Samsun’dan İzmir’e Mustafa Kemal Paşa’nın Millî Mücadele Güncesi (1919-1922)
Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a ayak bastığı zaman Millî Mücadele’nin askerî ve siyasi safhasını da başlatmış oluyordu. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’dan Ankara’ya kadar örgütlü bir direniş için mücadele etmiş ve toplamda 16 farklı merkeze uğramış veya bu merkezlerde kalmıştır. Merkezler dikkate alındığında bugünkü mesafe cetveline göre tespit edilebildiği kadarıyla Mustafa Kemal Paşa, yaklaşık 2.819 kilometre yol kat etmiştir. Mustafa Kemal Paşa’nın 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelmesinden sonra ise istikameti artık Batı Cephesi’dir. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasıyla Mustafa Kemal Paşa, Meclis adına Türk İstiklal Harbi’ni komuta etmeye başlamıştır. Özellikle Yunanlara karşı yapılan muharebeler sırasında ana istikameti Batı Cephesi karargâhının konuşlandığı merkezler olmuştur. Mustafa Kemal Paşa’nın 20 Haziran 1920’de Eskişehir’den 10 Eylül 1922’ye İzmir’e kadar Türk İstiklal Harbi’ndeki cephe yolcuğu, uğradığı merkezler dikkate alındığında kat ettiği kilometre 11.898’dir. Ve bu tarih aralığında tespit edilebildiği kadarıyla 53 farklı merkeze uğramıştır. Nitekim Mustafa Kemal Paşa, Millî Mücadele’de toplamda 14.717 km yol kat etmiş ve 69 farklı merkeze seyahat etmiştir. Bu kilometre, Türkiye’den çok uzakta bulunan Avusturalya kıtası ile Türkiye arasındaki kilometreden daha fazladır. Belli başlı merkezler üzerinden yapılan bu hesaplama esasen yaklaşık bir sayıyı vermektedir. Zira Mustafa Kemal Paşa, bu kilometrenin çok daha üstünde bir sayıyla Anadolu’daki yolculuğunu tamamlamıştır. Çalışmada Mustafa Kemal Paşa’nın 1919’da Samsun’dan 1922’de İzmir’e kadar Millî Mücadele’deki rotası, günümüz mesafe cetveli üzerinden hesaplanmaya çalışılmıştır. Bu minvalde Türk İstiklal Harbi çalışan araştırmacılara, çalışmanın faydalı olabileceği değerlendirilmektedir. Çalışmanın ana kaynaklarını askerî tarih çalışmaları ve literatüre ait diğer çalışmalar oluşturmaktadır. Söz konusu çalışmalar, nitel ve nicel yöntemle analiz edilmiş ve akademik çalışmamız hazırlanarak bilim dünyasının hizmetine sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
Batı Cephesi, Millî Mücadele, Mustafa Kemal Paşa, Mustafa Kemal Paşa’nın Rotası, Türk İstiklal Harbi
Mustafa Kemal Pasha’s National Struggle Route from Samsun to Izmir (1919-1922)
When Mustafa Kemal Pasha stepped foot in Samsun on May 19, 1919, he initiated the military and political phase of the National Struggle. Pasha fought for an organized resistance from Samsun to Ankara and visited or stayed in 16 different destinations in total. Taking the destinations into account, Mustafa Kemal Pasha traveled 2,819 kilometers, as best as can be determined based on today’s distance scale. After Kemal Pasha’s arrival in Ankara on December 27, 1919, his destination was now the Western Front. On April 23, 1920, with the opening of the Grand National Assembly of Türkiye, Pasha commenced commanding the Turkish War of Independence on behalf of the Assembly. Especially during the battles against the Greeks, his main destinations were the locations of the Western Front headquarters. Mustafa Kemal Pasha’s frontline journey in the Turkish War of Independence from Eskişehir on June 20, 1920, to Izmir on September 10, 1922, is 11,898 kilometers when the destinations he visited are considered. And as far as can be determined, he visited 53 different destinations during this period. Consequently, Pasha traveled 14,717 km in total and visited 69 different destinations during the War of Independence. This range is greater than the distance between Türkiye and the continent of Australia, which is far away from Türkiye. This calculation based on the main destinations essentially reflects an approximate number. Mustafa Kemal Pasha finished his journey in Anatolia with a much higher number of kilometers than this. In this study, Mustafa Kemal Pasha’s route in the National Struggle from Samsun in 1919 to Izmir in 1922 was tried to be calculated based on today’s distance scale. In this respect, it is considered that the study may be useful for researchers studying the Turkish War of Independence. The primary sources of the study are military history studies and other studies in the literature. These studies were analyzed with qualitative and quantitative methods and the study was prepared and presented to the world of science.
Keywords:
Mustafa Kemal Pasha, Mustafa Kemal Pasha’s Route, National Struggle, Turkish War of Independence, Western Front,
___
- Altay, Fahrettin, 10 Yıl Savaş ve Sonrası 1912-1922, İnsel Yayınları, (y.y.), 1970.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 79, Mayıs 1979.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 98, Haziran 1994.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 151, Ağustos 2022.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 145, Temmuz 2019.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 131, Temmuz 2013.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 134, Ocak 2015.
- Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S 131, Temmuz 2013.
- Atatürk, Kemal, Nutuk, Yay.Haz. Z. Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2002.
- Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri, yay.haz. A. Sevim, İ. Öztoprak ve M.A.Tural, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2006.
- Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam 1919-1922, Cilt 2, Remzi Kitabevi, İstanbul 1964.
- Belen, Fahri, Büyük Türk Zaferi Afyon’dan İzmir’e, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1970.
- Belen, Fahri, Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1983.
- Bıyıklıoğlu, Tevfik, Türk İstiklal Harbi; Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Cilt 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1999.
- Bozok, Salih ve Bozok, Cemil S., Hep Atatürk’ün Yanında, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1985.
- Çalışlar, İzzettin, Sakarya’dan İzmir’e Kadar 1’inci Kolordu, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2007.
- Dinçer, Hasan, “Genelgeler ve Kongreler Dönemi”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ed. T.F.Ertan, 8. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara 2020, s.91-98.
- Erkal, Şükrü, “TBMM Hükümetinin Büyük Taarruz Öncesi Barış Girişimleri ve Sonucu”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1992.
- Genelkurmay Milli Mücadele Albümü, Yay. Haz. Hüsnü Özlü, Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara 2016.
- Görgülü, İsmet, “Millî Mücadele Döneminde Kongreler”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/millî-mucadele-donemindekongreler, Erişim Tarihi: 05.02.2023.
- Güvendik, Hakkı, Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi; Yunanlıların Batı Anadolu’da İstila Hareketlerine Başlamaları, İzmir’in İşgali, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a Çıkması, Millî Mukavemetin Kurulması (15 Mayıs-4 Eylül 1919), Cilt 2, Ks. 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1994.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 4, Haziran 1953.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 59, Mart 1967.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 62, Aralık 1967.
- Harp Tarihi Belgeleri Dergisi, S 75, Eylül 1976.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 62, Aralık 1967.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 63, Mart 1968.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 2, Aralık 1952.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 51, Mart 1965.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 50, Aralık 1964.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 57, Eylül 1966.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 70, Mart 1974.
- Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, S 56, Haziran 1966.
- Harp Tarihi Encümeni, Türk İstiklal Harbi Hülasası 1919:1922, Askerî Matbaa, İstanbul 1937.
- İnönü, İsmet, Hatıralar, Yay. Haz. S. Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara 1985.
- İSH-Kutu: 1784, Gömlek: 82, Belge: 9.
- İSH-Kutu: 1784, Gömlek: 82, Belge: 8.
- İSH-Kutu: 1802, Gömlek: 19, Belge: 22.
- Jaeschke, Gotthard, Türk İnkılabı Tarihi Kronolojisi 1918-1923, Cilt 1, Millî Mecmua Basımevi, İstanbul 1939.
- Kansu, Mazhar Müfit, Erzurum’dan Ölümüne Kadar Atatürk’le Beraber, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2009.
- Kocatürk, Utkan, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi 1918-1938, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
- Kocatürk, Utkan, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2007.
- Millî Savunma Bakanlığı, Arşiv ve Askerî Tarih Arşivi, İstiklal Harbi Koleksiyonu, Kutu, Gömlek, Belge.
- Niş, Kemal, Türk İstiklal Harbi Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), Yay. Haz. N. Erdaş, Cilt 2, Ks. 6, Kitap 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995.
- Niş, Kemal ve Söker, Reşat, Büyük Taarruz Takip Harekâtı 31 Ağustos-18 Eylül 1922, Cilt 2, Ks.6, Kitap 3, yay. haz. Tevfik Ercan ve Çetin Anıt, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995.
- Selek, Sabahattin, Millî Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, Cilt 1, Örgün Yayınları, İstanbul 1982.
- Taşdemir, Serap, “Türkiye Cumhuriyetinin Doğum Belgesi: Amasya Tamimi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 21, S 61, Ankara 2005, s.1071-1089.
- Türkmen, Zekeriya, “Havza Genelgesi”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/havza-genelgesi, Erişim Tarihi: 15.02.2023.
- Önalp, Kamil, Türk İstiklal Harbi Kütahya-Eskişehir Muharebeleri 15 Mayıs-25 Temmuz 1921, Cilt 2, Ks. 4, Gnkur. Basımevi, Ankara 1974.
- Önder, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 1998.
- Özalp, Kazım, Millî Mücadele 1919-1922, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1998.
- Özdemir, Hikmet, “Amasya Tamimi”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/amasya-tamimi, Erişim Tarihi: 15.02.2023.
- Öztoprak, İzzet, “Düzenli Ordunun Kuruluşu”, İkinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1985, s.261-284.
- Öztoprak, İzzet, “Ankara İtilafnâmesi (1921)”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/ankara-itilafnamesi-1921, Erişim Tarihi: 12.02.2023.
- Sabis, Ali İhsan, Harp Hatıralarım: İstiklal Harbi ve Gizli Cihetleri, Cilt 6, Nehir Yayınları, İstanbul 1993.
- Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1993.
- Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt 3, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1995.
- Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, Cilt 4, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1996.
- Sarıhan, Zeki ve Çolakoğlu, Nuri M., Paşa’nın Rotası, İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Yayınları, İstanbul 2021.
- Selek, Sabahattin, Millî Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, Cilt 2, Örgün Yayınları, İstanbul 2002.
- Millî Egemenlik Belgeleri, TBMM Basımevi, Ankara 2015.
- Vandemir, Baki, Türk İstiklal Savaşı’nda Sakarya’dan Mudanya’ya, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006.
- Yaman, Ahmet Emin, “Başkumandanlık Kanunu”, Atatürk Yolu Dergisi, C 3, S 9, Ankara 1992, s. 85-110.
- Zeyrek, Şerafettin, “Amasya Mülakatı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C 5, S 14, Ankara Mart 1989, s.467-477.
- https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Uzakliklar/ilcedenIlceyeMesafe.aspx Erişim Tarihi: 20.03.2023.
- https://www.google.com.tr/maps/@39.7654539,30.4747739,12z?hl=tr Erişim Tarihi: 20.03.2023.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi