Si̇vas Kongresi̇ Ve Damad Feri̇d Hükümeti̇’ni̇n İsti̇fası

Sivas Kongresi, Millî Mücadele Hareketi’nin en önemli aşamalarından birisidir. İstanbul Hükümeti bütün Anadolu’nun Kuva-yı Milliye Hareketi karşısında merkezi yönetim eksenli olmak üzere birleşmesi için çeşitli tedbirler almıştır. Bu tedbirlerden birisi belki de en önemlisi Ali Galip Beyin Elazığ’a vali tayin edilmesidir. Ali Galip Beyin çalışmaları ve Sivas Kongresi’ni basma teşebbüsü önceden haber alınarak Mustafa Kemal Paşa tarafından neticesiz bırakılmıştır. Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele’yi boğmak isteyen bu çabayı bütün belgeleriyle Anadolu’daki Müdafaa-i Hukuk cemiyetlerine açıklamış ve İstanbul Hükümeti’nin gerçek yüzünü onlara anlatmaya çalışmıştır. Bunun üzerine Anadolu’nun her yerinden İstanbul’a Damad Ferid Hükümeti’ni protesto eden telgraflar çekilmiş ve bu baskı sonunda Damad Ferid Hükümeti İstifa etmiştir. Bu çalışmada Anadolu’dan İstanbul’a çekilen, Damad Ferid Hükümeti’nin istifasını isteyen telgraflar ele alınarak işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele, Sivas Kongresi, Damat Ferid Paşa, Ali Galip Bey

Congress of Sivas İs one of the most crucial phases İn the National Struggle Movement. The Government of İstanbul took some precautions to be able to hinder to this Congress that materialized to ünite for all Anatolia. One of these precautions and the most important one is the appointment of Ali Galip Bey to Elazığ. Beforehand Ali Galip Bey’s activities and his attempt of occupation of the Congress became known for Mustafa Kemal and they became in vain. Mustafa Kemal Pasha proclaimed this effort, which wants to choke the National Struggle, with all documents to the Society of Defence and Jurisprudence İn Anatolia and tries to show them the true face of İstanbul Government. Thereupon, the people, everywhere of the country sent telegrams to İstanbul and they protested the Government of Damat Ferit Pasha. Due to this pressure, the Government of Damat Ferit resigned.

Keywords:

Mustafa Kemal Pasha, National Struggle, The Sivas Congress, Damad Ferid Goverment, Ali Galip Bey,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Dahilîye Şifre Kalemi (DH.ŞFR.), 101/70.
Şimşir, Bilal, İngiliz Belgelerinde Atatürk, c. I, Ankara, 1992, s.74.
Yularkıran, Cevat, Reşit Paşa’nın Hatıraları, İstanbul, 1939.
Öke, Mim Kemal, Belgelerle Türk- İngiliz İlişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu (1918-1923), Ankara, 1992.
BOA., Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus Müdüriyeti DH. KMS., 52-2/103, lef.3.
Atatürk özel Arşivinden Seçmeler, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981, s. 74-77.
Karabekir, Kazım, İstiklal Harbimiz, İstanbul, 1990.
Kansu, Mazhar Müfit, Erzurumdan Ölümüne Kadar Atatürkle Beraber, Ankara, 1988.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk I, Ankara, 1988.
İğdemir, Uluğ, Sivas Kongresi Tutanakları, Ankara, 1969.
İleri, 5 Ekim 1919, No: 232; Albayrak, 18 Eylül 1335/1919; sayı: 28; Albayrak, 14 Eylül 1335/1919, sayı: 27; Albayrak, 21 Eylül 1335/1919, Sayı: 29.
ATASE, K. 325, D. 14/7, f. 42; ATASE, K. 325, D. 14/7, F. 66.
Mutluçağ, Hayri, Erzurum Kongresi’nin Tutanak ve Kararları, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, XI/62, Ekim 1972.
Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk III, Ankara, 1988.
Baykal, Bekir Sıtkı, Heyeti Temsiliye Kararları, Ankara, 1989.
BOA, BEO., Saderet Evrakı, Evrak Kalemi (A.VRK. 840/64).; B.O.A. B.E.O. A.VRK. 840/38.
Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, sayı: 87, Belge No: 2083.
Cumhurbaşkanlığı Çankaya Arşivi (C.A.), A, IH-3, D, 14, F. 10.
Jacsehke, Gotthard, Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri, Ankara, 1991.
Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, IV, Ankara, 1991.
USA, National Archive Paris Peace Conference, 184,021/273., Rool:232, Vol. 206.
Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, c.I, İstanbul, 1990.
C.A.A.III-3,’D.14, F. 39. ; C.A.A.III-3,’D.14, F. 37. ; C.A.A.III-3, D. 14, F.78.; HTDV, Sayı: 10, vesika no: 221.
Aydınel, Sıtkı, Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekatı, Ankara, 1993.
Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittim Çarıklı’nın Kuva-yı Milliye Hatıraları, Yay. Haz. Şerafettin Turan, Ankara, 1967.
İrade-i Milliye, 17 Eylül 1335/1919, No: 2 ; İrade-i Milliye, 28 Eylül 1335/1919, No: 4.
Cebesoy, Ali Fuat, Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul, 1953.
Erdaha, Kamil, Milli Mücadelede Valiler ve Vilayetler, İstanbul, 1975.
Apak, Rahmi, Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara, 1990.
Sofuoğlu, Adnan, Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu (1919-1921), Ankara, 1994.
Sarıkoyuncu, Ali, Milli Mücadelede Zonguldak ve Havalisi, Ankara, 1992.
Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, 1, Ankara, 1987.
Sonyel, Salahi R. Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nîn Türkiye’deki Eylemleri, Ankara, 1995.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi