Kronolojik Çanakkale Savaşları Tarihi (3 Kasım 1914 - 9 Ocak 1916)

Çanakkale Cephesi, I. Dünya Savaşı’nın en önemli cephelerinden birisidir. Bu cephedeki mücadeleler ondört aydan biraz fazla sürmüş ve her iki tarafta da çok fazla miktarda insan kaybına sebep olmuştur. Deniz savaşlarını müteakiben karada yapılan mücadelelerde, dünya savaş tarihine geçecek pek çok önemli hadise cereyan etmiş, Türkler, vatan savunmasının en anlamlı sahnelerini bu cephede sergilemişlerdir. Sonuçları itibariyle değerlendirildiğinde, Osmanlı Devleti’nin savaş dışı kalması ve parçalanmasının birkaç yıl ertelendiği de kesindir. Bunların ötesinde savaştan sonra İtilaf Devletleri’ne karşı gerçekleştirilen Türk Millî Mücadelesi’nin millî bilinç, motivasyon ve kendine güven konusundaki en önemli yapıtaşlarından birisi, yine Çanakkale Cephesi’ndeki eşsiz Türk mukavemeti ve başarısı olmuştur. Bu çalışmada, 433 gün devam eden ve çok kanlı çarpışmalara sahne olan Çanakkale Boğazı ve Gelibolu Yarımadası’ndaki mücadelelerin günlük kronolojik envanteri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale, Gelibolu, Türk/Türkler, Mustafa Kemal, Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri, İngiltere, Fransa

Chronological History of the Dardanelles Battles (3 November 1914- 9 January 1916)

The Dardanelles front was one of the most important fronts of the First World War. The battles on this front lasted little more than fourteen months and resulted in enormous human losses on both sides. During the course of the land battles, which followed the naval battle, many critical events occurred that would take their part in the world’s warfare history and the Turks displayed the most meaningful stages in defense of their homeland. In terms of its consequences, it is obvious that the Dardanelles battles have delayed the collapse and the partition of the Ottoman Empire for a few years further. Beyond these, the unique Turkish resistance and success at the Dardanelles front laid the foundations of the national consciousness, motivation and self-confidence for the Turkish National Struggle which was waged against the Allies following the war. This study seeks to present the daily developments in a chronological manner on the Çanakkale Straits and the Gallipoli peninsula, where the battles lasted 433 days and resulted in much bloodshed.

Keywords:

Dardanelles, Gallipoli, Turks, Mustafa Kemal, Ottoman Empire, Entente, Great Britain, France,

PDF

___

1915’de Çanakkale’de Türk, Çanakkale Zaferimizin 42 nci Yıldönümü Münasebetiyle Millî Müdafaa Vekâleti’nin Armağanı, Ankara 1957
Akça, Bayram, “Çanakkale Savaşlarında Anzakların Rolü”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Akgün, Seçil Karal, “Çanakkale Muharebelerinde Anzaklardan Esintiler”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Arı, Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1987
Arıkan, Celal, Komutan Atatürk, c. I-II, İstanbul 2001
Artuç, İbrahim, 1915 Çanakkale Savaşı, İstanbul 2004
Atabay, Mithat, “Çanakkale Savaşları Sırasında Devletlerin Stratejileri”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Aydemir, Şevket Süreyya, Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, c. III, İstanbul 1978
Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal, c. I, İstanbul 1983
Bartlett, Ellis Ashmead, Çanakkale Gerçeği, çev. Kurmay Yüzbaşı Rahmi, haz. Muzaffer Albayrak, İstanbul 2005
Baycan, Nusret, Atatürk’ün Nişan ve Madalyaları, Ankara 1986
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarih, c. III/2, Ankara 1983
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, c. III/4, Ankara 1983
Beyoğlu, Süleyman, “Bir Efsanenin Sonu: Çanakkale’de Kayıp İngiliz Askerleri”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Bingöl, Mehmet Ali, “Rus Kaynaklarına Göre Çanakkale Deniz Savaşı ve Askold Zırhlısı”, Çanakkale Tarihi, c. V, İstanbul 2008
Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, c. V, Çanakkale Cephesi Harekâtı, I nci Kitap (Haziran 1914-25 Nisan 1915), Ankara 1993
Çanakkale Cephesi Harekâtı, 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1997
“Çanakkale Muharebeleriyle İlgili Menkıbeler”, Çanakkale Muharebeleri 75 nci Yıl Armağanı, Ankara 1990
Çetiner, Selahattin, Çanakkale Savaşı Üzerine Bir İnceleme, İstanbul 1999
Emin Ali, “Çanakkale’ye Düşman Donanmasının Saldırıları”, Yeni Mecmua ÇanakkaleÖzel Sayısı 18 Mart 1334/1918, haz. Muzaffer Albayrak-Ayhan Özyurt, İstanbul 2006
Erat, Muhammet, “Çanakkale Savaşlarında Deniz Harekâtı”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Eren, Ramazan, Çanakkale Savaşlarının Manası ve 250.000 Şehidin Destanı, Çanakkale, ?, 2004
Erickson, Edward J., Size Ölmeyi Emrediyorum, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusu, çev. Tanju Akad, İstanbul 2003
Esat Paşa’nın Çanakkale Savaşı Hatıraları, hazırlayanlar: İhsan Ilgar-Nurer Uğurlu, İstanbul 2004
Fromkin, David, Barışa Son Veren Barış, Modern Ortadoğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922, çev. Mehmet Harmancı, İstanbul 1994
Gencer, Mustafa, “Çanakkale Savaşlarında Türk-Alman İlişkileri”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Günesen, Fikret, Atatürk ve Çanakkale, Size Ölmeyi Emrediyorum!, İstanbul 2006
Günesen, Fikret, Çanakkale Savaşları, Çanakkale Geçilmezin Belgesel Öyküsü, İstanbul 1986
Hamilton, Ian, Gelibolu Hatıraları 1915, Türkçesi: Mehmet Ali Yalman – Nurer Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2006
Ilgar, İhsan, Çanakkale Savaşları 1915, Ankara 1982
İğdemir, Uluğ, Atatürk’ün Yaşamı, c. I, 1881-1918, Ankara 1988
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. IX, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918), Ankara 1996
Kayabalı, İsmail - Aslanoğlu, Cemender, Çanakkale Zaferi 1915, Ankara 1975
Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Kâzım Karabekir, Kendi Eserleri, Haltercümeleri ve Arşiv Belgelerine Göre, Ankara 1991
Konukçu, Enver, “Çanakkale Savaşlarında İtilaf Devletleri Komutanlarının İzlenimleri”, Çanakkale Tarihi, c. V, İstanbul 2008
Konukçu, Enver, “Çanakkale Savaşlarında Türk ve Alman Komutanların İzlenimleri”, Çanakkale Tarihi, c. V, İstanbul 2008
Konukçu, Enver, “Kemalyeri (25 Nisan 1915-17 Mayıs 1915)”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Konukçu, Enver, “Mustafa Kemal’in Çanakkale İçin Erzurum’da Görevlendirilişi (Ocak 1915)”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Kuğunun Son Ötüşü/The Last Cry Of The Swan, Çanakkale Destanı/The Legend Of Çanakkale, İstanbul 1999
Kurşun, Zekeriya, “Çanakkale Muharebeleri”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. VIII, İstanbul 1993
Kutay, Cemal, Türkiye İstiklâl ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi, c. XVII, İstanbul 1982
Mehmed Fasih, Kanlısırt Günlüğü, Mehmed Fasih Bey’in Çanakkale Anıları, haz. Murat Çulcu, İstanbul 1997
Metel, Raşit, Türk Denizaltıcılık Tarihi, İstanbul 1960
Moorehead, Alan, Çanakkale Geçilmez, Türkçesi: Günay Salman, İstanbul 1972
Mustafa Kemal, Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe, yay. Uluğ İğdemir, Ankara 1990
Mustafa Kemal, Arıburnu Muharebeleri Raporu, haz. Uluğ İğdemir, Ankara 1986
Mühlman, Carl, Çanakkale Savaşı, Bir Alman Subayının Anıları, İstanbul 2006
Nutku, Emrullah, Denizci Gözüyle Çanakkale Şanlı Tarihine Bir Bakış, İstanbul 1975
Oglander, C. F. Aspinal, Çanakkale Muharebeleri: İngilizlerin Gelibolu Seferinin Resmî Tarihi, tercüme: Muharrem Fevzi, İstanbul 1932
Osmanlı Belgelerinde Çanakkale Muharebeleri I, İstanbul 2005
Seçer, Turhan, Destanlaşan Çanakkale, Deniz-Kara-Hava Savaşları, İstanbul 2005
Selahaddin Adil Paşa, Çanakkale Cephesinden Mektuplar-Hatıralar, İstanbul 2007
Şahin, Enis, “Çanakkale Savaşları Kronolojisi (3 Kasım 1914 – 9 Ocak 1916)”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008 The Times Gazetesi (London)
Thomazi, A., Çanakkale Deniz Savaşı, çev. Hüseyin Işık, Ankara 1997
Tuncoku, A. Mete, Anzakların Kaleminden Mehmetçik Çanakkale 1915, Ankara 2000
Türk Deniz Harp Tarihinde İz Bırakan Gemiler, Olaylar ve Şahıslar, Muavenet-i Milliye ve Goliath’ın Batırılışı, Pirî Reis Araştırma Merkezi Yayınları, ?. Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Ankara 1989
Türkmen, Zekeriya, “Çanakkale Savaşında Türk Hava Harekâtı”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Türkmen, Zekeriya, “Çanakkale Savaşlarında Kara Harekâtı”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Uluğ, Naşit Hakkı, Çanakkale Destanının 50. Yılı, Ankara 1965
Yıldıran, Orhan, Çanakkale Muharebeleri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1966
Yılmazer, Tuncay, “Çanakkale Kara Savaşlarında Cepheler”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Yılmazer, Tuncay, “Çanakkale Savaşlarında Sağlık Hizmetleri”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008
Yılmazer, Tuncay, “Zığındere’yi Anlamak”, Yakın Tarih İncelemeleri I, Çanakkale Savaşı, ed. Muzaffer Albayrak, İstanbul 2006
Yüksel, Ayhan, “Çanakkale Savaşlarında Sultanhisar Torpidosu, Muavenet-i Milliye Muhribi: Mürettebatı ve Faaliyetleri”, Çanakkale Tarihi, c. IV, İstanbul 2008.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi