımından Yararlanma, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Köy Hizmetleri Genel Müd,, Konya Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları No: 146, s. 73, Konya.
Gürbüz, D., (1988). Mercimek ve Nohutun Yem Olarak Değerlendirilmesi, Uluslararası Nohut ve Mercimek Sempozyumu, 14 - 15 Ocak 1988, s. 46 - 53, Side/Antalya.
Hanelt, P., (2001). Lens Mill. In: Hanelt P (Ed.), Mansfeld's Encyclopedia of Agricultural and Horticultural Crops, Springer-Verlag Berlin Heidelberg, Vol. 2, 849 - 852.
Kantar, F., Akten, Ş., Çağlar, Ö., (1994). Lentil (Lens culinaris L.,) Yields in Relation to Rhizobium leguminosarum and NP Fertilisation, Tarla Bitkileri Kongresi, 25 - 29 Nisan 1994, Cilt: 1, s. 283 - 285, İzmir.
Karabak, S., Cevher, C., (2002). Orta Anadolu Bölgesinde Nohut ve Mercimek Tarımını Sınırlandıran Sosyo-Ekonomik Faktörlerin Tespiti, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 1 - 2, s. 99 - 119, Ankara.
Karadeniz, E., (2008). Mardin - Kızıltepe Koşullarında Türkiye'de Tescil Edilmiş Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Bazı Verim Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enst., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 49, Van.
Kaya, F., (2010). Ülkemizde Yetiştirilen Bazı Mercimek Çeşitlerinin Bileşenlerinin Belirlenmesi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, s. 50, Adana.
Kiple, K.F. (2010). Gezgin Şölen Gıda Küreselleşmesinin On Bin Yılı, Yapı Kredi Yayınları, s. 385, İstanbul.
Kün, E., F. Altay, M. Kalaycı, M.S. Adak, M.A. Tüsüz, N. Açıkgöz, M.E.Ö. Sencer, K.
Meyveci, A. Tan, Ö. Kurt, Karagöz, A. (1990). Türkiye'de Nadas Alanlarının Daraltılması ve İkinci Ürün Çalışmaları, Türkiye Ziraat Mühendisliği 3.Teknik Kongresi, 8 - 12 Ocak 1990, s. 62 - 85, Ankara.
Kün, E., Çiftçi, C.Y., Birsin, M., Ülger, A.C., Karahan, S., Zencirci, N., Öktem, A.,
Güler, M., Yılmaz, N., Atak, M. (2005). Tahıl ve Yemeklik Dane Baklagiller Üretimi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, VI. Teknik Kongre, 3 - 7 Ocak 2005, Say: 403, Ankara.
Materne, M., McNeil, D., Hobson, K., Ford, R. (2007). Uses and Consumption, (Ed.
Shyam S. Yadav, David L. McNeil, Philip C. Stevenson), pp. 314 - 329, Published by Springer, Netherlands.
Materne, M., Siddique, K.H.M. (2009). Agroecology and Crop Adaptation, The Lentil Botany, Production and Uses (Ed. William Erskine, Fred Muehlbauer and others), s. 47 - 63, Preston / UK.
Mazoyer, M., Roudart, L. (2010). Dünya Tarım Tarihi Neolitik Çağ'dan Günümüzdeki Krize, (Çev. Şule Ünsaldı), Epos Yayınları, I. Baskı, s. 585, Ankara.
McNeil, D.L., Materne, M. (2007). Rhizobium Management and Nitrogen Fixation, (Ed.
Shyam S. Yadav, David L. McNeil, Philip C. Stevenson), pp. 127 - 143, Published by Springer, Netherlands.
Meyveci, K. ve Munsuz, N. (1987). "Orta Anadolu Bölgesi Koşullarında İkili Ekim Nöbeti Sisteminde Toprakta Nem ve İnorganik Azot Formlarının Belirlenmesi", Türkiye Tahıl Simpozyumu, 6 - 9 Ekim 1987, Bursa.
Meyveci, K., Avcı, M., Karaçam, M., Sürek, D., Karakurt, E., Şahin Yürürer, A. ve Özdemir, B. (2005). "Orta Anadolu Bölgesinde Ekim Nöbeti Araştırmaları Dörtlü Ekim Nöbeti", Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1 - 2, s. 1 - 22, Ankara.
Özdem, M.A. (2012). "Dünya ve Türkiye'de Kuru Baklagiller", TEPGE Bakış, Nüsha: 7, s. 9, Ankara.
Özdemir, S. (2002). Yemeklik Baklagiller, Hasad Yayıncılık, s. 144, İstanbul.
Özel, R. (2004). "Türkiye'de Kırmızı Mercimek Üretim Ekonomisi", Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, s. 146, Adana.
Sandhu, J.S. ve Singh, S. (2007). "History amd Origin Lentil an Ancient Crop for Modern Times", (Ed. Shyam S. Yadav, David L. McNeil, Philip C. Stevenson), pp. 1 - 9, Published by Springer, Netherlands.
Saxena, M.C. (1981). Agronomy of Lentils, Lentils, (Ed. C. Webb, G. Hawtin), p. 111 - 129, Farnham Royal/UK.
Schofield, L. (2007). The Mycenaeans, Getty Publication, p. 208, Los Angeles.
Sepetoğlu, H. (1994). Yemeklik Tane Baklagiller, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları Ders Notları: 24/3, Bornova/İzmir.
Sepetoğlu, H. (2006). Tarla Bitkileri I. (Tarla Tarımı, Tahıllar, Yemeklik Tane Baklagiller), Ege Üniversitesi Yayınları Ziraat Fakültesi Yayın No: 569, s. 108, İzmir.
Sevindi,C. (2012). Ülke Ekonomileri ve Açlık Sorunu. Günümüz Dünya Sorunları- Disiplerarası Bir Yaklaşım, s.205-233, Eğiten Kitap Yayınevi, Ankara.
Solh, M., Erskine, W. (1984). "Genetic Resources of Lentils, Genetic Resources and Their Exploitation Chickpeas", Faba Beans and Lentils, (Ed. John R.
Witcombe, William Erskine), s. 205 - 221, Martinus Nijhoff/Dr. W. Junk Publishers.
Stoilova, T. (2000). "Evaluation of Lentil Germplasm Accessions for Winter Hardness in Bulgaria", Bulgarian Journal of Agricultural Science, Vol. 6, p. 161 - 164, Bulgaria.
Subaşı, B. ve Mustafaoğlu, M. (1997). Türk Tarımında Mercimek ve Pirincin Yeri ve Önemi, İstanbul Ticaret Odası Yayın No: 1997-32, İstanbul.
Süzer, S. (2014). Mercimek Tarımı, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü, http://arastirma.tarim.gov.tr/ttae/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=81 (Son erişim: 25.07.2016).
Şehirali, S. (1988). Yemeklik Tane Baklagiller, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Matbaası, s. 435, Ankara.
Toğay, N. ve Anlarsal, E. (2008). "Van Koşullarında Farklı Bitki Sıklıklarının ve Ekim Şekillerinin Mercimek (Lens culinaris Medic.)'de Verim ve Verim Öğelerine Etkisi", Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 18(1), s. 35 - 47, Van.
TÜİK, (2014). İstatistik Göstergeler 1923 - 2013, Yayın No: 4361, s. 711, Ankara.
Türk, Z., Koç, M., (2001). Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kırmızı Mercimeğin Ekim Nöbetindeki Yeri ve Yetiştirme Teknikleri, Kırmızı Mercimeğin Sorunları ve Çözüm Önerileri Paneli, 30 - 31 Mayıs 2001, Diyarbakır.
Uyanık, M., (2001). Kırımızı Mercimek Üretiminde Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Kırmızı Mercimeğin Sorunları ve Çözüm Önerileri Paneli, 30 - 31 Mayıs 2001, s. 197 - 204, Diyarbakır.
Vavilov, N. I., (1951). The Origin, Variation, Immunity and Breeding of Cultivated Plants, Chronica Botanica, No. 1/6, pp. 364, New York.
Wang, N., Hatcher, D.W., Toews, R., Gawalko, E.J., (2009). Influence of Cooking and Dehulling on Nutritional Composition of Several Varieties of Lentils (Lens culinaris), LWT - Food Science and Technology, Vol. 42, Issue: 4, p. 842 - 848.
Yadav, S.S., Stevenson, P.C., Rizvi, A.H., Manohar, M., Gailing, S., Mateljan, G., (2007). Uses and Consumption, (Ed. Shyam S. Yadav, David L. McNeil, Philip C. Stevenson), pp. 33 - 46, Published by Springer, Netherlands.
İnternet Kaynakları
http://www.uby2016.org/anasayfa
http://www.fao.org/pulses-2016/en/
http://iyp2016.org/
http://www.chieftainwildrice.com/search?
q=lentils&qPrev=Search+for+...&submit.x=0
&submit.y=0
https://gobotany.newenglandwild.org/species/lens/culinaris/
http://arastirma.tarim.gov.tr/gaputaem/Menu/107/Mercimek
http://arastirma.tarim.gov.tr/tarlabitkileri/Menu/41/Mercimek
http://arastirma.tarim.gov.tr/gktaem/Menu/12/Tescilli-Cesitlerimiz
http://www.legumbresdecalidad.com/El-Centro-de-la-Legumbre.php
http://americanpulsecrops.org/
http://www.lentilfest.com/
http://www.kappadokiatohum.com/
https://en.wikipedia.org/wiki/Lentil#cite_note-2
http://www.foodsubs.com/Lentils.html
https://hort.purdue.edu/newcrop/afcm/lentil.html
http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx#sfU
(Son erişim: 25.07.2016)