Mustafa Kemal Paşa ve Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı

XIX. Asrın sonlarına doğru II. Abdülhamit ve Wilhelm'in kişisel gayretleri ile başlayıp zamanla giderek artan Türk-Alman dostluğu, I. Dünya Savaşı öncesinde bir ittifak bloğunun kurulması ile sonuçlandı. Osmanlı Devleti, 2 Ağustos 1914 tarihinde Almanlarla açık-gizli antlaşmalar yaparak, I. Dünya Savaşı'na yorgun, bitkin, ekonomik ve malî yönden sıkıntı ve bunalımlar içerisinde, mânevi bakımdan ise yıpranmış, bütün gücü tü¬kenmiş ve huzursuz bir vaziyette girmişti. Savaşın ikinci yılında Bağdat Cephesi'nin düşmesi, Alman ekonomisinin sekteye uğramasma neden olabilecek bir sonuç doğurdu. Çünkü Ortadoğu coğrafyasında petrolün en yoğun olduğu yer Irak bölgesi idi. Bağdat'ı geri almak amacıyla Irak Cephesi'nde teşkili düşünülen Yıldırım Ordular Gurubu, daha sonra bir strateji değişikliğine gidilerek Filistin cephesine kaydırılmış ve Alman Generallerinden Falkenhayn bu ordular gu¬rubunun komutanlığına atanmıştır. Filistin Muharebeleri, mukadderatını yabancı eline teslim eden bir or¬dunun uğrayacağı akıbeti göstermesi bakımından son derece önemlidir. Bu savaşta şu husus çok açık anlaşılmıştır: Almanlar gerçekten Osmanlı Dev- leti'nin müttefiki olarak Filistin'e gelmemişlerdi. Almanlar, aslında Or¬tadoğu'da nasıl hakimiyet kurar ve bu bölgenin zenginliklerine ka¬vuşabiliriz düşüncesi ile geldiklerini göstermişlerdi. Karargahlarındaki tavır ve uygulamaları ile de zaten Türklerin fikirlerine pek değer ver¬medikleri görülmekte idi. Nitekim 1917 yılında başlayan Filistin geri çe¬kilmesi 1918 yılı Ekim sonlarına kadar devam etti. Mustafa Kemal Paşa, Liman Von Sanders'in İstanbul'a çağrılmasının ardından, yani Mondros Mütarekesinin imzalandığı gün, Yıldırım Orduları Grup komutanlığına tayin edildi. Mustafa Kemal Paşa, ordudaki Alman etkisinin mümkün olduğunca azaltılmasını istiyordu. Osmanlı Genelkurmayı, Mondros Mütarekesinin imzalanmasının ardından Mustafa Kemal Paşaya gönderdiği telgrafta, ordunun Suriye’nin kuzeyine çekilmesi durumunda savunma vaziyeti alıp alamayacağını, bu sayede mütareke şartlarının değiştirilmesinin ve hafifletilmesinin mümkün olup olmadığını sormuş; mütareke şartları tebliğ olununcaya kadar uygun bir şekilde oyalanmasını istemişti. Mustafa Kemal Paşa, maiyetindeki komutanlara gönderdiği emirde, mütareke hükümlerinin uygulanmasının bizim için daha ağır bir duruma gelmemesini sağlamak üzere gerekli tedbirlerin alınmasını isterken, Toros Tünellerinin Osmanlı Devleti için stratejik açıdan çok büyük öneme sahip olduğunu hatırlatarak elde tutulması gerektiğini ve terhis işlerinin geçiştirilmesi veya geciktirilmesini tavsiye ediyordu Mütarekenin imzalandığı gün, Yıldırım Ordular Gurup Komutanlığına atanan Mirliva Mustafa Kemal Paşa, Filistin harekâtını icra eden bu son ordu kalıntılarını bir araya topladıktan sonra Toros Dağlarının kuzeyine çekilmeyi başarmıştı. İşte Mustafa Kemal Paşa'nın kuzeye çekmeyi başardığı bu kuvvetler, bir yıl sonra başlayacak olan Türk İstiklal Mücadelesi'nin Güney Cephesi'ndeki çekirdek kadrosunu oluşturacak olan birlikler idi. Bu bildiride, kısaca Yıldırım Ordular Gurubu'nun kuruluşu, amacı, faaliyetleri anlatıldıktan sonra, Mondros Mütarekesinin imzalanması ve Mustafa Kemal Paşa'nın Yıldırım Ordular Gurup Komutanlığı'na getirilmesi ve mütareke karşısındaki tutum ve davranışları izah edilmektetir

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Kemal Paşa, Yıldırım Ordular Grubu, Filistin, Birinci Dünya Savaşı, Türk ordusu

Turkish and German friendship which began tovvards the end of ni- neteenth century and has developed gradually in the course of time resulted in the foundation of a block of alüance before the First World War, The Ottoman State made öpen and secret agreements with Germans on August 2, 1914 and entered the First World War as tired, exhausted, dep- ressive from the economic point of view and worn out, powerless and uneasy from the moral point of view. Th.e fail of Baghdad Front in the second year of the War created a result which may interrupt the German economy, because it was Iraq region where oil was in greatest amount. The Lightning Army Group (Yıldırım Ordular Grubu) which was thought to be formed in Iraq Front in order to recover Baghdad was, later, removed to Palestine Front and Falkenhayn, one of the German Generals, was appointed to the commandership of this army group. Palestine Battles are very important, because they shows the end of an army which delivered its fate to foreign hands. This matter was understood very clearly at these battles: Germans had not really come to Palestine as the ally of Ottoman State. In fact, Germans showed that they had come with the idea of ruling över the Middle East and of obtaining rich re- sources of that region. It seemed from their attitudes and applications in the headquarters that they were already not paying attention to Turks1 ideas. Thus, the withdrawal from Palestine which started in 1917 continued until the end of October, 1918. Mustafa Kemal Pasha, after the recall of Liman Von Sanders to İstanbul, that is, on the day when Mudros Armistice was signed, was ap¬pointed to the Commandership of Lightning Army Group. Mustafa Kemal Pasha wanted German influence in the Turkish Army to be reduced as far as possible. Ottoman General Staff, by sending a telegraph to Mustafa Kemal Pasha, after the signing of Mudros Armistice, asked him whether the army would be able to take a defensîve position if it wİthdrew to the north of Syria or not and whether it was possible to provide the change and the lightenİng of conditions of the Armistice in this way or not. Ottoman General Staff wanted him to loiter appropriately until conditions of the Armistice was transmitted. Mustafa Kemal Pasha, sending a decree to the commanders under him, wanted the necessary measures to be taken in order to prevent the application of articles of the Armistice to become heavier for us and reminding the gıeat strategical importance of Taurus Tunnels for Ottoman State, advised these tunnels to be kept in reserve and demobilizations to be delayed. Mustafa Kemal Pasha, Majör General, appointed to the Commandership of Lightning Army Group when the Armistice was signed, succeeded to withdraw to the north of Taurus Mountains after gathering these last remains of the army which executed Palestine Operation. These forces which Mustafa Kemal Pasha succeeded to withdraw to the north were the units which would form the cadre in the Southern front of Turkish War of Independence which would begin after a year, In this paper, after summarizing the foundation, the aim and the ac- tivities of Lightning Army Group, the signing of Mudros Armistice and the appointment of Mustafa Kemal Pasha to the Commandership of Lightning Army Group and his attitude against the Armistice will be explained

Keywords:

Mustafa Kemal Pasha, Lightning Army Group, Pa¬lestine, First World War, Türkİsh Army,

PDF

___

Jeduha L. Wallach, Ayni eser, s. 191.
Birinci Dünya Harbi'nde Tiirk Harbi; Sina - Filistin Cephesi, c. IV/2, Gnkur. ATAŞE Baş-kanlığı Yay., Ankara 1986, s. 69 vd.
Joseph Pomiankowiski, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküşü "1914- 19181. Dünya Savaşı11, (Çev, Kemal Turan), İstanbul 1990, s. 248-249; Jeduha L. Walkıeh, Aynı eser, s. 193-194; Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1/1, KIs: 211, Ds: 892, F: 17. Gn. Kur. ATAŞE Arşivi: 4-7302, Kls: 3221, Ds: H-63, F: 1/11. . Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1-1, KIs: 211, Ds: 892, F: 17.
Sedat, Yıldırım'ın Akıbeti, İstanbul 1927, s. 53-54. Sadi Borak, Aynı eser, s. 119-122. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 4/7302, Kls: 3221, Ds: h~72,F: 1-7; Wallach,Âym eser, s. 195. Sedat, Yıldırımın Akıbeti, İstanbul 1927, s. 53-54. Gn.Kur. ATAŞE Yay., Sina Filistin Cephesi, s. 85 vd. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 4/7302, Kls: 3221, Ds: H-55, F: 1-45. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1/2, Kls: 537, Ds: 2098, F: 1-15. Sedat, Yıldırımın Akıbeti, s. 76-105.
Gn.Kur. ATAŞE Yay. Sina Filistin Cephesi, s. 89.
Hüseyin Hüsnü Emir, Yıldırtın, s. 56. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 4/7302, Kls: 3221, Ds: H-78,F: 1-4,1-8,1-14,1-15,1-16. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 4/7302, Kls: 3221, Ds: H-81,F: 1-4,1-5; Ds: H-74,F: 1-5. ?î
Liman Von Sanders, Türkiye'de Beş Sene, İstanbul Matbaa-i Askeriye 1337, s. 164. Gn.Kur, ATAŞE Arşivi: 1/6, Kls: 1137, Ds: 66, F: 80. Gn.Kur. ATAŞE Yay., Sina Filistin Cephesi, s. 97-110. Uluğ İğdemir, "I, Dünya Harbi'nde Atatürk'le Mareşal Fal- kenhayn Arasında Çıkan Anlaşmazlığa Dair Bazı Belgeler", Belleten, XXXIII/132, Ankara 1969, s. 505-515.
Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1/6, Kls: 1137, Ds: 66, F: 80; ayrıca bkz. Gn.Kur. ATAŞE Yay., Sina Filistin Cephesi, s. 114-115.
Gn.Kur. Harp Tarihi Başkanlığı Yay., I, Dünya Harbi: Türk Hava Harekâtı, c. IX, Ankara 1969,8.189-195.
Gn.Kıır. ATAŞE Yay., Sina Filistin Cephesi, s. 121-157. Gn.Kur. ATAŞE Yay., Ay/:; eser, s. 438 vd.
Yusuf Hikmet Bayur, Tiirk İnkılabı Tarihi, e. III/3, s. 130-131. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 4/11122, KIs: 3704, Ds: H-19,F: 1-16.
Bir Askeri Yardımın Anatomisi, s. 249-250.
Metin Ayışığı, Mareşal Alımet İzzet Paşa (Askerî ve Siyasi Hayatı), Ankara 1997, s. 161 vd.; Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, e, II, (Yay. Hz. Süheyl İzzet Furgaç - Yüksel
Kanar), İstanbul 1993, s. 27-28. David Fromkİm, Barışa Son Veren Barış Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı 1914-1918, (Çev. Mehmet Harmancı), İstanbul 1994, s. 361-378. Kâzım Karabekir Paşa, Paşaların Hesaplaşması, İstiklal Harbine Neden Girdik, Nasıl Gir¬dik, Nasıl idare Ettik, (Yay. Hz. ismet Bozdağ), İstanbul 1992, s. 30.
David Fromkin, Aynı eser, s. 371-372. Kemal Atatürk, Afata*:, e. I,(MEB YAY.) ANKARA 1987,5. 1-2. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 5-7815, Kls: 4522, Ds: 17 (H-I5), F: 26, 32; Harp Tarihi Ve¬sikaları Dergisi (HTVD.), Sy: 27, Mart 1959, vesika: 690, 690-A, B, C; Ayrıca bkz. Liman
Von San- ders, Türkiye'de Beş Sene, (Çev, EHUR), Dersaadet 1337, s. 301-302. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 5-7815, Kls: 4522, Ds: 17 .(H-I5), F: 26,26-1; HTVD, Sy: 27, Mart 1959, vesika: 693-694; Ayrıca bkz. Seda, Yıldırımın Akıbeti, İstanbul Askerî Matbaa 1927, s. 296.
Uluğ İğdemir, Atatürk'ün Yaşamı, c. 1,(1881,1918), Ankara 1988, s. 132.
Uluğ İğdemir, Aynı eser, s. 133. Uluğ İğdemir, "Birinci Dünya Savaşı'nda Atatürk'le Mareşal Falkenhayn Arasında Çıkan An-laşmazlığa Dair Bazı Belgeler",Belleten XXXIII/132, (1969), s. 505-515; Ayrıca
Ş. Süreyya Ay¬demir, Enver Paşa, c. III, s. 306-313;
Sadi Borak, Öyküleriyle Atatürk'ün Özel Mektupları, İstanbul 1980,s.95-126. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 5-11122, Kls: 3707, Ds: 36, F: 20. Mustafa Kemal Paşa
Hakimiyet-i Milliye, 5 Nisan 1926. Mevlan-zade Rıfat, Türkiye İnkılâbının İçyüzü, (Yay. Hz. Metin Hasırcı), İstanbul 1993, s. 193-194. Metin Ay ışığı, Aynı eser, s. 148-149; Sabahattin Selek, Anadolu İh¬tilali, e. I, İstanbul 1987 5Kastaş Yay.), s. 200; "Atatürk" Maddesi, 7A,.c, I, s. 728; .
Kâzım Karabekir, Paşaların Hesaplaşması - İstiklal Harbine Neden Girdik, Nasıl Girdik, Nasıl İdare Etlik, s. 31-32. Sabahattin Selek, Aynı eser, c. I, s. 200. Fal ih Rıfkı Atay, Kemal Atatürk Anlatıyor, İstanbul 1985, s. 86; "Atatürk", İA, c. I, s. 729. 4Q
Uluğ iğdemir, Aynı eser, s. 134. Atatürk'ün Tamim Telgraf işe Beyannameleri (ATTB), (Derleyen Nimet Arsan), Ankara 1963, s. 13-14; Y. Hikmet Bay ur, Tiirk inkılabı Tarihi, c. I1İ/4, Ankara 1991, s. 764-765. HTVD, Sy: 27, Mart 1959, vesika: 714; Ayrıca bk. Y. Hikmet Bayur, Atatürk Hayatı ve Eseri; Doğumundan Samsun'a Çıkışına Kadar, Ankara 1990, s. 180-181. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1-1, Kls: 51, Ds: 203, F: 7; Ayrıca bkz. Falih Rıfkı Atay, Çankaya, İstanbul 1980, s. 146-150. HTVD, Sy: 27,Mart 1959, vesika: 705,710-A, B, C; Sy: 28, Haziran 1959, vesika: 731,739. HTVD., Sy: 28, Haziran 1959, vesika: 719-720. HTVD., Sy: 28, vesika: 735; Y. Hikmet Bayur, Atatürk Hayatı ve Eseri, s. 184-185; Ayrıca bkz. Aynı yazar, Türk İnkılabı Tarihi, III/4, s. 768. HTVD., Sy: 28, Haziran 1959. vesika: 721. HTVD., Sy: 29, Eylül 1959, vesika: 743.
BOA. DUİT., Ds: 77-3, F: 40; BOA.BEO,, Harbiye Gelen: 340546; Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 5-3516, Kls: 327, Ds: 3(8), F: 10; HTVD., Sy; 29, Eylül 1959, vesika: 745,745-a, b; 746. Bu sırada 11. Ordu karargâhı da lağvedilmiştir. HTVD.,Sy. 28, Haziran 1959, vesika: 718.
Y. Hikmet Bay ur, Türk İnkılâbı Tarihi, c. 111/4,8.770-771. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1-1, Kls: 4, Ds: 16, F: 22, 22-2; ATAŞE Arşivi: 1-1, Kls: 51, Ds: 203, F: 9. Gn.Kur. ATAŞE Arşivi: 1-1, Kls: 4, Ds: 16, F: 27; ATAŞE Arşivi: 1-1, Kls: 51, Ds: 203, F: 10. Hikmet Bay ur, Atatürk Hayatı ve Eseri, s. İ 86-187. O A. BEO., Harbiye Gelen: 340546.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi