Ufuk ERDEM

244259

Başbakan Adnan Menderes’in Almanya Federal Cumhuriyeti’ndeki Siyasi Ve İktisadi Temasları (2-9 Ekim 1954)

Köklü bir geçmişe sahip olan Türk-Alman ilişkileri İkinci Dünya Savaşı sonuna doğru kesintiye uğradı. Yalta Konferansı’nda (4-11 Şubat 1945) Almanya’ya savaş ilan eden ülkelerin Birleşmiş Milletler’in kuruluş toplantılarına kurucu üye olarak katılması kararlaştırıldığından Türkiye de, 23 Şubat 1945’te Almanya’ya –kâğıt üzerinde de olsa– savaş ilan etti. Böylelikle Türkiye ile Almanya’nın tüm diplomatik ve ticari ilişkilerinin kesilmesi resmiyet kazandı. İki ülke arasında kopan ilişkiler 1949 yılında Federal Almanya’nın kurulmasıyla hızlı bir şekilde yeniden tesis edilmeye başladı. Nitekim Türkiye 1950 yılında Federal Almanya’nın başkenti Bonn’da bir temsilcilik açtı ve bir yıl sonra da bu temsilciliği büyükelçiliğe dönüştürdü. Aynı yıl Türkiye’de Demokrat Parti’nin iktidara gelmesiyle iki ülke arasında kurulan sınırlı diplomatik ve ticari temaslar ciddi bir gelişme göstermeye başladı. Özellikle de Federal Almanya’nın Kurucu Şansölyesi Konrad Adeanuer’un 1954 yılı başlarında Türkiye’yi ziyareti ile bu ilişkiler bir adım daha ileriye gitti. Bu ziyaretten yaklaşık yedi ay sonra Başbakan Adnan Menderes de yanında pek çok uzman, kurum müdürü ve gazetecinin bulunduğu kalabalık bir heyetle resmi davet aldığı Almanya’ya gitti. Diplomatik temasların yanı sıra özellikle ticari ilişkilerin daha da geliştirilmesi anlamında büyük bir beklenti ile Almanya’ya giden heyet, her yerde büyük sevgi gösterileri ve protokol ötesi bir ilgiyle karşılandı. İki ülke arasında yapılan görüşmeler neticesinde Almanya, Türkiye’nin kredi isteğine olumlu yanıt vermiş ve taraflar ticari ilişkilerin daha da geliştirilmesi için müzakerelerin sürdürülmesi kararı almışlardır. Nihayetinde Başbakan Menderes ve beraberindekiler Almanya’da yapılan görüşmelerden oldukça iyi sonuçlar elde ederek Türkiye’ye dönmüşlerdir.
Anahtar Kelimeler:

Başbakan Menderes, Batı Almanya, Bonn, İktisat, Kredi, Münih, Şansölye Adenauer

Political and Economic Contacts of Prime Minister Adnan Menderes in the Federal Republic of Germany (2-9 October 1954).

The long-standing relations between Türkiye and Germany were interrupted towards the end of the Second World War. Since it was decided that the countries declaring war against Germany in Yalta Conference (4-11 February 1945) would participate in the establishment meetings of the United Nations as founding members, Türkiye, albeit on paper, drew a sword against Germany on February 23, 1945. Hence, all the diplomatic and commercial relations between Türkiye and Germany were officially cut off. The broken relations between the two countries started to be re-established swiftly with the foundation of the Federal Germany in 1949. Thus, Türkiye opened a diplomatic mission in Bonn, the capital of the Federal Germany, in 1950 and transformed it into an embassy a year later. The restricted diplomatic and commercial contacts between the two countries started to improve significantly with the accession of the Democrat Party to power in the same year. Especially with the visit of Federal Germany Founding Chancellor Konrad Adenauer to Türkiye at the beginning of 1954, these relations went one step further. After seven months following this visit and an official invitation convoked by German authorities, P.M. Adnan Menderes paid an official visit to Germany together with a bevy of delegation including many experts, managers of various institutions and banks, and journalists. The delegation that went to Germany with great expectations for the diplomatic contacts as well as developing the commercial relations further was welcomed with cheers and amazing meta-protocol ceremonies all over the country. During the negotiations pursued between the two countries, Germany replied in the affirmative to the loan request of Türkiye and both parties decided on the conduction of the negotiations so as to improve the commercial relations. Eventually, P.M. Menderes and accompanying delegation returned to Türkiye accomplishing good results from the negotiations in Germany.
Keywords:

Bonn, Chancellor Adenauer, Economy, Munich, Loan, Prime Minister Menderes, West Germany,

PDF

___

  • Abeerdeen Evening Express, 4 October 1954.
  • Akşam, 3 Ekim 1954.
  • Akşam, 4 Ekim 1954.
  • Akşam, 7 Ekim 1954.
  • Akşam, 8 Ekim 1954.
  • Akşam, 9 Ekim 1954.
  • Akşam, 10 Ekim 1954.
  • Akşam, 11 Ekim 1954.
  • Akça, Seher-Menekşe, İrem, “I-Demokrat Parti Dönemi Tarım Politikaları”, Kuruluşundan Darbeye Demokrat Parti, Ed. Dilşen İnce Erdoğan, İsmail Hakkı Demircioğlu, Serpil Seda Şimşek, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2021, s.1191-1264.
  • Baytal, Yaşar, “Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikaları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S 40, Kasım 2007, s.545-567.
  • Birand, Mehmet Ali vd., Demirkırat Bir Demokrasinin Doğuşu, Milliyet Yayınları, İstanbul 1995.
  • Birmingham Daily Post, 2 October 1954.
  • Bradford Observer, 4 October 1954.
  • Bonner Rundschau, 5 Oktober 1954 (TDA, 501/32020-125987-3 nolu dosya içinde).
  • Coventry Evening Telegraph, 9 October 1954.
  • Cumhuriyet, 2 Ekim 1954.
  • Cumhuriyet, 3 Ekim 1954.
  • Cumhuriyet, 4 Ekim 1954.
  • Cumhuriyet, 5 Ekim 1954
  • Cumhuriyet, 6 Ekim 1954.
  • Cumhuriyet, 8 Ekim 1954.
  • Cumhuriyet, 10 Ekim 1954.
  • Dağlı, Erkan, “Alman Büyükelçilerinin Gözüyle Türk-Alman İlişkileri (1900-1938)”, Atatürk Dergisi, S 5, 2016, s.93-118.
  • Dağlı, Erkan- Çolak, Fatih, “1945-1960 Arası Türk-Alman İlişkilerine Genel Bir Bakış”, Türk Dış Politikası Soğuk Savaşın Balından Yumuşamaya (1945-1960), Ed. Yakup Kaya, Ersin Müezzinoğlu, NEÜ Yayınları, Konya 2022, s.187-216.
  • Derry Journal, 4 October 1954.
  • Der Splegel, 13 Oktober 1954 (TDA, 501/32020-125987-1 nolu dosya içinde).
  • Die Neu Zeitung, Oktober 1954 (TDA, 501/32020-125987-3 nolu dosya içinde).
  • Dundee Courier, 4 October 1954.
  • Eşel, Gökhan, “Federal Alman Dışişleri Arşiv Belgelerine Göre Demokrat Parti Dönemi Türk-Alman İlişkilerinde 1957 Seçim Süreci”, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5 (3), 2020, s.868-892. Erhan, Çağrı, “Ortaya Çıkışı ve Uygulanışıyla Marshall Planı”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C 51, S 1, Yıl:1996, s.275-287.
  • Essener Tageblatt, 7 Oktober 1954 (TDA, 501/32020-125987-3 nolu dosya içinde).
  • Freisoziale Presse, 22 Oktober 1954 (TDA, 501/32020-125987-1 nolu dosya içinde).
  • Gürün, Kamuran, Dış İlişkiler ve Türk Politikası, (1939’dan günümüze kadar), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1983.
  • Göçmen, İlke “Brüksel Antlaşması 1948”, Avrupa Birliği Ansiklopedisi, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, İstanbul 2021, s.395-396.
  • Halifax Evening Courier, 2 October 1954.
  • Halkçı, 5 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 1 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 2 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 3 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 4 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 5 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 6 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 7 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 9 Ekim 1954.
  • Hürriyet, 11 Ekim 1954.
  • http://berlin.be.mfa.gov.tr/Mission/MissionChiefHistory.
  • https://www.britannica.com/biography/Alexandros-Papagos.
  • https://www.bundesarchiv.de/cocoon/barch/0000/k/k1954k/kap1_1/para2_1.html.
  • https://www.bundesbank.de/de.
  • https://www.demagcranes.com/en/company.
  • https://www.deutsche-digitale-bibliothek.de/
  • https://www.thyssenkrupp.com/en/company/history/.
  • Irmak, Özge, Adnan Menderes’in Yurt Dışı Gezileri, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2009.
  • Karatepe, Selma, Önen Mustafa, Nalcı Arıbaş Nazlı, Almanya Federal Cumhuriyeti, Yönetsel Yapı İncelemeleri, Ed. Burhan Aykaç, Hatice Altunok, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara 2014, s.15-63.
  • Karavar, Hilal “Türk-Alman Ticari İlişkilerinde Yeniden Canlanma: 1949-1954”, Mediterranean Journal of Humanities, IX/2, 2019, s.373-387.
  • Kepenek, Yavuz, Yentürk, Nurhan, Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2001.
  • Koçak, Cemil, Türk-Alman İlişkileri (1923-1939), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.
  • Kurtaran, Uğur, “Osmanlı Prusya İlişkilerinin Gelişiminde Prusya Elçisi Karl Adolf Rexin’in Faaliyetleri (1755-1761)”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, C 12, S 47, 2015, s.115-131.
  • Leicester Evening Mail, 2 October 1954.
  • Manchester Evening News, 9 October 1954.
  • Milliyet, 1 Ekim 1954.
  • Milliyet, 2 Ekim 1954.
  • Milliyet, 3 Ekim 1954.
  • Milliyet, 4 Ekim 1954.
  • Milliyet, 5 Ekim 1954.
  • Milliyet, 7 Ekim 1954.
  • Milliyet, 8 Ekim 1954.
  • Milliyet, 9 Ekim 1954.
  • Milliyet, 10 Ekim 1954.
  • The New York Times, 3 October 1954.
  • The New York Times, 10 October 1954.
  • Resmî Gazete, 10 Şubat 1950, S 7429.
  • Resmî Gazete, 17 Nisan 1951, S 7787.
  • Resmî Gazete, 12 Temmuz 1951, S 7856.
  • Resmî Gazete, 24 Temmuz 1951, S 7866.
  • Resmî Gazete, 3 Mayıs 1952, S 8100.
  • Resmî Gazete, 23 Ocak 1954, S 8615.
  • Resmî Gazete, 18 Haziran 1955, S 9032.
  • Resmî Gazete, 1 Mart 1956, S 9247.
  • Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
  • Stuttgarter Zeitung (TDA, 501/32020-125987-1 nolu dosya içinde).
  • Şahin, Mehmet, Bulut Murat, “Demokrat Parti Döneminde Türkiye-ABD İlişkileri”, Kuruluşundan Darbeye Demokrat Parti, Ed. Dilşen İnce Erdoğan vd., Cilt 2, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2021.
  • Şanlı, Bahar, “Türkiye’de Uygulanan Kur Politikaları”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C 49, s.183-200.
  • Şen, Derviş, “Gülhane Askeri Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalının Tarihçesi”, Ulusal Cerrahi Dergisi, C 21, S 2, 2005, s.163-167.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: IX, Cilt 28, 49. İnikat, 2 Şubat 1954.
  • TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: X, Cilt 1, 17. İnikat, 5 Temmuz 1954.
  • TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara 2012.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128327-27, 12 Temmuz 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32055-126358-44, 14 Eylül 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 32193-128327-22, 17 Eylül 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-14, 2 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-15, 2 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-16, 2 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-17, 2 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-12813-13, 3 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-10, 4 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-11, 4 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-12, 4 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-9, 5 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-16, 6 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-19, 6 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-20, 6 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri BaşkanlığıTürkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-5, 8 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-6, 8 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-2, 9 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-3, 9 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türkiye Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi TDA, 501/32193-128313-18, 9 Ekim 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 19 Ocak 1950.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 9 Mart 1950.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 15 Haziran 1951.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 28 Mayıs 1953.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 20 Haziran 1953.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 1 Ekim 1953.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-18-1-2, 15 Nisan 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 137-79-6, 30 Eylül 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 137-79-7, 30 Eylül 1954.
  • Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi BCA, 30-1-0-0, 75-473-9, 21 Haziran 1958.
  • Vakit, 6 Ekim 1954.
  • Vakit, 7 Ekim 1954.
  • Vakit, 10 Ekim 1954.
  • Vatan, 3 Ekim 1954.
  • Vatan, 4 Ekim 1954.
  • Vatan, 5 Ekim 1954.
  • Vatan, 6 Ekim 1954.
  • Vatan, 7 Ekim 1954.
  • Vatan, 8 Ekim 1954.
  • Vatan, 10 Ekim, 1954.
  • WWF, Just Transition For Regions And Generations Experiences from Structural Change in te Ruhr Area, WWF Germany, Berlin 2016.
  • Zafer, 2 Ekim 1954.
  • Zafer, 3 Ekim 1954.
  • Zafer, 4 Ekim 1954.
  • Zafer, 5 Ekim 1954.
  • Zafer, 7 Ekim 1954.
Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1011-727X
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1984
  • Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Cumhuriyet Türkiyesi Anayasalarının Osmanlı Kökleri: Fatih’in Teşkîlat Kanûnnâmesi’nden (Kanûnnâme-i Âl-i Osman) Gülhane Hatt-ı Hümâyûnu’na Anayasal Hareketlere Genel Bir Bakış

Zeki ERASLAN

Samsun’dan İzmir’e Mustafa Kemal Paşa’nın Millî Mücadele Güncesi (1919-1922)

Güzin ÇAYKIRAN

Başbakan Adnan Menderes’in Almanya Federal Cumhuriyeti’ndeki Siyasi Ve İktisadi Temasları (2-9 Ekim 1954)

Ufuk ERDEM

Hilal-i Ahmer Viyana Murahhaslığı

Muttalip ŞİMŞEK

Bulgaristan Türklerinin Seyhan’a Göçü (1950-1951)

Hatice BOZKURT ÇANAK

Eski Başkent İstanbul’da “İhtilal Manevrası”

Erol AKCAN

İnönü Dönemi’nde Türkiye Madenciliği (1939-1950)

Mustafa Haydar TERZİ