Vilayat-ı Şarkıye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti Erzurum Şubesi’nin Kuruluşu ve Atatürk’ün Cemiyete Katkıları

Mondros Mütarekesinin uygulanmaya başlanmasından itibaren OsmanlI Devleti'nin topraklarının paylaşılmakta olduğu dönemde kurulan Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak cemiyetlerinden birisi de: 2 Aralık 1918 tarihinde İstanbul'da kurulmuş olan Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'dir. Cemiyetin Erzurum Şubesi kuruluşundan (10 Mail 1919) itibaren Erzurum Kongresi sonucunda Doğu Anadolu'da bulunan bütün müdafaa-i hukuk cemiyetlerinin Şarki Anadolu müdafaa-i hukuk cemiyeti altında toparlanması ile kapanmasına (fiilen 7 Ağustos 1919, resmen 24 Ağustos 1919) kadar geçen çok kısa zaman içerisinde o günün şartları içerisinde kendisinden beklenin üzerinde ve hatta genel merkezinden daha faal bir şekilde çalışmalarda bulunmuştur. Biz burada cemiyetin kuruluşu ve yapmış olduğu faaliyetlerle Atatürk'ün Erzurum'a gelişine kadar olan dönemde cemiyete olan katkılarını inceledik.

Anahtar Kelimeler:

Atatürk, Cemiyet, hukuk, müdafaa, vilayat

The Society of Defence of the National Rights of the Eastem Provinces was one of the “Defence of Rigts” and “Anti-Annexation “ societies established in İstanbul in such period where the Ottoman State had been shared out after the Mondros Armistice had been put into practice on December 2nd, 1918. Under these circumstances its Erzurum branch had shown unexpected hard works and high activities even more active than the main office; in a short period of time starting from its establishment (March 10,1919) to the closure (actually August 7,1919, offically August 24,1919) as a result of gatherİng ali the “Defence of Rights” and “Anti- Annexation” societies under Society of National Rights Of Eastem Ana- tolia by Erzurum Congress. In this study, we have examined the es-tablishment and activities of the society till Atatürk's arrival to Erzurum and his contribution to the society in that period.

Keywords:

Atatürk, society, right, defence, provinces,

PDF

___

Bekir Sıtkı Baykal, Erzurum Kongresiyle İlgili Belgeler, s 40-52.; M.F. Kırzıoğlu; Bütünüyle Erzurum Kongresi, s.90-102
Bekir Sıtkı Baykal, Erzurum Kongresiyle İlgili Belgeler, s 38-40.; Cevad Dursunoğlu, a.g.e., s 151-154.; M.F. Kırzıoğlu; Bü¬tünüyle Erzurum Kongresi, s.85-89.
Karabekir, a.g.e., s. 44
Hadisat, 10 Haziran 1335 M
Karabekir, a.g.e.,s.45 Hadisat, Î. Haziran 1335
Baykal, s. 122-124.. Hadi sat, 13 Haziran 1335
Kazım Karabekir, İstiklal Harbimiz, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1969, s. 45.
MF. Kıraoğlu; Bütünüyle Erzurum Kongresi, s, 116, 39
Yusuf Hiket Bayur, Atatürk’ün Hayatı ve Eseri, s.213, ATAŞE, Klasör 323, Dosya 60-4, Fihrist 34
ATAŞE, Klasör 323, Dosya 60-4, Fihrist 36. ATAŞE, Klasör 323, Dosya 60-4, Fihrist 27 ATAŞE,Klasör 239, Dosya 21 -13,Fihrist 25
J Dursunoğlu,a.g.e.,s61~62.
Bekir Sıtkı Baykal, “İzmir'in Yunanlılar Tarafından işgali ve Bu Olayın Doğu Anadolu'daki
Tepkileri”, Atatürk Konferansları 1969 TTK Basımevi, 1970
Iladisat, 10 Haziran 1335
B.S. Baykal,“a.g.m.”,s.i 19
Baykal, “a.g.m.”, s.120 Baykal, “a.g.m.”, s. 120
Baykal, “a.g.m.”, s.121 ATAŞE, Klasör No. 323, Dosya ııo. 60-4, Fihrist 50 Hadisat, 10 Haziran 1335 (1919) Hadisat, 13 Haziran 1335 Ömer Sami Coşar, İstiklal Harbi Gazetesi, 24 Mayıs 1919. Cumartesi, no .10 İstanbul 1970
Bekir Sıtkı Baykal, Erzurum Kongresiyle ilgili Belgeler, s.1-2. M.F. Kırzıoğlıt; Bütünüyle Erzurum Kongresi, s 10-12. Cevad Dıırsunoğlu,a.g.e., s 147-148.
İzzet Öztoprak, Kurtuluş Savaşında Türk Basını,Türkiye İş Bankası Yay,, Ankara 1981, s.9.
Albayrak Gazetesi Albümü, Türk İnkılâp Tarihi Ens. Arşivi
Mahmut Koloğlu, Erzurum Kongresi, s.21.
Türk İstiklal Harbi, C.III, s.21. Cevad Dursunoğlu, Millî Mücadelede Erzurum, Ankara, 1946, s.27. Cevad Dursunoğlu, a.g.e., s.21
M.F. Kırzıoğlu; Erzurum Kongresi'nin Sağ Kalan beş Mümessili” Türk Kültürü, yıl VIII, Sayı 85, s. 57. Cevad Dursunoğlu, a.g.e., s.30
Valilik Tarafından verilen 10 Mart 1919 Tarih ve 49 numaralı izin belgesi için bkz. M.F. Kır- zıoğlu; Bütünüyle Erzurum Kongresi, s. 12-13. Cevad Dursunoğlu, a.g.e., s. 33-34.
M.F. Ktrztoğlu; Kazım Karabekir, Ankara 1991,s .23. Enver Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, C.IX, s560. M.E. Kırztoğlu; Kazım Karabekir, Ankara 1991, s.23. Türk İstiklal Harbi, (Doğu Cephesi 1919-1921) Ankara, 1965 , III. Cilt, Gen. Kur. Yay., s.9.
Lord Kuıross, Atatürk, İstanbul, i972, s.276.
İsmail Şen; “ VİIayât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri” Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Ana¬dolu Sempozyumu, Kars Valiliği ve Atatürk Üniversitesi Yayını Nu: 675, Ankara, 1992 . s. 63-73. Hadisât, 4 Kanun-ı Evvel 1334.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi