6ORTADOĞU'DA SELEFİ-Şİİ GERGİNLİĞİ VE TÜRKİYE'NİN TUTUMU

İslam düşüncesinde çözülemeyen sorunlardan biri olan Şii-Sünni/Selefi ihtilafının geçmişi İslam tarihinin hemen başlangıcında ortaya çıkmıştır. İlk dönemlerde, rekabetin ağırlık merkezi, Sünnilik ve Şiilik arasında iken bugün İslam siyasal düşüncesinin çatışma ekseni, yoğun selefi faaliyetleri neticesinde Şii-Selefi çatışmasına doğru kaymış gözükmektedir. İslam'ın savunucularının sadece kendileri olduğu iddiasından hareketle selefiler diğer tüm akım ve mezheplerin İslam-dışı olduğu kanaatini taşımaktadırlar. Selefiler kadar keskin bir ayrım yapmasalar bile, Şiilere hâkim olan yaygın inanç da bu iddiadan beslenmektedir. Özellikle Arabistan ve İran, İslam'ın radikal iki ucunu temsil eden kutuplaşmanın temsilcileri ve hatta destekçileri durumundadır. Türkiye, bölgede barış ve istikrarın sağlanabilmesi için bölge ülkelerindeki mezhep temelli krizlerin önlemesi gerektiğini vurgulamaktadır. Çalışmada, İran-Suudi Arabistan eksenli rekabet ve Türkiye'nin bu konudaki tutumu irdelenmektedir

SALAFI -SHIITE TENSION IN THE MIDDLE EAST AND TURKEY'S ATTITUDE

SALAFI -SHIITE TENSION IN THE MIDDLE EAST AND TURKEY'S ATTITUDE Absract: The background of Shia-Sunni/Salafi conflict, one of the problems can not be solved in Islamic thought, emerged at the nearly beginning of the history of Islam. During the first period while center of gravity of the competition was between Sunnism and Shiism today the conflict axis of Islamic political thought seems to have shifted to Shiite-Salafi conflict as a result of intensive Salafi activities. Salafis are of the opinion that all other movements and sects are non-Muslim moving from that they described themselves as defender of pristine first era of Islam. The widespread dominant belief that the Shiites think generally fed from these claims even though they don't conduct a sharp distinction as salafis did. Iran and Saudi Arabia are not only representatives of the polarization which representing two radical ends of Islam but also supporters. Turkey has been pointing out that regional state must prevent the crisis based on sect to emerge the peace and stability in this region. In this paper, Iran-Saudi Arabia axes competition and the attitude of Turkey on this issue is examined

PDF

___

Akgün, B. ve Bozbaş, G. (2013), ''Arap Dünyasında Siyasi Selefizm ve Mısır Örneği'' Akademik Orta Doğu Dergisi, 7, sayı. 2, s. 18.
Akgün, M. vd., (2010), Ortadoğu'da Türkiye Algısı 2009, TESEV Yayınları.
Akgün. M, vd. (2011), Ortadoğu'da Türkiye Algısı 2010, TESEV Yayınları.
Akgün, M. ve GÖNDOĞAR, S. S. (2013), Ortadoğu'da Türkiye Algısı 2013, TESEV Yayınları.
Akpınar, M. (2013), İran ve Selefiler İslam'ı İki Cihetten Aşındırıyor, www.mahmutakpinar.com.
Arı, T. (2008) Geçmişten Günümüze Ortadoğu Siyaset, Savaş ve Diplomasi, Mkm Yayıncılık 4. baskı Bursa.
Arıkan, P. (2012), ''Suriye'nin Nusayri Yüzü ve İran'', Ortadoğu Analiz, Temmuz -Cilt: 4 - Sayı: 43, ss. 18-29.
Ataman, M. (2012), ''Türkiye- Suudi Arabistan İlişkileri: Temkinli İlişkilerden Çok Taraflı Birlikteliğe'', Ortadoğu Analiz, Eylül, Cilt 1, Sayı 9, ss. 72- 81.
Ayhan, V. (2010), ''Geçmişten Geleceğe Türkiye- Suudi Arabistan İlişkileri'', Ortadoğu Analiz, Kasım, Cilt 2, Sayı 23, ss. 25-35.
Ayhan, V. (2012) ''Ortadoğu'daki Şii-Sünni Gerginliği ve Türkiye, Ortadoğu Analiz, Şubat, Cilt: 4 Sayı: 38, ss. 18-24.
Ayhan, V. (2011), ''Suudi Arabistan'da Arap Baharı'', IMPR Rapor-no:8.
Barkey, Henri J. (2016), "Erdoğan's Foreign Policy Is in Ruins" Foreign Policy, http://foreignpolicy.com/2016/02/04/erdogans-foreign-policy-is-in- ruins/.
Büyükkara, M. A. (2013), ''İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu'daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini nüfusları'', e-makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2 Güz, ss. 321-354.
Çarkoğlu, A. ve Toprak, B. (2006), Değişen Türkiye'de Din, Toplum ve Siyaset, Tesev Yayınları.
Danforth, N. (2016), "Turkey's New Maps Are Reclaiming the Ottoman Empire" Foreign Policy, http://foreignpolicy.com/2016/10/23/turkeys- religious-nationalists-want-ottoman-borders-iraq-erdogan/.
Davison, Roderic H. (1960), Where Is the Middle East?, Council on Foreign Relations, Volume: 38, Number: 4, ss. 664-675.
Demirel, S. (2012), ''Şiilik, Selefilik ve Türkiye'', http://www.habervakti m.com/05 Ocak tarihinde yayınlanmıştır.
Dilek, K. (2013) ,''Şiilik Çalışmaları'', IMPR.
Eygi, M. Ş. (2013), ''Türkiye'de Ehl-i Sünneti Saran Tehlikeler'', www.milli gazete.com.tr/koseyazisi/Turkiyede_Ehl-i_Sunneti_Saran_Tehlikeler, 04 Nisan tarihinde yayınlanmıştır.
Francisco, J. (2016), Shi'a Political Identity in Saudi Arabia and Bahrain Oil boom and the Iranian Revolution leading up to the Arab Spring (working paper).
Gökdağ, B. A. (2013.), ''Ortadoğu Bölünmüşlüğünde Şiî-Alevi Türk Dünyası'', 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü. http://www.21yyte.org/arastirma/orta- dogu-ve-afrika-arastirmalari-merkezi/2013/08/19/7162/orta-dogunun- bolunmuslugunde-si-alev-turk-dunyasi.
Hasan, İ. (1991), ''Târîhu'l-İslâm es-Siyâsî ve'd-Dînî ve's-Sakâfî ve'l-İctimaî'', I-IV, Dâru'l-Fikr, Beyrut/Kahire, I, 322 ''Aktaran: Şaban ÖZ''.
Hizmetli, S. (1983), ''İtikadı İslam Mezheplerinin Doğuşuna İctimai Hadiselerin Tesirleri Üzerine Bir Deneme'', AÜİFD, XXVI. ss. 653-680.
İşcan, M. Z. (2002), ''İmamiyye Şia'sında Politik Bir Teori Olarak İmametin İmkânı'', Ekev Akademi Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 10. ss. 73-94
İşcan, M. Z. (2006), Selefilik; İslam Köktendinciliğin Tarihi Temelleri, kitap yayınevi 1. Baskı İstanbul.
Itanı, F. (2016), "Why Turkey Went to War in Syria" Foreign Policy, http://foreignpolicy.com/2016/08/24/why-turkey-finally-went-to-war- in-syria-jarablus-invasion-kurds/.
Jawoshy, O. ve Schwırtz, M. (2012), Iraq's Vice President Calls Death Sentence 'Unjust', http://nyti.ms/TBk4qG.
Johnson, K. (2016), "To Punish Iran, Saudis Scuttle Oil-Freeze Plan", Foreign Policy oilfreezeplan/.
Kamrava, M. (2005), The Modern Middle East: A Political History Since The First World War, University Of California Press, Ltd., London.
Kaplan, D. (2008), ''Şiiliğin İran Topraklarında Egemenliği: Safeviler Öncesi Arka Plan ve Safevi Dönemi Şiileştirme Politikaları'', Marife- Şîa Özel Sayısı, Yıl: 8, Sayı: 3, ss.183-203.
Keskin, A. (2009), ''İran-Türkiye İlişkilerine Genel Bir Bakış'', 21. YÜZYIL.
Kubat, M. (2004), ''Selefi Perspektifin Tarihselliği'', İslami Araştırmalar Dergisi Cilt:17 Sayı:3, ss. 235-255.
Kutluay, Y. (1965), İslam ve Yahudi Mezhepleri, Ankara, ss.216.
Lewis, B. (2009), Tarihte Araplar, Çev: H. Dursun Yıldız, Ağaç Kitapevi Yayınları, İstanbul.
Milani, M. (2016), "Saudi Arabia's Desperate Measures; The Domestic and Regional https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2016-01-10/saudi- arabias-desperate-measures. Riyadh" Foreign Affairs,
Nasr, V. (2006), "When the Shiites Rise", Council on Foreign Relations, Volume 85, Number 4, ss. 58-74.
O'leary, D. L. (1968), Arabic Thought and Its Place In History, Routlage & Kegan Paul Ltd. Broadway House, 68-74 Carter Lane, London.
Olidort, J. (2015), What Is Salafism? How a Nonpolitical Ideology Became a Political Force, Council on Foreign Relations.
Onat, H. (2013), ''İran İslam Devrimi ve Şiilik'', e-makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2 Güz, ss. 223-256.
Onat, H. (1997), ''Şiiliğin Doğuşu Meselesi (Birinci Asır)'', AÜİFD, XXXVI, ss.79-117
Onat, H. (1992), ''Şii İmamet Nazariyesi'', A.Ü.İ.F.D., C. 32, ss. 89-110
Onat, H. (1989), ''Şiilik ve Günümüz Şiiliğinde Bazı Yeni Yaklaşımlar Üzerine'', İslâmî Araştırmalar Dergisi, 3/3, ss. 122-138.
ÖZ. Ş. (2008), ''Şia'nın Aslı ve Doğuşu Üzerine Görüşler'', e-makâlât Mezhep Araştırmaları, I/2 Güz, ss. 29-47.
Peköz, M. (2012), http://www.sendika.org/2012/08/akp-selefilerle-kol-kola-el- kaidelesen-akp-dr-mustafa-pekoz/.
Sokolsky, R. (2016), "Time to Get Tough on Saudi Arabia; The Execution of Nimr al-Nimr and What to do About It" Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/saudi-arabia/2016-01-06/time- get-tough-saudi-arabia.
Şahin, M. (2010), ''İran Dış Politikasının Dini Retoriği'',Akademik Orta Doğu, 2(2), ss. 9-19.
Şeriati, A. (1990), Ali Şiası ve Safevi Şiası, çev: Feyzullah Artinli, Yöneliş Yayınları, 2. Baskı. İstanbul.
''The Sunni-Shia Divide'', http://www.cfr.org/peace-conflict-andhuman- rights/sunni-shia-divide/p33176# /.
Tol, G. ve Vatanka, A. (2016), Turkey and Iran's Rekindled Courtship, Middle East Institute, http://www.mei.edu/content/article/turkey-and irans- rekindled-courtship.
Uyar, M. ve diğ. (2010), İslam Mezhepleri Tarihi, ed. M. Ali Büyükkara, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Watt, W. M. (1981), İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri, çev: Ethem Ruhi Fığlalı, Umran Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
Wellhausen, J. (1989), İslamiyet'in İlk Devrinde Dini-Siyasi Muhalefet Partileri, çev. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Yılmaz, C. (2011), ''İran ve Suudi Arabistan'ın Bitmeyen Bölgesel Rekabeti'', Ortadoğu Analiz, Şubat - Cilt: 3 - Sayı: 26, ss. 53-62
Yönem, A. (2013), ''Şii-Sünni İlişkileri Bağlamında Günümüz Selefiliği'', e- makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2 Güz, ss. 195-222.
www.aa.com.tr/tr/dunya/343591-uzmanlar-musuldaki-durumu-degerlendirdi 11.06.2014.
www.aljazeera.com.tr/haber/erdogan-mezhepcilik-fitnedir
www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/06/140609_ruhani_gul_toplanti.shtml.
www.bbc.com/turkce/haberler/2015/06/150619_suriye_afgan_parali_askerler.
www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html www.edition.cnn.com/2012/08/08/world/syria-iran-analysis/.
www.ft.com/intl/cms/s/0/705f7ce4-f9c8- 11e2b8ef00144feabdc0.html#axzz2ai70CJWe 31.07.2013.
www.iha.com.tr/iran-iraka-askeri-destek-gonderdi-dunya-363486 13. 6. 2014.
www.imam-khomeini.com/web1/turkish/showitem.aspx?cid.
www.pewforum.org/2011/01/27/the-future-of-the-global-muslim-population/.
www.riyad.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=121158, 14.09.2008.
www.un.org/press/en/2010/sc9948.doc.htm, 9.06.2010.